Morgunblaðið - 11.12.2005, Blaðsíða 44

44 SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
óyggjandi staðreyndir um gang mála
og varpa ljósi á samræðuna utan
landsteinanna …
Tilefni að minnast hérlendraröfugþróunar sem á sér varthliðstæðu norðan Alpa-fjalla. Ef marka má aðsókn
á þá liði sem eru efst á baugi og harð-
ast er haldið fram í sjónlistum um
þessar mundir sýnist botninum náð,
þannig voru salir tómir á besta tíma í
Hafnarborg, Listasafni ASÍ og Lista-
safni Íslands sunnudaginn 27. nóvem-
ber. Sama dag birtist nokkurs konar
kaffihúsaspjall um „listaklíkur“ í
Fréttablaðinu undir fyrirsögninni
„Pólitík, öfund og paranoja“. Eins og
verða vill má greina nokkurn sann-
leiksbrodd í slíkri samræðu, og hún
gæti allt eins boðað betri tíma um
rökræður og gagnsæi. Þó vilja slæð-
ast hortittir og meinleg ósannindi inn
í þesslags skrif og vil gera hreint fyrir
mínum dyrum. Hef nefnilega aldrei
verið í klíku með Kjartani Guðjóns-
syni og Einari Hákonarsyni, en vísa
til þess að Kjartan var einn fyrsti og
mikilvægasti kennari minn í mynd-
listinni en Einar dugmesti nemandi
minn í grafík við MHÍ, báðir seinna
samkennarar mínir við skólann um
árabil og einhver samangangur okk-
ar á milli eðlilegasti gangur lífsins,
tel hann þó minni en skyldi. Þá heyr-
ir undir róg að ég hafi
sóst eftir rýnis-
stöðu við blaðið,
hér þurfti drjúg-
ar fortölur til, hef
hvergi troðið mér að og tel
mig aldrei hafa blandað hagsmunum
og pólitík inn í skrif mín. Einar Há-
konarson var rýnir Dagblaðsins um
tíma en hef lítið orðið var við að hann
sendi greinar til birtingar í Morgun-
blaðinu, hins vegar er hann jafnaðar-
lega blessunarlega ómyrkur í máli í
viðtölum á síðum þess. Meira en eðli-
legt að skapmaður eins og Kjartan
finni hjá sér hvöt til að skrifa pistla til
sóknar og varnar þegar freklega er
gengið á hlut hans og heiður. Kjartan,
Einar og fleiri landsþekktir myndlist-
armenn hafa nefnilega rekið sig á lok-
aðar dyr þegar þeir vilja kynna list
sína í húsum í opinberri eigu, rekin
fyrir skattfé landsmanna. Þá er það
misvísandi bull og þvættingur að við
séum neikvæðir um alla list sem ekki
er málverk, hins vegar höfum við
brugðist hart við einstefnu ásamt af-
gildi og niðurrifi miðilsins og sé ekki
betur en að við stöndum nú með
pálmann í höndunum eftir þann langa
og grófa pataldur. Við úthrópum eng-
an veginn listasögufræðingastéttina
heldur vanhugsaðar framkvæmdir og
umdeilanlegar athafnir. Loks fjarri
lagi að við höfum sýnt einhverja til-
burði til að vilja ráðskast með hvað
listasöfnin sýna, íslensk listasöfn hins
vegar ekki hafin yfir málefnalega
gagnrýni frekar en þau í útlandinu …
S
ettist niður fyrir fram-
an tölvuskjáinn árla
morguns sjötta des-
ember til að byrja á
nýjum Sjónspegli,
ekki af meðvituðum
ásetningi heldur fyrir
skikkan tilviljana. Áður fiskaði ég að
venju upp útdrátt aðalfrétta Politiken
til að koma heilasellunum á hreyfingu
og tengja mig við vettvang núsins,
blasti þá við að um lokadag H.C. And-
ersen ársins var að ræða með fjöl-
þættum hátíðahöldum skrautlýsingu
og blysför í Óðinsvéum, fæðingar-
borg ævintýraskáldsins.
Að svo komnu kom ekki tiltakan-
lega á óvart, en skyldi annars nokkr-
um hafa dottið í hug á upphafsreit, að
skáldið viki af stalli fyrir rokkdívunni
Tinu Turner sem tindi hátíðahald-
anna? Kemur ekki af góðu því að nú
er ljóst að hér var á ferð vanhugsuð
gerð undirbúningsnefndar, hand-
vömm sem ég rakti í stórum dráttum
í fyrra skrifi mínu og mistök sem
tróna yfir önnur minni. Nafn Tinu
Turner sagt það sem dönsku þjóðinni
er ljósast í minni frá afmælishátíða-
höldunum: „Fejring af H.C. Ander-
sen huskes for Tina Turner“ eins og
getur að lesa í fyrirsögn. Þó álítur
nefndin hátíðina árangursríka á al-
þjóðlegum grunni en þá er spurn
hvort heimalandið hafi ekki verið að-
alatriðið, hvort hún hafi ekki fyrst og
fremst verið haldin fyrir dönsku þjóð-
ina, þótt orða megi það svo að skáldið
sé sameign heimsins?
Ekki jók hún í heild sinni að-
streymi erlendra ferðalanga, verra að
yfirsjónin gaf strax í upphafi ótal
meinfyndnum athugasemdum byr
undir báða vængi, einkum þótti út-
nefning menningarsendiherra vera
„the laughing stock“ eins og það var
orðað. Féll einfaldlega ekki inn í sam-
tryggingu meðalmennskunnar í Dan-
mörku, janteloven, mun þó hafa haft
drjúga þýðingu í útlandinu, einkum
eftir að Henrik prins kom að útnefn-
ingu þeirra í París. Viðburðurinn
sleginn stórt upp í pressunni á lands-
vísu, eins og margur veit er hátignin
franskur að ætt og uppruna. Þá
drúpa hóteleigendur höfðum þar sem
í stað yfirbókana eins og búist var við
voru þær heilum 76 þúsundum færri
yfir sumarið, þrátt fyrir 100 milljóna
framlag til markaðssetningar úr
H.C.A. sjóðnum.
Brakandi tap á risasjóinu í Garð-
inum (Parken), eins og danskurinn
orðar það, hjó stórt 130 milljóna
skarð í tertuna og af því runnu sam-
tals 58 milljónir í vasa Tinu Turner og
hirð hennar. Staðreyndir sem sjóð-
snefndin nauðug viljug varð að horf-
ast í augu við og voru giska aðrar en
væntingar stóðu til. Eins og verða vill
er slíkt á sér stað þurftu menn fljót-
lega að fara að minnka sneiðarnar til
annarra framkvæmda, heitir að
draga saman seglin, spara. Sjóið
mikla fór fram 2. apríl og strax í maí
dró Christian Have, eigandi mark-
aðsfyrirtækisins Have PR & Komm-
unikation, sig í hlé á fundi nefndar-
innar við mikið lófaklapp (!), hvernig
sem á að skilja það, en sýnist vissu-
lega mjög vitræn ákvörðun eins og
málum var háttað.
Ekki gekk máltækið fall erfararheill upp í þessu til-viki, virðist nefnilega hafahleypt illu blóði í þann hóp
sem síst skyldi, sjálfa dönsku þjóðina,
um vémynd og sannan ástmögur
hennar að ræða. Kom helst fram í
takmörkuðum áhuga og þannig voru
einungis 14% hennar að fullu með á
nótunum, og í skoðanakönnun hvort
framkvæmdir varðandi 200 ára fæð-
ingarafmæli H.C. Andersens væru
áhugaverðar, svaraði meirihlutinn
„nei eiginlega ekki“, heil 43% „alls
ekki“ og önnur 43% „lítið áhugaverð-
ar“. Kvöldfréttir danska sjónvarpsins
hermdu þarnæst að 13 prósent þjóð-
arinnar hafi verið með á nótunum en
87 látið sér fátt um finnast, jafnframt
að fjórði hver Dani hafi látið gerning-
inn í Garðinum hafa neikvæð áhrif á
sig, dregið úr áhuganum.
Má vera nokkuð ljóst aðfólkið með viðskiptavit-ið, kunnáttumennirnirog stjórnmálamennirnir
réðu hér mikið til ferðinni og trúlega
áttu þeir hugmyndina að stóra sjóinu
vorum. Mikilsverðast þó að fram kom
enn einu sinni hvernig ekki eigi að
standa að slíkum hátíðahöldum, sem
eiga auðvitað að hámarkast í lokin í
stað þess að byrja með látum, en fjara
svo út við lítinn orðstír, ráð að minn-
ast þess að sjaldan er upphaf endingu
líkt. Birtingarmynd og grunnfærð
eftirvænting stundargamansins eitt,
mótaður og jarðbundinn áhugi annað.
Þá skyldi margur hófsamari um notk-
un hástemmdra lýsingarorða varð-
andi ágæti þess sem er á byrjunar-
reit, og áður en nokkuð er komið í
gagnið eða farið að sanna sig. Há-
markið þá á röngunni …
Hér var ekki meiningin að koma að
skoðunum einungis beina kastljósinu
að lærdómsríkri reynslu, telja upp
SJÓNSPEGILL
Bragi Ásgeirsson
Scanpix
Tina Turner sigurvegarinn!
hvers endurómur átti að ná um alla
veröldina. Og í einu tilviki tóku þeir
ákvörðun út í bláa loftið án þess að
spyrja listrænu ráðunautana, sem var
að veita 40 milljónum til Billy August
varðandi undirbúning að kvikmynd
um H.C. Andersen, sem verður líkast
til blásin af.
Allt þetta ferli hið lærdómsríkasta
fyrir okkur á útskerinu, Danir yfir 5
milljónir en við einungis tæp 300 þús-
und, samt virðist þetta með útrásina
mikilvægara en innrásin, innviðirnir.
Danir samt okkur stórum fremri í
þeirri grein að lyfta undir sína menn
og þætti þetta býsna klént hjá stóru
þjóðunum sem huga jafnvel af meiri
metnaði að sinni menningarlegu land-
helgi en við Íslendingar að fiskiveiði-
lögsögunni.
Danir voru og snöggir að opinbera
alla liði hátíðahaldanna, gera þá
gagnsæja og í þeim efnum mættum
við að ósekju draga dám af frændum
Eins og fram kemur hafa menn haft eitt og annað að athuga varðandi
dagskrána á afmælisári Hans Christians Andersens. Kemur greinilega
fram í strikum teiknarans snjalla Anne-Marie Steen Petersen.
Tina Turner á sviðinu í Kaupmannahöfn. Hún virðist
óforvarendis hafa verið hápunktur hátíðahaldanna árið
sem danska þjóðin hélt upp á 200 ára fæðingarafmæli
ævintýraskáldsins H.C. Andersens.