Tíminn - 25.02.1971, Qupperneq 8

TÍMINN
FIMMTUDAGUR 25. febrúar 1971
isIÍ«FRÉTTIIt
Náttúruverndarfrumvarpið var í gær til umræðu á Alþingi
Tillaga þingmanna Vestfjarðakjördæmis:
RAFORKUÞÖRF VESTFIRÐ-
INGA VERÐIFULLNÆGT
— með aukningu vatnsaflsvirkjana
N áttúru verndarráð á að hafa veru-
legt sjálfstæði til eigin ákvarðana
i
I
i
i
j
j
s
l
— sagði Steingrímur Hermannsson í ræðu sinni um frumvarpið
EB-Reykjavík, miðvikud.
Náttúruverndarfrumvarp-
ið var í dag til 1. umræðu
á fundi í efri deild Alþing-
is og spunnust um það
miklar umræður sem stóðu
út allan fundartímann. Var
umræðum síðan ferstað, en
þá voru tveir þingmenn
enn á mælendaskrá.
Gylfi Þ. Gísla-
son, mennta-
málaráðherra,
mælti fyrir
frumvarpinu
og sagði m.a.
að í frumvarp-
inu væri miðað
að því, að
tengja Náttúru
verndarráð meira en áður vio
ýmis áhugamannafélög um
náttúruvernd og yrði náttúru-
verndarþing • tengiliðurinn.
Samkvæmt frumvarpinu yrði
kosið í ráðið á þinginu, sem
kallað skyldi samaii eigi síðar
en einu ári eftir áð lögin í
frv. tækju gildi. Þá sagði ráð-
herrann að meginviðfangsefni
Náttúruverndarráðs yrði að
koma í veg fyrir mengun
vat l ' og andrúmslofts. Enn-
fremur gat ráðherrann þess, að
samkvæmt frumvarpinu yrðu
virkjanir og önnur mannvirki,
hönnuð í samráði við Náttúru-
verndarráð.
Steingrímur
Ilermannsson
tók næstur til
máls og fagn-
aði framkomu
þessa máls og
gat þess. að
eftir því hefði
verið beðið
með nokkurri
óþreyju síðan það var sýnt á
sío'asta þingi.
Síðan sagði Steingrímur
m.a.:
• „Ég hef hins vegar kynnt
mér nokkuð þær breytingar
sem gerðar hafa verið á frv.
frá því í fyrra og get ég ekki
á mér setið að fara nokkrum
orðum um þær. Mér sýnast
breytingarnar fyrst og fremst
miða að því að draga úr sjálf-
slæði Náttúruverndarráðs, og
harma ég það. Þetfa er gert
með tvennu móti fyrst og
fremst. í 32. gr. frv. er svo
kveðið á nú, að allar ákvarð-
anir Náttúruverndarráðs um
friðun eða friðlýsingu komi
síðan til framkvæmda. að
menntamálaráðuneytið liafi
l«gt samþykki sitt á þær. Ég
tel þetta miður. Mér finnst
það skiljanlegt, að mennta-
málaráðuncytið og ráðherra
vilji hata ákvörðunarvald, þeg-
ar mótmæli koma við till. Nátt
úruverndarráðs, enda var svo
ráð fyrir gert í því frv., sem
sýnt var hér í fyrra, og sömu-
leiðis ef um mjög fjárfrekar
aðgerðir er að ræða. Hins
vegar tel ég, að þetta muni
tefja mjög ýmsar frainkvæmd-
ir Náttúruverndarráðs og það
harma ég. Ég tel, að Náttúru-
vemdarráð, sem valið er sam-
kvæmt ýtarlegum reglum
þessa frv. og við verðum að
gera ráð fyrir, að í sitji liinir
færustu menn, eigi að hafa
verulegt sjálfstæði til eigin
ákvarðana. Að öðru leyti er
dregið úr áhrifum Náttúru-
verndarráðs með því að svipta
það þeim tekjustofni, sem því
var ætlaður til ráðstafana í
náttúruverndarmálum.
í fyrra frv. var ráð fyrir því
gert að settur yrði á fót nátt-
úruverndarsjóður og til hans
rynnu nokkrar tekjur, eins og
nánar var þar fram tekið. Það
má að vísu deila um það, hvort
þeir tekjustofnar, sem þar var
lagt til, að rynnu til sjóðsins
væru eðlilegir eða ekki, en ég
hefði talið æskilegra, að
kanna það betur, hvort aðrir
stofnar væru réttari og jafn-
vel að bæta við þær tekjur,
sem þar er gert ráð fyrir, frem
ur en að svipta Náttúruvernd-
arráð þessum sjálfstæða fjár-
hag. Þetta sýnist mér, að þing-
menn ættu að athuga, áður en
þetta frv. er afgreitt héðan
sem lög.
ÁKVÆÐI SEM ORKA
TVÍMÆLIS
Þar sem ég efast um það, að
ég fái tækifæri til þess að
ræða um þetta mikilvæga mál
aftur hér, þá langar mig jafn-
framt til þess að fara fáeinum
orðum um nokkur ákvæði frv.,
sem mér virðast orka nokkuð
tvímælis. í 4. gr. er ákvæði um
náttúruverndarþing, sem ég
fagna og tel rétt spor. Hins
vegar vil ég vekja athygli á
því, að verulegar breytingar
munu áreiðanlega verða í ná-
inni framtíð meðal þeirra fjöl-
mennu aðila, sem um náttúru-
vernd fjalla. Ég hygg, að þeim
muni fjölga og fleiri koma þar
til mála, og sýnist mér nokk-
uð vafasamt að binda þátttöku
í náttúruvernd á þingi með
lögum og varpa fram þeirri
spurningu, hvort ekki væri
rétt að hafa þetta opnara,
þannig að í þinginu megi
fjölga með reglugerð.
í kaflanum um aðgang al-
mennings að náttúru landsins
og umgengni eru fjölmörg
atriði, sem nauðsynlegt er að
ihuga mjög vandlega. Ég er í
grundvallaratriðum sammála
þeirri stefnu, sem þarna er
tekin upp, að bæta eigi um
gengni almennings fyrst og
fremst með verulegri fræðslu
eins og Náttúruverndarráði er
ætlað að hafa með höndum.
Þessu fagna ég. En ég tel
raunar, að ábyrgð á náttúru-
vernd af hálfu almennings fá-
ist ekki fyrr en sú fræðsla er
orðin ærið víðtæk. Hins vegar
eru engu að síður sett hér ýms
ákvæði um bann við óhreink-
un umhverfis og spillingu
þess, sem ég satt að segja sé
ekki, hvernig framkvæma á.
T.d. er í 14. gr. orðað þannig:
„Bannað er að saurga vatns-
ból eða spilla vatni, hvort held
ur er rennandi vatn í ám og
lækjum eða í stöðuvötnum og
brunnum.“ Skyldi hann vera
nokkur, sá bæjarlækur í þessu
landi, sem ekki er spilltur að
einhverju leyti af manna eða
dýra völdum? Elliðaárnar hér
í Reykjavík, bæjarlækurinn
okkar, er mjög verulega spillt-
ur og veit ég ekki, hvernig úr
því verður bætt þannig að eng-
in spilling verði af. Ég held,
að það sé vafasamt að setja
ákvæði eða bannákvæði í lög,
sem ljóst er, að ekki er fram-
kvæmanlegt.
Ég held, að það væri rétt í
þessu sambandi að ákveða nán-
ar um meðferð vatns í reglu-
gerð, sem gefin verði út í anda
þessara laga, en ég sakna þess,
að ekki eru nema við einstöku
grein ákvæði um reglugerð.
Einnig vaknar sú spurning
í sambandi t.d. við það ágæta
ákvæði, sem ekki er nýtt, að
bannað er að fleygja frá sér
rusli á víðavangi. Ég las það í
greinargerð með frv. frá því í
fyrra, að um það muni hafa
verið rætt að setja ákveð-
in refsiákvæði eða sekt-
ir við slíkri umgengni, en frá
því hafi verið horfið. Er það
rétt? Víða erlendis, þar sem
við ferðumst, jafnvel með þjóð
vegum, sjáum við smekkleg
skiltí, sem gefa til kynna
að ákveðnar sektir eru
ákveðnar við t.d. því að varpa
úrgangi úr bifreiðum og þess
háttar, sem mjög, því miður,
tíðkast hér á landi, þrátt fyrir
ákvæði, sem hafa verið í lög-
um og banna slíkt- Væri ekki
þarna e.t.v. nokkur tekjustofn
fyrir Náttúruverndarráð og
rétt að athuga, hvort einhverj-
ar sektir ættu ekki að koma
hér til viðbótar. Að vísu skal
tekið fram, að í 37. gr. frv. er
gert ráð fyrir sektum eða varð-
haldi við brotum á þessum
lögum, en ekki kemur þó
fram, hvernig þetta er ákveð-
ið í reglugerð eða á annan
máta. Vera má, að til þess sé
ætlazt, að þar komi eitthvert
sektarákvæði í þessu sam-
bandi.
f 16. gr. er hreyft mjög nauð
synlegu máli um nauðsynleg
hreinlætistæki á friðl. svæð-
um, sem mjög er ábótavant hér
á landi og ég fagna því; að það
þarf að gera mjög mikið og
myndarlega átak. Hins vegar
sakna ég þess. að þetta skuli
ekki vera betur fram tekið i
sambandi við þjóðgarða. sem
Framhald á bls 3
EB—Reykjavík, miðvikudag.
ic Allir þingmenn Vestfjarða-
kjördæmis hafa nú lagt fyrir Sam
einað Alþingi tillögu til þings-
ályktunar um, að hið fyrsta verði
ákvörðun tekin um aukningu vatns
aflsvirkjana á samveitusvæði Vest
fjarða og að því stefnt að fram
kvæmdir verði hafnar eins fljótt
og framast er auðið.
★ Þingmennirnir leggja til, að
stærð virkjananna verði miðuð
við, að nægileg raforka fáist frá
vatnsaflsvirkjunum til þess að
fullnægja raforkuþörf á orku-
svæðinu, og þá tekið tillit til lík
legrar aukningar á raforkuþörf
næstu tíu árin og jafnframt séð
fyrir nægilegri raforku til upphit
unar húsa. — Jafnhliða þessum
athugunum verði svo kannaðar
óskir sveitarfélaga um þátttöku í
virkjunarframkvæmdum með það
fyrir augum, að stofna sameignar
fyrirtæki ríkisins og sveitarfélag-
anna á samveitusvæðinu.
í greinargerð með tillögunni
kemur fram að verulegur skortur
er á raforku fyrir Vestfirðinga —
og verður nú að mæta nær allri
raforkunotkun þar vestra meo'
keyrslu dísilvéla. „Er aukningin
ajm.k. 1,5 gwh á ári, og vex þá
olíukostnaður um 2,5 millj. kr.
á ári, verður þá á næsta ári um
10 millj. kr., og því tii viðbótar
kemur kostnaður við aukningu
dísilvéla. Athuganir til undirbún
ings virkjana á Vestfjörðum hafa
farið fram undanfariii ár. Rafvæð
irfgarnefnd Vestúr-Barðastrandar-
sýslu og Rafveita Patrekshrepps,
hafa látið gera áætlun um 600
kw virkjun við Víðivatn, sunnan
Patreksfjarðar, og tvær virkjanir
samtals 2400 kw. í Suðurfossá á
Hauðasandi.
Rafveita ísafjarðar hefur unnið
að aukningu vatnsmiðlunar fyrir
onkuver sitt í Engidal, og í athug
un er frekari aukning orkuöflun
ar við ísaf jörð.
Rafmagnsveitur ríkisins hafa
gert athugun á aukningu miðlun
ar fyrir Mjólkárvirkjun og við-
bótarvirkjun þar.
Veður eru hörð á Vestfjörðum,
og háspennulínur hafa brotnað og
truflanir orðið á orkufiutningi frá
Mjólkárvirkjun af þeim sökum.
Veturinn 1967—1968 var Mjólk-
árvinkjun þannig samibandslaus við
notendur í 6 daga samfleytt vegna
línubrots í stórviðri.
Vegna landfræðilegra aðstæðna
og veðráttu er því æskilegt að
skipta orkuvinnslunni á fleiri orbu
ver. þannig að veður og aðrar
truflanir í einu orikuveri valdi sem
minnstum truflunum hjá notend
um. Iðnaður og allt daglegt lf£
manna krefst ótrúflaðrar raforku.
Rafmagnsleysi er mjög dýrt not-
endum, óþægindi og hætta eru
því samfara. Virkjun sunnan Am
arfjarðar yki verulega öryggi not
enda á öliu veitusvæðinu og sér
staklega sunnan Arnarfjarðar, en
yfir fjörðinn er 9 km langur sæ-
strengur, en öll vatnsorkuverin
norðan til í firðinum.
Vaxandi áhugi er á húsahitun
með raforku á Vestfjörðum eins
og víða um landið, og er eðlilegt
að taka strax upp hitun húsa með
raforku á veitusvæði Vestfjarðar
virkjunar, þar sem jarðhiti hefur
ekki reynzt fáanlegur fyrir hita
veitur. Næg ortka er fáanleg úr
vatnsföllum á Vestfjörðum til að
fullnægja orkuþörf til húsahitun
ar og iðnaðar um lamga framtið,
en hefja þarf framkvæmdir við
næsta virkjunaráfanga nú á þessu
ári og athuganir til imdirbúnings
virkjana lengra fram í tímann.
Orkuvinnsla á svæðinu er á veg
um þriggja aðila: tveggja sveitar
félaga og Rafmagnsveitna rfkis-
ins. Þrátt fyrir ítrekaðar tilraun
ir rafveitna sveitarfélaganna hef
ur fullt samstarf til nýtingar orku
veranna ekiki tekizt. Hluti sveitar
félaganna í orkuverum og dreif
ingu raforku er svo stór, að eðli
legt virðist að stofna eitt sameign
arfélag með heimili og alla fram
kvæmda- og fjármálastjórn á Vest
fjörðum, t. d. á ísafirði, til þess
að annast þessar grundvallarfram
kvæmdir og þjónustu.
Má í þessu sambandi minna á
tillögur Sambands ísl. sveitarfé-
laga um verkaskiptinigu ríkis og
sveitarfélaga, en þar er lagt til,
að orkuöflun verði í höndum sam-
eignarfyrirtækja ríkis og sveitar
félaga, eins og nú er háttað Lands
virkjun á Suðvesturlandi og Lax
árvirkjun á Norðurlandi.“
Endurskoðuð verði lög um
ættaróðul og ættarjarðir
EB—Reykjavík, miðvikudag
Ólafur Jóhannes
son lagði í dag
fyrir sameinað
þing, tillögu til
þingsályktunar,
þar sem farið er
fram á að endur-
skoðuð verði lög
nr. 102 frá 1962
um ættaróðul,
ættarjarðir, crfðaábúð og sölu
þjóð- og kirkjugai'ða. Skulu síðan
niðurstöður endurskoðunarinnar
lagða fyrir næsta reglulegt Al-
þingi.
— Það er mikil þörf á að endur
skoða ákvæði lösgjafarinnar um
ættaróðui og ættarjarðir. segir
flutningsmaður i greinargerð með
tillögunni.
— Ákvæðin eru sum hver nokk
uð óljós, og þarf nauðsynlega að
gera þau skýrari. Sum ákvæðanna
geta og tæplega talizt sanngjörn.
Þá er þar einnig að finna ákvæði,
sem virðast höggva nærri eignar
réttarákvæði st j órnarskrárinnar.
í framkvæmdinm munu nokkur
ákvæði laganna hafa orðið dauður
bókstafur og er þó eigi víst, að
ails staðar sé fullt samræmi í fram
kvæmd. Það er því ástæða til að
kanna, hver framkvæmd löggjaíar
innar hafi verið í raun og vera
og að hve miklu leyti iaí'i náðst
sá tilgangur sem upphafiega vakti
fyrir lögejafanuri með þessari
lagasetningu. Af öllum bessum
ástæðum er að dómi flutnings-
ma:.ns börf a því að taka lög þessi
til rækilegrar könnunar og endur
skoðunar. Því er þessi þingsálykt
unartillaga flutt.