Tíminn - 08.04.1971, Síða 9

WMMTUDAGUR 8. apríl 1971 __________________ TIMINN 9
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framtovœmdastjóri: Krústján Benediktsson. Riitstjórar: Þórarinn
Þónaiinsson (áb), Jón Helgason, Indriði G. Þonsteinsson og
Tómas Kairisson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason. Rit-
stjómarskrifstofur í Bdduhúsinu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur Bamikastræti 7. — Afgrei'ðslusimi 12323. Auglýsingasími:
19523. Aðrar skrifstofur sími 18300. Áskriftargjald kr. 195,00
á mámuði, innanlands. í lausasölu br. 12,00 eint. — Prentsm.
Bdda hf.
Hrollvekjan
Vafalaust er það, að Ólafur Björnsson, prófessor, hefur
sagt eftirminnilegustu orðin, sem voru sögð í þinginu, er
slitið var í gær. Hér er átt við þau ummæli hans, að það
væri hrein hrollvekja að hugsa til þess, sem verða myndi,
þegar verðstöðvuninni lyki 1. september næstkomandi.
Þrátt fyrir síhækkandi verðlag á útflutningsvörum og
hagstæð aflabrögð, var það orðið augljóst í ágústmánuði
í fyrra, að stórfelldur vandi væri framundan í efnahags-
málum þjóðarinnar. Innan annars stjómarflokksins, Sjálf-
stæðisflokksins, átti sú skoðun þá verulegt fylgi, að sá
vandi yrði ekki leystur fyrir kosningar, eins og þing-
meirihluta og stjórnarsamstarfi væri háttað. Stjórnarand-
staðan var sömu skoðunar. Eðlilegast hefði því verið, að
kosningar færu fram síðastliðið haust. Þegar til kom, ótt-
uðust bæði Alþýðuflokkurinn og stór hluti Sjálfstæðis-
flokksins kosntngar og vildu heldur draga málin á lang-
inn. Niðurstaðan var því sú, að farið var inn á sömu
braut og fyrir kosningar 1967. Ákveðið var að grípa til
svokallaðrar verðstöðvunar um nokkurra mánaða skeið
eða fram yfir kosningar og verja í því skyni stórfelldum
fjárhæðum úr ríkissjóði til niðurborgana á vöruverði.
Til viðbótar voru svo gerðar ýmsar hliðstæðar ráðstaf-
anir, sem augljóst er, að ekki geta staðizt nema fram
yfir kosningar.
Óhætt er að segja, að það hafi einkennt störf hins
nýlokna þings meira en nokkuð annað, að þannig var
ákveðið af ríkisstjórninni og þingmeirihlutanum að
fresta því fram yfir kosningar að fást við vandann. Þann-
ig var því t.d. frestað fram til næstu áramóta, að láta
lögin um auknar almannatryggingar taka gildi. Ótal
önnur slík dæmi mætti nefna.
Samkvæmt reynslunni frá 1967 verður því samt vafa-
laust haldið fram næstu vikurnar, að verðstöðvunin sé
traustur grundvöllur til að byggja á og staðan sé sterk,
þar sem gjaldeyrisvarasjóðurinn er. Þessi söngur er þegar
byrjaður í Mbl., Alþýðublaðinu og Vísi. Reynt verður að
þagga niður allar raddir frá atvinnuvegunum eða launa-
fólki, sem gætu bent til þess, að menn væru uggandi
vegna þess, sem kunni að gerast eftir 1. september, þegar
verðstöðvunin fellur úr gildi.
Það skiptir meginmáli nú, að menn láti ekki blekkjast
af þessum og öðrum áróðri, heldur íhugi málin vand-
lega og hleypidómalaust. Þá skiptir miklu máli, að kjós-
endur glejnni ekki því, sem gerðist eftir kosningarnar
1967. í kjölfar verðstöðvunar þá fylgdu tvær gengisfell-
ingar, stórfelld skerðing á dýrtíðaruppbótum og stærri
verkföll en nokkru sinni fyrr. Sú saga mun aftur endur-
taka sig, ef stjómarflokkamir halda velli í kosningunum.
Hið nýlokna Alþingi er glögg sönnun þess, að stjómar
flokkamir gátu ekki leyst vandann fyrir kosningar, og
eftir kosningar hafa þeir ekki önnur úrræði en þeir
beittu haustið 1967 og 1968. Aðeins með því að hnekkja
meirihluta þeirra, er von um ný og betri vinnubrögð 1
efnahagsmálum þjóðarinnar.
í svari fjármálaráðherra við fyrirspurnum, sem Hall-
dór E. Sigurðsson bar fram utan dagskrár í sameinuðu
þingi í gær, upplýstist, að þær ádeilur, sem Tómas Karis-
son hefur haldið uppi hér í blaðinu að undanfömu, hafa
verið á gUdum rökum reistar. Nánara er sagt frá svari
ráðherrans á öðmm stað í blaðinu, en frekara verður
sfo um þessi mál rætt eftir páskana. Þ.Þ.
Svar fjármálaráðherra
C. L. SULSBERGER, The New York Times:
Allende teflir djarft, en hefur
lag á að valda ekki árekstrum
Það getur haft mikil áhrif, ef „kjörkassabylting" heppnast í Chile. —
Allende
SALVADOR Allende Goss-
ens, hinn nýkjömi forseti
Chile, er hvað merkilegastur
fyrir þá sök, að hann ætlar að
sýna okkur algerlega nýja hlið
á byltingarhugmyndinni. Sú
gerð „byltingarinnar í bylting-
unni“, sem hann hefur á prjón-
unum, gæti ef til vill reynzt
miklum mun mikilvægari en
ofbeldisaðgerðirnar, sem hinn
ungi, franski menntamaður
Regis Debray ræðir um í sam-
nefndri bók. Debray er orðinn
kunnur víða um lönd, ekki
hvað sízt fyrir vináttusamband
hans við Castro og Guevara.
Nefna mætti aðferð Allendes
kjörkassabyltinguna, og hefur
hún gengið furðulega vel enn
sem komið er. Ætlun hans er
að notfæra sér eðlislæga veik-
leika hefðbundins lýðræðis og
ná öllum völdum með lögleg-
um hætti. Síðan hyggst hann
koma fram gjörbyltandi breyt
ingum smátt og smátt en
hlífðarlaust, gjörbreyta félags-
legri, efnahagslegri og stjóm-
málalegri skipan.
FRAMTÍÐARMARKIÐ er
stéttlaust ríki, þar sem einka-
eign er ekki til. Einlægustu
stuðningsmenn Allendes og
jafnvel mestu maó-istamir með
al þeirra, viðurkenna þó, að
þessari mótun verði varla lok-
ið fyrri en að mörgum áratug-
um liðnum. Vinstri sósíalist-
inn Clodomiro Almeyda, sem
gegnir störfum utanríkisráð-
herra í ríkisstjórn Allendes,
segir til dæmis:
„Mao Tse-tung talar jafnvel
um þúsund ár í þessu sam-
bandi“.
Látbragð, útlit og tungutak
hins nýkjörna forseta ber ekki
með sér að hann sé byltingar-
sinni. Hann er lágvaxinn, kvik-
ur í hreyfingum, fullur af lífs-
orku og yfirleitt sérlega aðlað
andi maður. Hann sér afar illa
og notar mjög þykk gleraugu.
Klæðnaður hans er snotur og
þokkalegur, en ber ekki vott
um sundurgerð. Helzt vill hann
fá að vera á hreyfingu, þegar
hann ræðir við aðra menn, og
eftir útliti hans að dæma dytti
fáum í hug, að hann væri orð-
inn 62 ára.
ALLENDE er sonur vinstri-
sinnaðra foreldra, sem vom
fremur fátækir af miðstéttar-
fólki að vera, og hefur hann
tekið þátt í stjórnmálum síðan
á unglingsámm. Að loknu prófi
hóf hann starf sem almennur
læknir, en fátæktin, sem hann
komst í kynni við hjá sjúkling
um sínum, magnaði í hugskoti
hans slíka gremju, að hann
varpaði sér hiklaust út í stjórn
málin og tók þátt í stofnun
Sósíalistaflokks Chile. Þessi
flokkur er ólíkur flestum sósía-
listaflokkum að því leyti, að
hann varð síðar til en komm-
únistar og stendur vinstra meg
in við þá.
Liðin em full þrjátíu ár sfð-
an Allende tók að reyna
við hin æðstu embætti. Hæg-
fara alþýðufylking myndaði
stjórn í Chile fyrir síðari heims
styrjöldina og gegndi Allende
störfum heilbrigðismálaráðh.
í þeirri ríkisstjóm. Annars hef
ur hann jafnan lifað fábreyttu
lífi allt til þess að hann náði
kjöri sem forseti síðastliðið
haust, og þó með minnihluta
atkvæða á bak við sig.
TÓMSTUNDAIÐJA Allendés
lýsir litlu yfirlæti. Honum þyk
ir gaman að leika darnm og
fer einstöku sinnum í útreiða-
túr. Sérstakt dálæti hefur hann
á að sigla á litlum báti, og
horfir á sakamálamyndir, þeg-
ar hann getur komið því við.
Annars er hann alveg sérlega
félagslyndur maður og unir
sér allra bezt í félagsskap
kvenna.
Eftirtektarvert er hve lítið
far Allende gerir sér um bók-
menntir. Hann les helzt ekki,
ef hann getur hjá því komizt,
og les jafnvel yfir eins fá
ríkisskjöl og honum er framast
unnt Honum geðjast miklu
betur að munnlegum skrýslum
en skriflegum, vill helzt taka
á móti sem flestum gestum og
sitja sem flestar ráðstefnur dag
hvem. Fráleitt væri að kalla
Allende menntamann og svo er
helzt að sjá, að þekking hans
á fræðum marxista og lenin-
ista sé meira að segja fremur
yfirborðskennd.
ÞRÁTT fyrir þetta er All-
ende gæddur eiginleikum, sem
verða að teljast afar mikilvæg-
ir í Chile, þar sem þeir eru
nátengdir tveimur rótgrónum
þjóðareinkennum, sem einna
helzt mætti nefna „samkennd"
og „þjóðerniskennd“. Hann á
auðvelt með a@ blanda geði
við aðra menn, er mjög vel
máli farinn og hefur sérstakt
lag á að notfæra sér vel fram-
komu í sjónvarpi. Hann er ein-
stakur snillingur f að fara eins
langt og framast verður kom-
izt án þess að valda árékstrum,
— en hjá slíku vilja Chile-bú-
ar yfirleitt sneiða.
Allende er mjög snjall stjórn
andi og gjörþekkir veikleika
sérhvers hóps f stjóramálunum
og jafnvel alla annmarka ein-
stakra stjómmálamanna. Hann
gerir sér far um að etja þeim
hverjum gegn öðrum. Hann læt
ur ef til vill í það skína við
þingmann kristilegra demó-
krata, — stjórnarandstæðinga.
— að hann hafi í hyggju að
skipa hann í ráðherraembætti
innan skamms, og auðmýkir
formann flokksins með þessu
tiltæki. Hann á einnig til að
láta í veðri vaka við flokksleið-
toga yzt til hægri, að hann sé
hlynntur forusty hans í stjórn-
arandstöðunni til þess að draga
burst úr nefi kristilegra demó
krata.
Svo er að sjá, sem Allende
hafi kjark til aS taka erfiðar
ákvarðanir ef á þarf að halda.
Á þenna kjark reynir alveg
efalaust áður en langt um líð-
ur, þar sem óumflýanlegir
erfiðleikar eru á næsta leiti.
Erfiðleikar í efnahagsmálum
og stjórnmálum eða alvarlegar
óeirðir ,gætu gert framtíðar-
drauma Allendes að engu.
FYLGZT verður með tilraun
Chilebúa um heim allan, og
ekki fyrst og fremst vegna
þess, að aðrar þjóðir í Mið- og
Suður-Ameríku séu liklegar til
að reyna að feta í fótspor
þeirra. Hvergi virðist vofa yfir,
að það verði reynt nema í
Uruguay, en þar verður ekki
auðvelt að fara að dæmi All-
end 's fremur en annars staðar
f álfunni. Chile-búar eru einir
á báti meðal graana sinna.
bæði landfræðilega og vegna
sérstöðu í sögu og efnahags-
málum.
En til eru fjarlæg lönd, þar
sem hugmyndin um „kjörkassa
byltingu" virðist geta fengið
góðan hljómgrunn hjá fjöl-
mennum hópi kjósenda. Nefna
mætt.í ftaliti í bes.su sambandi,
og ef til vill Frakkland ein-
hvern tíma í óráðinn framtíð.
f þessum löndum hafa verið
gerðar tilraunir með alþýðu-
fylkingar og þátttöku marxista
í samsteypustjómum. Takist að
koma fram hinni lfnumjúku.
stjórnarskrárbundnu byltingu
hjá hinni fámennu og lítt
kunnu þjóð í Chile, verður
naumast í efa dregið, a8 hug-
myndin hlýtur að öðlast mikla
samúð og fá byr undir báða
vængi annars staðar.