Fréttablaðið - 23.05.2003, Blaðsíða 16

Það á aldrei að skamma þá semsetja sér há markmið. Ef ný rík-
isstjórn Davíðs Oddssonar ætlar sér
að halda stöðugleika í efnahagsmál-
um þrátt fyrir mikla innspýtingu
fjármagns á næstu árum en lækka
jafnframt tekjuskatta á einstak-
linga og virðisaukaskatt á matvæli
þá er það gott. Enn betra ef hún ætl-
ar á sama tíma að hækka lánshlut-
fall almennra húsnæðislána í 90
prósent af kaupverði íbúða og
treysta jafnframt velferðarkerfið.
Og frábært ef hún ætlar hvorki að
gefa eftir í skattamálum né velferð-
armálum heldur draga úr umsvif-
um ríkisins á öðrum vígstöðvum til
að þetta tvennt geti farið saman.
Þessi háleitu markmið eru svo-
lítið á skjön við stjórnina sjálfa í
upphafi þriðja kjörtímabils síns.
Þótt hún hafi haldið velli í kosning-
unum er ekki hægt að loka augum
fyrir því að viss þreyta hangir yfir
þessari stjórn. Þótt Halldór Ás-
grímsson hafi brosað í kosninga-
baráttunni munum við að hann var
hálfmæðulegur allt síðasta kjör-
tímabil. Og Davíð óvenju oft óvenju
pirraður. Afrekaskrá síðasta kjör-
tímabils var líka fremur stutt og
bjargaðist rétt fyrir lokun með ál-
verssamnigum og bankasölu. Í
flestum málaflokkum virðist
stjórnin hafa rambað um stefnu-
laus og treyst á að geta leyst ríkis-
reksturinn frá degi til dags. Enn
skortir stefnu í heilbrigðismálum
og landbúnaðarmálum, sjávarút-
vegsstefnan er á skjön við vilja
þjóðarinnar og afstaða ríkisstjórn-
arinnar og almennings til hlutverks
ríkisins í félagsmálum stangast á.
Ríkisstjórnin hefur nánast hafnað
ábyrgð á fátækt í landinu; ýmist
með því að hafna fátæktinni yfir-
höfuð eða þá með því að skilgreina
hana sem vanda sveitarfélaganna.
Sem sagt; þessir flokkar og þetta
fólk í ráðherrastólunum hefur ekki
yfir sér blæ dugnaðar og atorku –
ekki liðið sem maður býst við miklu
af. Þess vegna er óendanlega gleði-
legt að það skuli setja sér háleitari
markmið en flestar fyrri ríkis-
stjórnir. Það vill bæta sig – og lofar
því að standa við það.
Og vonandi gengur þetta upp.
Hækkun húsnæðislána mun losa
miklu spennu úr samfélaginu. Ef
þetta tekst mun það þýða enda tíma-
bils sem kalla má „að koma sér þaki
yfir höfuðið“. Fyrir ekki mörgum
árum vörðu Íslendingar árunum
milli 25 til 40 ára aldurs í að byggja
og kaupa blokkaríbúð, raðhús og
síðan einbýlishús og allt líf þeirra
miðaðist við þetta. Fólk vann
myrkranna á milli og smíðaði og
naglhreinsaði í þeim fáu frístundum
sem gáfust. Það hefur smátt og
smátt dregið úr þessari afplánun á
byggingastað með hækkandi hús-
næðislánum á undanförnum tveim-
ur áratugum. Ef lánin fara upp í 90
prósent af kostnaðarverði má segja
að þessu tímabili sé lokið.
Það mun sömuleiðis hafa mikil
áhrif í samfélaginu ef ríkisstjórn-
inni tekst að lækka tekjuskatt ein-
staklinga og enn fremur ef virðis-
aukaskattur á matvæli verður
helmingaður. Það sem einna helst
dregur úr lífsgæðum Íslendinga er
hátt matarverð. Það má venjast fá-
menninu og klæða af sér veðrið en
hátt matarverð er andstyggð.
Næstu skref til að lækka verð á
matvælum væru að skera upp land-
búnaðarkerfið, auka samkeppni á
því sviði og leyfa innflutning á land-
búnaðarvörum. En svo langt ná
markmið ríkisstjórnarinnar ekki
svo við skulum ekki fara lengra út í
þá sálma.
Það er engin ástæða til að efast
um það fyrir fram að ríkisstjórn-
inni takist að ná markmiðum sín-
um. Þótt hún hafi verið þreytt og
dofin á síðasta kjörtímabili getur
hún skánað. Ef maður trúir því
ekki hefur maður misst trúna á
manninn. Það er því lítið annað
hægt að segja en: Aðstæður á
seinni hluta kjörtímabilsins munu
ekki verða skárri en nú. Komið því
sem mestu af þessu í verk sem
fyrst. Gangi ykkur vel. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um markmið nýrrar
ríkisstjórnar í ríkisfjármálum.
16 23. maí 2003 FÖSTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Símbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
Þá hefur Davíð Oddsson myndaðsitt fjórða ráðuneyti í röð, sem
raunar verður aðeins hans í rúmt ár
því þá tekur Halldór við. Í þessu er
Davíð að slá met, eins og svo mörgu
öðru sem viðkemur
íslenskum stjórn-
málum. Öll ráðu-
neyti Davíðs hafa
verið mynduð á
óvenju skömmum
tíma og það hefur
aldrei tekið hann
meira en þrjár vikur
að mynda stjórn.
Fljótastur var hann
að mynda Viðeyjar-
stjórnina 1991 eða
um 10 daga, en nú tók stjórnar-
myndunin um hálfan mánuð.
Það hefur vakið athygli að þessi
skammi tími sem farið hefur í
stjórnarmyndun síðasta áratuginn,
er umtalsverð breyting frá því sem
einkenndi stjórnir og stjórnar-
myndanir áratugina tvo þar á und-
an.
Á árunum frá 1971-1991 eru
myndaðar níu ríkisstjórnir á Ís-
landi, en kosið er sex sinnum til Al-
þingis. Stjórnarmyndun eftir kosn-
ingar tók yfirleitt um 2 mánuði, en
þó tók það nokkru skemmri tíma
þegar fyrsta vinstri stjórn Ólafs Jó-
hannessonar var mynduð 1971, eða
rétt um mánuð. Sömuleiðis tók það
ekki nema rúman mánuð að mynda
fyrstu ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar 1983, sem var sam-
stjórn Framsóknar og Sjálfstæðis-
flokks. Aðrar stjórnir þessa tíma-
bils höfðu um helmingi lengri með-
göngutíma og sumar, eins og stjórn
Gunnars Thoroddsen árið 1980,
sem kallaði fram í dagsljósið djúp-
stæð átök sem verið höfðu innan
Sjálfstæðisflokksins, voru svar við
raunverulegri stjórnarkreppu.
En auk þeirra stjórna sem voru
myndaðar eftir kosningar eru þrjár
stjórnir myndaðar án þingkosninga,
en það er minnihlutastjórn Alþýðu-
flokksins frá 1979-80 og svo stjórnir
Steingríms Hermannssonar frá
1988-1989 og aftur frá 1989-91. Allar
voru þær hræringar til að tryggja
starfhæfa ríkisstjórn og/eða til að
tryggja sitjandi stjórn meirihluta á
þingi á ólgutímum, þegar verðbólga
og efnahagssveiflur ógnuðu póli-
tískri samheldni eða sprengdu upp
ríkisstjórnarsamvinnu. Báða þessa
áratugi loguðu verðbólgueldar og
stjórnvöld voru – eða töldu sig vera
– í hlutverki slökkviliðsins. Til vitn-
is um það eru hin frægu óánægju-
orð Steingríms Hermannssonar
1987/1988 þáverandi utanríkisráð-
herra um aðgerðarleysi Þorsteins
Pálssonar og ríkisstjórnarinnar í
efnahagsmálum: „Róm brennur!“
Lengd stjórnarmyndana og varan-
leiki samsteypustjórna var þannig í
raun fall af verðbólgu- og efnahags-
vandanum.
Þessir áratugir voru pólitískir
umbrotatímar þar sem stjórnar-
skútur sigldu í ólgusjó verðbólgu og
óstöðugleika. Fjölmörg framfara-
spor voru þó stigin og velsæld og al-
menn velferð jókst. Annað slagið
komu upp mál, sem ekki eru bein-
línis efnahagsleg, sem límdu saman
tiltekin stjórnarmynstur frekar en
önnur. Þannig má t.d. nefna hluti
eins og landhelgisútfærsluna 1972,
jafnvel hermálið og ýmis velferðar-
mál. Engu að síður voru efnahags-
málin þó jafnan fyrirferðarmest.
Viðreisn og davíðska
Um margt má segja, að hvað
pólitískan stöðugleika varðar, minni
tíundi áratugurinn – „davíðskan“ -
einna helst á þann sjöunda. Við-
reisnartímabilið var þriggja kjör-
tímabila samstarf tveggja flokka,
Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks,
þar sem unnið var með ýmsum
hætti að því að auka frjálsræði í
efnahags- og viðskiptalífinu. Al-
mennt má þó segja að kyrrð hafi
verið yfir efnahagslífinu á þessum
árum, þó gagnrýnendur segðu raun-
ar að kyrrðin hafi verið slík að rétt-
ara væri að tala um kyrrstöðu. Tí-
undi áratugurinn hefur einnig verið
áratugur pólitísks stöðugleika þar
sem byggt er á þjóðarsáttinni frá
1990, sem varð það slökkvitæki sem
á endanum slökkti verðbólgubálið.
Þannig má segja að Steingrímur
Hermannsson og vinstrimenn hafi
skilað stjórnarskútunni í hendur
Davíðs á lygnari sjó en Steingrímur
sjálfur hafði lengst af upplifað
sjálfur. Steingrímskan varð for-
senda davíðskunnar.
Fjórða ráðuneyti Davíðs - Davíð
IV - markar því í sjálfu sér engin
skil við það sem á undan er gengið.
Og þrátt fyrir skemmtilega ný-
breytni sem felst í væntanlegum
stólaskiptum Davíðs og Halldórs
má segja að við séum nú að upplifa
hin miklu pólitísku þáttaskil, sem
ekki urðu. Þessi ríkisstjórn er fram-
hald þess sem verið hefur síðasta
áratuginn. Það tók skamman tíma
að mynda hana og líklegt að hún
muni sitja út sitt kjörtímabil nema
eitthvað mjög óvænt komi upp á. En
það eru raunar ýmsar blikur á lofti
í þeim málum, og ýmis átakamál
eða stefnuásar sem lúrt hafa í bak-
grunni gætu komist á dagskrá
stjórnmálanna og skipt máli varð-
andi flokkakerfið, stjórnmálin og
stjórnarsamstarfið - þó svo að það
hafi ekki gerst fyrir þessar kosning-
ar. Þar eru mál eins og Evrópumál
ofarlega á baugi. Það er t.d. ekki
ótrúlegt að þótt logn sé á verð-
bólguslóðum geti hvesst á Evrópu-
miðum og aðild mikilvægra við-
skiptaþjóða okkar að Myntbanda-
lagi Evrópu ruggað hinni íslensku
stjórnmálaskútu hressilega á næstu
misserum. Það er í slíku veðri sem
stólaskipti þeirra Halldórs og Dav-
íðs gæti skipt verulegu máli í sögu-
legu ljósi. ■
Runnarnir
fjarlægðir
Óánægður garðeigandi á Akureyri skrifar:
Núpasíða 4 á Akureyri er rað-húsabyggð með átta íbúðum
og hefur hver íbúð sinn garð.
Runnarnir voru háir og flestir
vel klipptir. Fyrir þá sem höfðu
áhuga reyndist afar ánægjulegt
að sinna blómum og gróðri. En
sú ánægja náði ekki til allra.
Væri hægt að draga þá ályktun
að það dygði hverjum og einum
að hugsa um sjálfan sig en raun-
in reyndist önnur. Einn góðan
veðurdag birtust verktakar og
söguðu niður runnana í kringum
alla garðana í lengjunni að ósk
eins íbúa. Hinir vissu hins vegar
ekkert um þetta og voru ekki
spurðir álita frekar en þeir
væru ekki til. Nú er lengjan
galopin, hvergi skjól þegar
hvasst er og engin leið að hafa
blóm sér til yndisauka.
Hvort sá aðili sem stóð fyrir
þessu hefur gert það til að fá
svipað útlit á alla garðana eða
jafnvel til að geta fylgst betur
með nágrönnunum er enn ósvar-
að. Ekki hefur fengist húsfund-
ur um málið. ■
Um daginnog veginn
BIRGIR GUÐ-
MUNDSSON
■
stjórnmálafræðingur
skrifar um stjórnar-
myndanir fyrr og nú.
Þáttaskilin sem
ekki urðu
■ Bréf til blaðsins
Gangi ykkur vel
Björn Leifsson
eigandi World Class
Leið til að koma
stúlkum á framfæri
Fegurðarsamkeppnir eiga fyllilega rétt á sér og er góð
leið til að koma ungum stúlkum á framfæri. Það er
keppt í öllu, hvers vegna ekki fegurð? Það að halda sam-
keppni í fegurð er æskilegra en samkeppni ljótra, það
vill enginn vinna titilinn ljótasti maðurinn eða ljótasta
konan. Öll höfum við áhuga á fegurð, því ekki að velja
þá fegurstu? En útkoma í fegurðarsamkeppni verður
aldrei eins því fegurð verður alltaf matsatriði þar sem
hún er afstæð. Keppnirnar hér á Íslandi gefa stúlkunum
möguleika á frama eða aukna atvinnumöguleika í sams
konar keppnum erlendis og í tískuheiminum. ■
Katrín Anna Guðmundsdóttir
talskona Femínistafélags Íslands
Manneskja, ekki
markaðsvara
Fegurðarsamkeppnir eru ekki af hinu góða, þær við-
halda staðlaðri ímynd af konum og ýta undir gömul og
úrelt hlutverk kvenna. Að stærsti kostur kvenna sé að
vera fín og sæt. Fyrir það fyrsta finnst mér að ekki eigi
að keppa í því hver er sætust. Að konur séu settar fram
sem markaðsvara finnst mér ekki gott. Mér finnst að
ekki eigi að halda á lofti einhverri einni ímynd af kon-
um sem er sögð vera eftirsótt. Það er ekki heilbrigt
heldur því það ýtir undir fegrunaraðgerðir, ljósabekkja-
notkun eða of miklar megranir. Ég vil ekki láta banna
fegurðarsamkeppnir, það er bara skrýtið að það skuli
vera svona mikið stórmál í þjóðfélagi eins og okkar. ■
Eiga fegurðarsamkeppnir rétt á sér?
Skiptar skoðanir
■ Af Netinu
Bless, bless Framsókn
„En hvað Framsóknarflokkinn
varðar, þá er nú fokið í flest
skjól. Fátt er aðlaðandi við hann:
Hvorki fiskveiði-, landbúnaðar-
né byggðastefna hans. Og svo
kom stríðið... Ég er ekki lengur
framsóknarmaður.“
JÓHANN M. HAUKSSON Á VEFNUM HRIFLA.IS.
Snyrtilegur ráðherra
„Við skulum vona að Sólveig
Pétursdóttir færi sig ekki til í
ráðherraembætti, svo ekki þurfi
að smíða klósett inn af skrifstofu
annars ráðherra.“
GRÍMUR SIGURÐSSON Á VEFNUM POLITIK.IS.
Skráðu þig í tilboðsklúbb
Iceland Express á Netinu
Og njóttu þess að fá reglulega send til þín frábær tilboð sem
eingöngu eru veitt félögum í tilboðsklúbbi Iceland Express. Skráðu þig á
www.IcelandExpress.is núna! Daglegt flug til Kaupmannahafnar og London.
Lág fargjöld. Enginn bókunarfyrirvari. Engin lágmarksdvöl og engin hámarksdvöl.
Söluskrifstofa Suðurlandsbraut 24, opið 9-17 virka daga I Sími 5 500 600 I www.IcelandExpress.is
M
Á
T
T
U
R
IN
N
&
D
Ý
R
Ð
IN
■
Þrátt fyrir
skemmtilega
nýbreytni sem
felst í stóla-
skiptum Davíðs
og Halldórs má
segja að við
séum nú að
upplifa hin
miklu pólitísku
þáttaskil, sem
ekki urðu.
Fréttablaðið tekur nú við að-sendum greinum. Greinarn-
ar eiga að vera á bilinu 200 til
400 orð í word. Senda skal grein-
arnar á netfangið kolbrun@-
frettabladid.is ásamt mynd af
greinarhöfundi. Fréttablaðið
áskilur sér rétt til þess að velja
og hafna og stytta greinar. ■
■ Aðsendar greinar
UMRÆÐAN UM FEGURÐARSAMKEPPNIR HEFUR VERIÐ OFARLEGA Á BAUGI UNDANFARIÐ. FEMÍNISTAFÉLAG ÍSLANDS HEFUR FARIÐ FREMST Í FLOKKI Í GAGNRÝNI Á SLÍKAR KEPPNIR.