Fréttablaðið - 28.05.2003, Blaðsíða 10

Sannleikur er skýring sem viðsættum okkur við. Þannig var
jörðin flöt þar til við hættum að
trúa því. Auðvitað var hún hnöt-
tótt fyrir þann tíma – en ekki í
okkar huga. Og það er veröldin
sem við lifum í.
Þekking mannsins er því sam-
ansafn skýringa sem hann kallar
sannleik; jafnvel lögmál. Og þótt
allur sannleikur afhjúpist sem
blekking á endanum og öll lög-
mál hrynji þá viljum við hafa
þetta svona. Okkur finnst ein-
hvern veginn betra að byggja á
sannleika og
lögmálum en
tilgátum og
skýringum þótt
við vitum vel að
enginn munur
er þar á. Þótt
h e i m s m y n d
okkar umturn-
ist á fárra ára
fresti höldum
við fast í þetta
viðhorf – ekki aðeins af þrjósku
heldur líka vegna þess að við
munum ekkert stundinni lengur.
Þess vegna finnst okkur heimur-
inn óumbreytanlegur og þekking
okkar staðföst. Og þetta gengur
upp ef við sjáum ekki of langt
aftur.
En þetta vita svo sem allir.
Við fögnum nýjum skýringum
eins og nýjum sannleika. Og að
vissu leyti er það skemmtilegra.
Ef við myndum horfa raunsætt á
þekkingu mannsins myndum við
komast að því að hann er óttaleg-
ur kjáni. Okkur finnst hins veg-
ar skemmtilegra að líta á mann-
inn sem konung sköpunarverks-
ins og eftirmynd Guðs og kunn-
um í raun ekki að lifa með aðra
sjálfsmynd.
Ný þekking hefur fært okkur
mörg ný hugtök sem við eigum í
basli með að ná tökum á. Ef að-
eins eru tekin hugtök um and-
lega vanstillingu eða geðræn
frávik þá er eins og nýtt hugtak
verði til á hverjum degi: Of-
virkni, vanvirkni, athyglibrest-
ur, geðdeyfð, átröskun – svo ein-
hver dæmi séu tekin. Þessi hug-
tök eru liður í breyttri manngild-
ishugmynd; þau lýsa í sjálfu sér
ekki nýjum sjúkdómum og held-
ur ekki nýjum einkennum á and-
legu eða geðrænu ástandi okkar
heldur fremur vilja okkar til
skilgreina okkur á nýjan hátt.
Við erum að skipta út einum
hugtakaflokki fyrir annan. Einu
sinni voru syndarhugtökin í
þessum flokki, síðar karakter-
einkunnir, en nú eru sjúkdóms-
hugtökin að taka yfir. Síðan hef-
ur önnur syrpa hugtaka alltaf
lifað með þeim sem eru opinber-
lega viðurkenndari – til dæmis
stjörnumerkin með mismunandi
skapferli og lyndiseinkunnum
fólks eftir fæðingardegi og
-tíma.
Og það er margt líkt með
þessum nýju sjúkdómshugtök-
um og stjörnumerkjunum. Í báð-
um tilfellum eru einkennin mörg
og misjafnt eftir einstaklingum
hver þeirra eiga við hann. Sá
sem fræðist um stjörnumerkið
sitt finnur alltaf furðanlega
margt sem á við hann persónu-
lega. Eins sá sem fræðist um
geðdeyfð eða ofvirkni. Einkenni
þessara sjúkdóma eru marg-
breytileg og þar sem þetta eru
sjálfssjúkdómsgreinandi sjúk-
dómar er auðvelt fyrir flesta að
samsama sig sjúkdóminum.
Hann getur jafnvel orðið sú
sjálfsmynd sem manninn vantar.
Líklega má rekja þessa miklu
fjölgun sjúkdómshugtaka á and-
lega og geðræna sviðinu til
velgengni alkóhólismans. Það er
sjálfssjúkdómsgreinandi sjúk-
dómur sem byggir á víðtæku
safni sjúkdómseinkenna sem
eiga mismikið við hvern sjúkling
fyrir sig. Þessi aðferð hefur gert
kraftaverk í lífi margra og við-
urkenning hennar er eitt af
mestu framfarasporum tuttug-
ustu aldar í heilbrigðismálum.
Það var hins vegar ekki fyrr en
eftir að unnið hafði verið með
alkóhólistum í áratugi að þessari
aðferð var beitt á aðra sjúkdóma
– og þá einkum nýja sjúkdóma
eða ný sjúkdómshugtök.
Ég vil ekki draga úr fólki sem
finnur lausn sinna mála í
einhverjum hinna nýju hugtaka.
Mér finnst hins vegar ágætt að
muna að allt í mannheimum
ferðast með tískubylgjum. Ef
ein lausn finnst er hún óðara
spennt upp og á að virka á allan
vanda. Í því felst kraftur jafnt
sem villuljós. Við erum eldsnögg
að reyna nýjar lausnir í til-
raunaskyni. En lausn okkar per-
sónulega vanda er ólíklega í
þessum tískubylgjum. Okkar
persónulegi vandi er ósköp líkur
vanda fólks sem skildi sjálft sig
út frá syndahugtakinu, stjörnu-
merkjum eða karaktereink-
unnum. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um sjúkdómavæðingu
samfélagsins.
14 28. maí 2003 MIÐVIKUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Símbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
Um aldabil reyndu morknarkeisara- og konungsstjórnir
Evrópu að viðhalda stöðugleikan-
um; forréttindum sínum og þess
aðals sem þá naut velsældar á
kostnað almennings. Flestir við-
urkenna að það hafi verið nauð-
synlegt að losna við ofurvald þess
stöðugleika sem batt almenning í
klafa fátæktar, ófrelsis og ánauð-
ar um aldaskeið. Stöðugleiki þarf
ekki að vera góður. Hann getur
viðhaldið ranglæti.
Verðbólga eða ekki
verðbólga
Ný ríkisstjórn Davíðs Odds-
sonar hefur verið mynduð og seg-
ist ætla að viðhalda stöðugleikan-
um. Hvaða stöðugleika? Stöðug-
leika þannig að verðbólgan fari
ekki úr böndum? Slíkur stöðug-
leiki er nauðsynlegur. En af
hverju þá ekki að afnema verð-
tryggingu útlána? Væri slíkt ekki
tákn um að íslenska þjóðin ætlaði
sér að hafa lánastarfsemi sem
væri háð sams konar sjónarmið-
um og annars staðar í okkar
heimshluta? Á þeim „stöðugleika-
tíma“ sem ríkisstjórnir Davíðs
Oddssonar hafa setið hafa verð-
tryggð lán skuldara hækkað
meira en eðlilegt getur talist
vegna þess að lántakendur bera
ábyrgð á öllu sem fyrir getur
komið í efnahagslífinu. Á stöðug-
leikatíma ríkisstjórna Davíðs
Oddssonar hafa skatttekjur hins
opinbera hækkað meira á Íslandi
en í nokkru öðru OECD-landi að
undanskildu Grikklandi. Ríkisút-
gjöld og útgjöld sveitarfélaga
hafa aukist mun meira en hækkun
verðlags. Opinberir aðilar hafa
þannig gert sitt til að grafa undan
stöðugleikanum.
Stöðugleiki hverra?
Forréttindahóparnir í íslensku
samfélagi hljóta að vera ánægðir
með að það skuli eiga að viðhalda
stöðugleikanum. Íslenski aðallinn
getur haldið áfram að nýta sér
gjafakvótann, skattahagræðið og
verðbréfamillifærslurnar og notið
afrakstursins af góðri fjárfestingu
í kosningasjóðum Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknarflokksins,
allt til að viðhalda „ríkisstjórn
stöðugleikans“. Þessi aðall telur nú
að það sé til langframa hægt að
kaupa atkvæði til að viðhalda þess-
um stöðugleika. Stöðugleikanum
verður sjálfsagt líka viðhaldið að
því leyti að stjórnmálaflokkarnir
þurfi ekki að gera einum eða nein-
um grein fyrir fjárreiðum sínum
eða hverjir eigi viðkomandi flok-
ka. En það eru aðrir í þjóðfélaginu
sem geta ekki verið ánægðir ef
viðhalda á stöðugleikanum hvað þá
varðar. Þeir sem bíða eftir aðgerð-
um á sjúkrahúsum geta ekki verið
ánægðir ef viðhalda á stöðugleika
biðraðana eða þeir fátæku ef við-
halda á stöðugleika fátæktarinnar.
Skortur á virku lýðræði og
lýðræðishugsjón
Sumir þingmenn geta verið
ánægðir með að úrskurða sjálfir
um hvort þeir séu réttkjörnir. Það
er fráleitt að Alþingi skuli sjálft
vera æðsti dómari í sjálfs sín sök.
Það er skortur á eðlilegri lýðræð-
islegri hugsun að hafna kröfu
Frjálslynda flokksins um endur-
talningu atkvæða. Krafa lýðræðis-
sinna er að gerðar séu ráðstafanir
til að eyða vafa um úrslit kosn-
inga. Vilji kjósanda á að koma
fram. Kosningalögunum verður að
breyta og það verður að vera
Hæstaréttar Íslands að staðfesta
kjörbréf þingmanna og skera úr
um vafaatriði varðandi kosningar.
Ísland á að vera forysturíki lýð-
ræðis en ríkisstjórnarflokkarnir
fá falleinkunn fyrir að hafna eðli-
legri lýðræðislegri kröfu um að fá
úr því skorið hver dómur kjósenda
var í kosningunum. Stöðugleikan-
um skal viðhaldið og ekki hróflað
við þingmeirihlutanum. Kjósend-
ur eiga þá líka von á þeim stöðug-
leika að kjaradómur úrskurði á
kjördag eftir fjögur ár og varð-
veiti stöðugleika stórfelldra launa-
hækkana helstu stjórnenda þjóð-
félagsins sem þjóðin vaknar við
þegar hún er búin að kjósa- ekki
áður heldur eftir. ■
Málfrelsi
Steinunn Valdís Óskarsdóttir borgarfulltrúi
skrifar:
Að gefnu tilefni, vegna fréttaað undanförnu og skrifa Guð-
rúnar Ebbu Ólafsdóttur borgar-
fulltrúa í Fréttablaðið í gær, skal
eftirfarandi tekið fram:
Á fundi borgarstjórnar þann
15. maí var ársreikningur
Reykjavíkur fyrir árið 2002 til
umræðu. Undir þeim lið fundar-
ins tók Guðrún Ebba til máls en
hóf að ræða efnislega fjárveit-
ingar til félagsstarfs aldraðra á
þessu ári, 2003. Ekki er með
nokkru móti hægt að fallast á að
sú umræða snerti ársreikning
2002 og var borgarfulltrúinn því
áminntur um að halda sig við
dagskrá, en ræða félagsstarf
aldraðra 2003 undir þar til bær-
um dagskrárlið. Þar sem borgar-
fulltrúinn sinnti ekki ítrekuðum
áminningum í þá veru hlaut hann
að víkja úr ræðustóli. Undir
þennan úrskurð tóku forseti
borgarstjórnar og skrifstofu-
stjóri borgarstjórnar.
Í umræðum í fjölmiðlum að
undanförnu hafa bæði Guðrún
Ebba og Björn Bjarnason borgar-
fulltrúar lýst ofangreindum
úrskurði sem skerðingu á
málfrelsi og sakað undirritaða
um að hindra umræður um málið
á vettvangi borgarstjórnar. Þau
ummæli sæta furðu þar sem
þvert á móti var leyfð umræða
um félagsstarf aldraðra utan
dagskrár síðar á þessum sama
fundi og málfrelsi Guðrúnar
Ebbu því sýndur viðeigandi sómi.
Báðum borgarfulltrúum er
fullljóst að málfrelsi á fundum
borgarstjórnar takmarkast af
dagskrá fundarins og engum,
hvorki í meirihluta né minni-
hluta, leyfist að ræða í ræðustól
það sem í hugann kemur hverju
sinni utan hennar.
Efnisatriði málsins gefa engin
tilefni til upphlaups borgarfull-
trúanna. Það hlýtur að stjórnast
af öðrum hvötum en ást á mál-
frelsinu. ■
Um daginnog veginn
JÓN
MAGNÚSSON
■
hæstaréttarlögmaður
skrifar um stöðugleika.
■ Bréf til blaðsins
■
Einkenni þessara
sjúkdóma eru
margbreytileg og
þar sem þetta eru
sjálfssjúkdóms-
greinandi sjúkdóm-
ar er auðvelt fyrir
flesta að samsama
sig sjúkdóminum.
Tískusjúkdómar
Júlíus Hafstein
fyrrverandi borgarfulltrúi
Styrkir
Sjálfstæðisflokkinn
Það hefur að sjálfsögðu ekki skaðað Sjálfstæðisflokkinn
að Davíð Oddsson ætli að hætta sem forsætisráðherra.
Davíð Oddsson er að mynda sína fjórðu ríkisstjórn, sem
er met sem seint verður slegið. Það að þeir Davíð og
Halldór komist að samkomulagi um skipti á ráðuneytum
síðar á kjörtímabilinu sýnir eingöngu mikið traust á
milli manna. Davíð Oddsson er ekkert að hætta, hann
hefur lýst því yfir að hann muni taka við embætti fjár-
málaráðherra eða utanríkisráðherra. Hér er um sam-
starf tveggja flokka og stjórnmálamanna að ræða sem
greinilega geta unnið mjög vel saman. Það styrkir Sjálf-
stæðisflokkinn. ■
Katrín Jakobsdóttir
formaður Ungra Vinstri grænna
Nauðsynlegt að
Davíð hætti
Sjálfstæðisflokkurinn tapaði næstum því sjö pró-
sentum í kosningunum. Það þýðir bara að hans stefna
nýtur minna fylgis í samfélaginu og ég veit ekki hvort
það er rétt að tengja það persónunni Davíð Oddssyni.
Hann hefur verið mjög öflugur leiðtogi en ég held í
sjálfu sér að það sé nauðsynlegt fyrir Sjálfstæðisflokk-
inn að hann hverfi frá störfum. Ég held að hann verði
ekki viðloðandi pólitík í næstu kosningum. Ég á þó
jafnvel von á því að meiri möguleiki sé að stjórnin falli
með Halldór í forsæti en Davíð. Það verður hins vegar
ánægjulegt að fá Davíð Oddsson á ritvöllinn í glæpa-
sagnaskrift. ■
Skaði að Davíð hætti sem forsætisráðherra?
Skiptar skoðanir
■ Af Netinu
Valdið heillar
„Framsókn tók völdin fram
yfir almannahagsmuni en það
verður hins vegar þungt fyrir
fæti í næstu kosningum þegar
flokkurinn leggur enn og aftur
á vaðið til að blekkja kjósend-
ur til fylgis við sig.“
BJÖRGVIN G. SIGURÐSSON Á VEFNUM POLITIK.IS.
Blóðugur stuðningur
„Ljóst er að Íraksstríðið er í
hópi þeirra blóðugustu sem
vestræn ríki hafa háð undan-
farna áratugi. Því er ástæða
til að fá skýringar frá nýrri ís-
lenskri ríkisstjórn á því, hvers
vegna ráðamenn þjóðarinnar
lýstu yfir stuðningi við þetta
stríð.“
SVERRIR JAKOBSSON Á VEFNUM MURINN.IS.Í nýrri skoðanakönnun Fréttablaðsins mælist Sjálfstæðisflokkur með 4% minna fylgi en hann fékk í kosningunum.
Ríkisstjórn
stöðugleikans
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/V
IL
H
EL
M