Fréttablaðið - 30.05.2003, Blaðsíða 13

Getur verið að það sé of mikið afreglum til í heiminum? Og að
við leggjum of mikið upp úr að þeim
sé fylgt? Mér datt þetta í hug í kjöl-
far tveggja frétta fyrr í vikunni.
Annars vegar umfangsmikla lög-
regluaðgerð í mörgum löndum
vegna grunns um innherjaviðskipti
í tengslum við yfirtöku Kaupþings á
JP Nordiska og hins vegar sex mán-
aða keppnisbann Patreks Jóhannes-
sonar í kjölfar þess að hann skyrpti
í átt að handboltadómara.
Það er eitthvað bogið við aðgerð-
ir lögreglunnar vegna JP Nordiska.
Í fyrsta lagi virðast hinir grunuðu
ekki hafa keypt bréfin fyrr en eftir
að áform Kaupþings voru gerð opin-
ber. Í öðru lagi er erfitt að ímynda
sér annað en að yfirvöld hefðu getað
kallað eftir gögnum um málsatvik
án þess að standa fyrir innrásum í
fyrirtæki og á einkaheimili. Í þriðja
lagi beinist grunur að tiltölulega litl-
um hagnaði í samhengi við umfang
aðgerðanna og möguleg skaðleg
áhrif þeirra ef grunurinn er ekki á
rökum reistur. Það er eins og brotin
eða mögulegur ávinningur sé ekki
meginmálið heldur beinist brotið að
einhverju heilögu og ósnertanlegu.
Eða þá að hinir grunuðu séu á ein-
hvern hátt óhreinir; að þeir séu ut-
angarðs í viðskiptalífi Svíþjóðar –
„götustrákar“ eins og Davíð Odds-
son kallaði þá sem stunda viðskipti
án velvildar þeirra sem telja sig
máttarstólpa viðskiptalífsins.
Sem kunnugt er eru æði mörg
stór fyrirtæki á Íslandi til rann-
sóknar hjá skattayfirvöldum, rann-
sóknarlögreglu, samkeppnisyfir-
völdum eða fjármálaeftirlitinu. Til-
efnin eru margs konar og sum
furðulega léttvæg – jafnvel klögu-
mál samkeppnisaðila eða annarra
hefnigjarnra aðila. Í flestum tilfell-
um er mögulegt brot túlkunaratriði;
oft á nýsettum lögum sem engin
dómareynsla er komin á. En alltaf
eru aðgerðir yfirvalda með þeim
hætti að engu er líkara en verið sé
að grípa fram fyrir hendur ódæðis-
manna áður en þeir fremja enn eitt
illvirkið. Og almenningur – og
einnig fjölmiðlarnir – situr eftir
með sífellt sömu spurninguna á vör-
unum: Eru það eintómir glæpamenn
sem stjórna fyrirtækjum á Íslandi?
Síðan fylgja vangaveltur um nauð-
syn þess að kenna viðskiptafræði í
skólum – líklega allt niður í fyrstu
bekki grunnskóla.
Fjöldi þessara mála er orðinn
svo mikill að maður er hættur að
trúa á stríð milli óprúttinna pen-
ingamanna annars vegar og hins
vegar vökulla gæslumanna laga og
réttar og almenns velsæmis. Ef svo
væri mætti draga þá ályktun að ís-
lenskt samfélag væri að leysast upp
í einhvers konar glæpasamfélag.
Og stundum má heyra í fólki – ekki
síst stjórnmálamönnum – sem trúa
því. Eða þá að íslenskt samfélag
hafi alltaf verið glæpasamfélag en
með tilkomu nýrra laga og reglna sé
að verða breyting þar á.
Kannski eru þessi mál öll sömul
sama eðlis og sex mánaða útlegð
Patreks Jóhannessonar úr hand-
bolta. Þótt dómurinn nái ekki til
landsleikja vildi HSÍ taka þátt í for-
dæmingu þýskra handboltayfir-
valda og meinaði Patreki að spila
með íslenska landsliðinu. Hver var
sök Patreks? Hann skyrpti í átt að
dómara. Ég veit ekki, en líklega hef
ég misst af einhverju. Ég vissi ekki
að handboltadómarar væru komnir
á þann stall að óvirðing við þá væri
nokkurs konar helgispjöll. Þetta mál
er náttúrlega bull. Áhorfendur, leik-
menn og aðrir sem lifa í handbolta-
heimum eru fullfærir um að fást við
þessa framkomu Patreks án aðstoð-
ar sérstakra dómstóla. Sá sem lætur
það eftir sér að skyrpa að fólki upp-
sker eins og hann sáir. Álit manna á
honum minnkar – en honum gefst
jafnframt kostur á að vinna það til
baka með eðlilegri iðrun og þekki-
legri framkomu þar eftir. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um reglur og þá sem brjóta
reglur – viljandi og óafvitandi.
16 30. maí 2003 FÖSTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Símbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Ýmsir urðu til þess í nýafstað-inni kosningabaráttu að tala
um foringjadýrkun og óeðlilega
áherslu á hlutverk foringja í ís-
lenskum stjórnmálum. Þetta er
hluti af hinni svokölluðu per-
sónupólitík, sem hefur verið að
færast í vöxt hér á landi á undan-
förnum árum og áratugum.
Ástæðurnar eru ýmsar og hafa
m.a. verið nefndar til sögunnar
skýringar s.s. að sjónvarpið kalli
á áberandi og afgerandi foringja
og að vaxandi sókn inn á miðju
stjórnmálanna dragi fram per-
sónueinkenni forustumanna á
sama tíma og málefnalegar
markalínur verði óskýrari. Vissu-
lega eru þetta staðreyndir
breyttra samfélagshátta þó menn
láti þetta á köflum fara í taugarn-
ar á sér – ekki síst þeir sem sjá
borgaralegt lýðræði fyrir sér
sem kerfisbundið samspil, sem á
endanum skilar jafnvægi milli
ólíkra valdaþátta og hagsmuna
og tryggir um leið réttindi minni-
hlutans. Foringjadýrkun hins
vegar stuðlar að samþjöppun
valds og eykur hættu á geðþótta-
ákvörðunum og óvandaðri stjórn-
sýslu. Í því samhengi er ekkert
stjórnmálaafl undanskilið, því
foringjadýrkun er alltaf af sama
toga, hvort heldur hún birtist hjá
Samfylkingu, Framsókn, Sjálf-
stæðisflokki eða Vinstri grænum.
Garðveisla fína fólksins
Það er hins vegar mun minna
talað um hlutverk foringjanna í
því gestaboði sem stofnað hefur
verið til í kjölfar kosninganna og
virðist eiga að standa allt kjör-
tímabilið. Ríkisstjórnarmyndun
hefur ekki í aðra tíð minnt eins
mikið á lokaða garðveislu fína
fólksins og nú. Nýir gestir koma
inn á meðan öðrum er kurteisis-
lega vísað á dyr og bent á mis-
munandi tignarlegar útgöngu-
leiðir. Enn aðrir fá að vita að þeir
megi klára úr tebollanum sínum
og maula síðustu kökusneiðina
áður er þeir þurfi að láta sig
hverfa. Utan við dyrnar er síðan
búið að hóa saman nýjum og
ferskum boðsgestum, sem fylgj-
ast óþreyjufullir með þeim, sem
fengið hafa kallið, skella í sig síð-
ustu góðgerðunum. Nálægt and-
dyrinu standa hins vegar gest-
gjafarnir, Davíð Oddsson og
Halldór Ásgrímsson, og brosa út
að eyrum geislandi af sjálfs-
trausti eins og húsbændum sem
vita að þeir eiga mikið undir sér
sæmir.
Sýndarsamráð
Sú aðferð sem viðhöfð er við
val ráðherra í ríkisstjórnina af
stjórnarflokkunum tveimur er
vissulega ekki ný af nálinni. Það
hefur tíðkast hjá báðum þessum
foringjum að ræða við þingmenn
og gera síðan í kjölfarið tillögu til
þingflokksins um ráðherralista.
Óneitanlega hefur sú tilfinning
vaknað á síðari árum, og alveg
sérstaklega nú í vor, að þetta
samráðsferli sé hálfgerð sýndar-
mennska. Um það bera vott við-
brögð þingmanna sem fengið
hafa inni í gestaboðinu og eins
viðbrögð hinna sem vísað hefur
verið á dyr. Allt fer þetta vissu-
lega fram af siðfágun og kurteisi
Guðmundar á Glæsivöllum, en
bæði nýir ráðherrar og ráðherrar
á útleið hegða sér allir eins og
þeir hafi verið að draga um það í
hlutkesti hvar þeir ættu að sitja á
Alþingi, en ekki hvort þeir eigi að
setjast í ríkisstjórn eða ekki.
Þeim kemur niðurstaðan gjör-
samlega á óvart – ýmist þægilega
á óvart eða óþægilega á óvart.
Fyrir vikið verða viðtöl fjöl-
miðlamanna við nýja ráðherra
ekki ósvipuð viðtölum við ný-
kjörnar fegurðardrottningar eða
fólk sem hefur unnið í happ-
drætti: ,,Hvernig tilfinning var
að vinna ráðherrastól í garð-
veisluhappdrætti Davíðs og Hall-
dórs?!“
Almennu reglurnar
Þó þetta kunni að vera spenn-
andi aðferð við ráðherraval er
engu að síður ástæða til að
staldra við. Fyrir nokkrum árum
komu svona hlutir mönnum ekki
eins mikið á óvart, enda töldu
menn sig þekkja grunnreglurnar
sem leikurinn byggðist á. Regl-
urnar sem réðu því hverjir og
hvers konar fólk var kallað inn í
gestaboðið. Þá byggðu menn á
ýmsum óskráðum sanngirnis-
reglum, s.s. að reynt yrði að
halda uppi ákveðinni kynjaskipt-
ingu, að ráðherrar kæmu ekki
allir úr sama kjördæminu og
stæðu ekki fyrir sömu sjónarmið-
in. Jafnvel var til þess tekið
hvernig þeim hafði gengið í kosn-
ingunum, hver staða þeirra í
flokknum var í kjördæminu og
hvernig þeir höfðu staðið sig, svo
eitthvað sé nefnt. Í dag virðast
menn ekki lengur treysta því að
slíkar almennar reglur ráði för í
endanlegri ákvörðun um boðs-
lista gestgjafanna. Persónulegt
mat og sérviska leiðtogans vegur
orðið þyngra gagnvart þessum
almennu sanngirnisreglum og
samfara vaxandi persónupólitík
mun sú þróun augljóslega halda
áfram enn frekar. Hættan á
þjóna- og undirlægjuhætti við
leiðtogann er augljós. Og jafnvel
þó það kunni að vera mikilvægt
að hafa sterka foringja er nauð-
synlegt að staldra við og spyrja
hversu langt eigi að ganga í þeim
efnum. ■
Misskiln-
ingur Guð-
mundar
Athugasemd frá Brimborg:
Guðmundur Andri Thorssonskrifar grein í Fréttablaðið á
mánudag og spyr til hvers ríkis-
sjónvarp er. Í greininni minnist
Guðmundur á að á undan Júró-
vision hafi birst sjónvarpsauglýs-
ing sem hann vildi meina að væri
afrakstur þess sem íslenskir kvik-
myndagerðarmenn fáist við á
vegum þessarar stofnunar. Þetta
mætti misskilja og vil ég leiðrétta
það hér með.
Það er bílaumboðið Brimborg,
sem flytur inn Volvo, Ford, Dai-
hatsu og Citroën, sem stóð að sýn-
ingu auglýsingarinnar og ríkis-
sjónvarpið kom ekki að gerð
hennar heldur voru það almanna-
tengslafyrirtækið GCI-Iceland og
framleiðslufyrirtækin BaseCamp
og Glansmyndir. ■
Um daginnog veginn
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
■
stjórnmálafræðingur
skrifar um persónu-
pólitík og vaxandi
vald formanna.
Gestaboð
foringjanna
■ Bréf til blaðsins Eru reglurnar orðnar
of margar og óreyndar?
■ Af Netinu
Spurt er
„Er Íbúðalánasjóður stofnun sem
við viljum efla? Er ekki heilla-
vænlegra að huga að svipuðum
breytingum og hafa átt sér stað í
nágrannalöndum okkar þar sem
dregið hefur verið úr ríkisaf-
skiptum af húsnæðismálum?“
HELGA ÁRNADÓTTIR Á VEFNUM TIKIN.IS.
Ófullkominn heimur
„En heimurinn er víst ekki
fullkominn og ég er alls ekki
menntamálaráðherra. Ég er
bara óbreyttur þingmaður og
meira að segja í stjórnarand-
stöðu.“
KOLBRÚN HALLDÓRSDÓTTIR Á VEF SÍNUM
ALTHINGI.IS/KOLBRUNH
Bókaðu flug á
www.IcelandExpress.is
Eða komdu á söluskrifstofuna Suðurlandsbraut 24, opið 9-17 virka daga.
Þjónustuverið er opið virka daga frá 9-17, laugardaga frá 10-14
og sunnudaga frá 11-15. Sími 5 500 600
Lág fargjöld. Enginn bókunarfyrirvari. Engin lágmarksdvöl og engin hámarksdvöl.
Söluskrifstofa Suðurlandsbraut 24, opið 9-17 virka daga I Sími 5 500 600 I www.IcelandExpress.is
M
Á
T
T
U
R
IN
N
&
D
Ý
R
Ð
IN
Byrgið er kristilegt meðferðar-heimili og var fyrst opnað
1996 sem lítið meðferðarheimili.
Heimili fyrir vímuefnaneytendur,
oftast heimilislaust. Um tveggja
ára skeið var starfsemin starf-
rækt í Hlíðardalsskóla í Ölfusi.
Hin eiginlega stefna og hugsjón
starfseminnar var mörkuð þegar
hafist var handa við uppbyggingu
Rockville. Þar var í fjögur ár með-
ferðar- og endurhæfingarsambýli
sem ekki á sér hliðstæðu hér. Sú
meðferð er byggð á 12 spora kerf-
inu og orði Guðs.
Nú hefur Byrgið flutt starf-
semi sína á Efri-Brú í Grímsnesi.
Í boði er enn öflugri meðferð og
pláss er fyrir 55 manns í lang-
tímameðferð.
Vonir standa til þess að að-
hlynningardeild verði opnuð fyrir
25 manns á Vífilsstöðum, þar sem
skjólstæðingar Byrgisins geti haf-
ið meðferð og fengið hjálp til að
komast yfir verstu fráhvörfin með
góðri aðhlynningu og lyfjameð-
ferð. Aðhlynningardeildin myndi
stytta biðtíma eftir meðferð í
Byrginu, þannig að í mesta lagi
þyrfti fólk að bíða í sólarhring. Bið
eftir meðferðarplássi getur verið
lífsspursmál. Með aðhlynningar-
deild ætlar Byrgið að sjá til þess
að þeir sem þurfa að komast í með-
ferð strax, geti það. ■
Baksviðs
Byrgið
Verður
breytt um
áherslur?
Einn úr átakshópi öryrkja skrifar:
Forysta Framsóknarflokksinsfékk skýr skilaboð frá hinum
almenna kjósanda að það yrði
ekki óbreytt ástand eftir kosning-
ar. Margir gáfu Framsóknar-
flokknum atkvæði sitt í þeirri
góðu trú að breytingar myndu
verða og að framsókn væri ekki
hækja fyrir íhaldið. Vonandi á for-
ystan eftir að sjá að sér og kjós-
endur eftir að sjá breytingar. ■