Tíminn - 20.07.1971, Blaðsíða 9
ÞMBJUDAGUR 30. jtílí 1971
TIMINN
wmm
r
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
fTamkvœmdastjóri: Krlstján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Jón Helgason, tndriði G. Þorstetnsson og
Tómas Karlsson. Auglýsingastjórl: Stelngrlmur Gislason Rit
•tjómarskrifstofur i Edduhúsinu, simar 18300 — 18306 Skril
Ttofur Baekastræti 7 — Afgreiðslusiml 12323. Auglýsingasimi:
10523. AOraT skrifstofur simi 18300. Askriftargjald kr 195.00
i mánuði innanlands. í lausasölu kr. 12,00 eint. — Prentsm.
Edda hf.
Hneyksli
í Morgunblaðinu á sunnudag birtist viðtal við F.
Huntly Woodcock, sem titlaður er „fiskimálafulltrúi ís-
lenzka sendiráðsins í Bretlandi“ og segist hafa það verk-
efni á vegum ríkisstjórnar íslands „að skýra og túlka
sjónarmið íslendinga í fiskimálum“.
Svo mjög misskilur þessi ágæti maður hlutverk sitt og
verkefni, að ekki verður hjá því komizt að mótmæla um
mælum hans og skoðunum sem hættulegum hagsmun-
um íslendinga.
Þessi maður telur sig í þjónustu íslenzka ríkisins en
leyfir sér samt að túlka opinberlega skoðanir, sem ganga
þvert á yfirlýsta stefnu íslenzku ríkisstjórnarinnar í land-
helgismálum- Það er ekki líklegt að íslendingar muni
vinna sigur í landhelgismálinu, ef þeir eiga að byggja á
slíkum mönnum við kynningu á stefnu og hagsmunum
íslands í fiskimálum.
Það er yfirlýst stefna íslenzku ríkisstjórnarinnar að
færa fiskveiðilögsöguna út í 50 sjómílur fyrir hafréttar-
ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna og eigi síðar en 1. sept-
ember 1972. Þeir þrír stjórnmálaflokkar, sem að ríkis-
stjórninni standa, settu þetta mál á oddinn í kosningun-
um, og þjóðin veitti þeim meirihluta til að framfylgja
þessari stefnu. mu^L ..
Svo kemur „fiskimálafulltrúi íslenzka sendiráðsins i
Bretlandi" og segir: „Ég tel, að íslendingar eigi að nota
öll tækifæri til þess að kynna fyrir öðrum þjóðum sjón-
armið sín og sérstöðu fyrir sjóréttarráðstefnu þá, sem
áformað er að halda árið 1973. Verði gerðar einhliða
ráðstafanir af hálfu íslehdinga fyrir þann tíma, þá kunna
þeir að glata meiru en þeir vinna.“
Er hægt að finna áþreifanlegra dæmi um það, að utan-
ríkisþjónusta íslendinga er í molum? Þetta viðtal við
„fiskimálafulltrúa íslenzka sendiráðsins í Bretlandi“ hlýt-
ur að verða hinum nýja utanríkisráðherra hvatning til
rækilegrar endurskoðunar og breytinga á starfsháttum
utanríkisráðuneytisins og einstakra sendiráða íslands
erlendis.
Ummæli þessa „sendiherra íslands11 í Mbl. flokkast
undir hneyksli. Hlýtur að verða farið með þetta mál eins
og efni standa til. Menn í opinberri þjónustu íslenzka
ríkisins geta unnið sér til óhelgi fyrir minni sakir en hér
um ræðir.
Ríkisstjórn Ólafs Jóhannessonar hlýtur að verða að
byggja kvnningu sína á stefnu íslendinga í landhelgis-
og fiskimálum á mönnum, sem hafa aðrar skoðanir og
hugmyndir um hagsmuni íslands í þeim málum, en sá
ágæti maður, Mr. Woodcock.
Fyrstu verkefnin
Fyrstu verkefni hinnar nýju ríkisstjórnar er útgáfa
bráðabirgðalaga um bætt kjör þeirra, sem erfiðast eiga.
í fyrsta lagi leiðrétting á kaupgjaldsvísitölunni er nem-
ur 3,3 stigum, sem fyrrverandi ríkisstjórn tók af laun-
þegum á sl. hausti, þegar verðstöðvunarlögin voru
sett, og í öðru lagi að sú hækkun elli- og örorkubóta,
sem átti að koma til framkvæmda 1. jan. 1972, komi til
íramkvæmda nú þegar eða svo fljótt sem verða má.
Búizt er við, að bráðabirgðalögin um hækkun kaup-
^iaidsvísitölunnar verði gefin út á morgun. Það mun
þýða, að vísitöluálag á grunnkaup hækkar úr 4,21 stigi
í 7,51 stig, sem svarar til 3,17% kauphækkunar. Miðað
við 20 þúsund króna grunnlaun þýðir þetta, að launin
hækka úr 20-842 ki'ónum í 21.502 eða um 660 krónur
á mánuðL —.TK
EDWARD KLEIN, NEWSWEEK:
Kommúnisminn í Austur-Evrópu
er að breytast smátt og smátt
Kadar og Gierek stefna í átt til aukins frjálslyndis
Edward Klein, sem rit-
stýrir skrifum um utanríkis-
mál í bandaríska tímaritinu
Newsweek, var á ferð um
Austur-Evrópu allan júní-
mánuð. í lok mánaðarins
símaði hann blaði sínu eftir-
farandi grein:
HITINN var óþægilega mik-
ill við jarðarförina og fjöl-
margir syrgjendanna leituðu í
skugga trjánna úti fyrir kapell-
unni í Kerespsi-kirkjugarðin-
um í Budapest. Þrátt fyrir kæf-
andi hitann voru þarna saman
komin mörg hundruð manna til
þess að kveðja gamlan mann
hinztu kveðju. Gyorgy Lukas.
síðasta mikla marxistaheimspek
ing tuttugustu aldarinnar. Lof
ræðurnar, sem hljómuðu í há-
talarakerfinu, staðfestu það,
sem syrgjendurnir vonuðust eft
ir, eða að allt væri breytt frá
því, sem áður hefði verið.
Ekki var svo ýkjalangt síðan að
Lukacs gamli hafði verið
stimplaður villutrúarmaður
fyrir að halda fram, að hið ein-
skorðaða kerfi kommúnismans
-þyrfti nauðsynlega að endurj
bæta. Þegar lík* þessa gamla
manns, sem hafði helgað líf
sitt draumsýninni um mannúð-
legan kommúnisma, var látið
síga niður í gröfina, lék hljóm
sveit frá hemum og ríkið sjálft
sýndi honum sóma.
Ungverjar veittu því veru-
lega athygli, hvað þetta tákn-
aði, og það var raunar gert víð-
ar um Austur-Evrópu. ViðhÖfn
in við útför Lukacs sannaði
ótvirætt, að krafan um „um-
bætur“ kommúnismans lifir
enn góðu lifi, þremur árum
eftir innrás Sovétmanna í
Tékkóslóvakiu.
“í
ERLÉNDU- maður á ferð í
Austur-Evrópu verður að vísu
hvergi; var við þá almennu hug-
ljómun, sem fylgdi vorhugan-
um í Prag hér um árið, og
hann kemur heldur hvergi
auga á þá endurreisn manns-
andans, sem lyfti um Tékkó-
slóvakíu í svip árið 1968. Hafi
ferðamaðurinn nógu langa við-
dvöl mun hann þó komast að
raun um, að brottvikning Alex-
anders Dubceks — lærisveins
Lukacs, — brást gersamlega að
einu leyti, sem ákaflega mikils
er um vert: Hún batt ekki endi
á framþróun kommúnismans í
Austur-Evrópu. Hún varð til
þess eins að hægja ferðina og
sanna um leið, til að veita •
':reytingunum forustu þarf
hagsýna menn, sem bera næmt
g glöggt skynbragð á, hve
lang er óhætt að ganga hverju
sinni.
Þessi forusta er í höndum
Janos Kadar í Ungverjalandi.
Hann er kænn og snjall stjórn-
málamaður, su». .ícldur góðum
tengslum við haldhafanna í
Kreml meðan hann slakar
smátt og smátt á kenninga-
strengjunum haimafyrir. Kadar
nýtur afar mikilla og almennra
vinsælda í landi sinu og hon-
Janos Kadar
um hefur lánazt efling efna-
hagslífs Ungverjalands mjög
vel. Þetta hefur aflað honum
mikils fylgis í öðrum ríkjum
Austur-Evrópu.
VALDHAFARNIR í Varsjá
fylgjast afgaumgæfni með að-
ferðum Kádárs. og hinn nýi
.foringi kommúnistaflokksins í
Póllandi, Edward Gierék’ virð-
ist einnig í þann veginn að
feta að verulegu leyti í fótspor
hans á leið sinni til nýs sósíal-
isma. Nicclae Ceausescu leið-
togi í Rúmeníu er jafnvel far-
inn að hafa á orði ungverskar
aðferðir til efnahagsframfara,
en hann hefur þó aldrei verið
bendlaður við hóflitla hneigð
til frjálslyndis.
V.’^askuld kann velgengnin
að spilla kommúnismanum
þegar til lengdar lætur og ýms-
ir samherjar Kadars og Giereks
hafa af því miklar áhyggjur.
Samt sem áður verður helztu
leiðtogum í Austur-Evrópu tíð-
hugsað í þessa átt, það er að
segja utan Austur-Þýzkalands,
Búlgaríu og Tékkóslóvakíu, þar
sem harðlínumennirnir eru enn
fastir í sessi. Hinir frjálslynd-
ari leiðtogar eru miklu meiri
raunsæismenn en hugsjóna-
menn og er því mætavel ljóst,
að hriktandi skrifstofuvald get-
ur ekki veitt margslungnu nú-
tíma efnahagslífi viðhlítandi
•us'u.
LEIÐTOGARNIR hafa dreg-
ið þann lærdóm af blóðugri
uppreisn verkamannanna við
pó!r’.:u skipasmíðastöðvarnar á
jólunum í vetUi, að einangr-
aðri flokkstjórn sé háskasam-
legt að glata beinni snertingu
við þjóðina. Pólskur embættis-
maður sagði um þetta:
„Við litum svo á, að réttari
ákvarðanir í miðstjórninni
gætu leyst efnahagsvanda okk
ar. Nú vitum við hins vegar,
að almenningur verður að vera
sér ’ ss meðvitandi, að hann
sé þátttakandi í ákvörðunum
og aðgerðum."
Láti þetta kunnuglega í eyr-
um einhverra munu sumar
hinna nýju aðferða koma þeim
kunnuglega fyrir sjónir ekki
síður. Gerek hefur farið að
líkt og stjórnmálamaður í kosn
ingabaráttu allt síðan að hann
tók fyrst við stjórnartaumun-
um. Honum verður tíðförult til
verksmiðja til þess að skýra
stefnu sína fyrir verkamönnum
og síðast í júní samþykkti
hann nýja fimm ára áætlun,
þar sem megináherzlan er ekki
framar lögð á þungaiðnaðinn,
heldur „manninn sjálfan og
þarfir har»s.“ Fyrir skömmu
tóku Pólverjar einnig trausta-
taki eina af aðferðum Kadars
til að auka þátttöku almenn-
ings í framkvæmd kommúnis-
mans og fóru að sjónvarpa viku
legum þætti, þr • sem embætt-
ismenn svara fyrirspumum
óbreyttra þegna í sfma.
ÞÝÐINGARMEIRI breytinga
verður einnig vart, auk þess-
arra gluggaskreytinga. Gierek
hefur kvatt saman unga tækni-
menn og fræðimenn í félags-
málur.i og falið þeim að semja
áætlun um ákvarðanatöku á
breiðara grundvelli en áður í
flokknum, ríkisstjóminni og
efnahagslífinu.
Ungverjar em þó síðast fá-
einum skrefum á undan öðram.
Þeir era nú farnir að gera til-
raunir með sjálfstjómarráð
verkamanna mc. takmörkuðu
valdi að júgóslavneskri fyrir-
mynd. Ungverjar hafa þó ekki
hátt um undurbætur sínar eða
miklast af þeim eins og Júgó-
slavar. Kcmur það tæpast á
óvart þegar hafður er í huga
eðlilegur kvíði þeirra um mögu
leg viðbrögð Sovétmanna. Enn
sem komið er verður ekki séð,
að Rússar hafi alvarlegar
áhyggjur af breytingunum í
Budapest og Varsjá, — eflaust
vegna þess fyrst og fremst, að
Kadar og Gierek hafa gert sér
far um að varast alvarlegustu
mistök Dubceks. Mistök í efna-
hagsmálum era gagnrýnd oft
og einarðlega í ungverskum og
pólskum blöCum, en þar er
ekki orð að sjá um einokun
flokksins á hinu pólitíska
valdi. Gagnrýnendum leyfist að
finna að framkvæmd marxis-
manns, en ekki að lasta þann
„sannleika", sem á að njóta
viðurkenningar. Enginn þorir
að draga tengslin við Sovétrík-
in í efa, nema helzt í einkavið-
tölum.
BREYTINGARNAR á komm
únismanum í Austur-Evrópu
sæta harðri gagnrýni, enda
þótt að Sovétmenn virðist
samþykkja þær m°ð bögninni.
Áhrifamikill Pólverji sagði til
dæmis: „MinnLt þess, að þeg-
ar Franklín Roosevelt forseti
ykkar Bar. ....rík.iamanna reyndi
að gtra kapítalismann mannúð-
legri en áður með því að gæða
hann umbótum til aukinnar vel
ferðar, héldu margir Banda-
ríkjamenn, að hann vsisri %ð
selja sig djöflinum. Meðaí okk-
ar hér en m„ _ r gallharðir
komúnistar, sem álykta svipað
um Gierek og aðfarir hans.“
Framhald á bls. 14