Tíminn - 29.07.1971, Blaðsíða 7
lHBPBTOPACTJR 29. Jfih' 1971
Útgsfandl: FRAMSÓKMARFLOKKURINN
Framtcvæmdastjóri: Krlstján Benedlktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Jón Helgason, IndriOl G. Þorsteinsson og
Tómas Karlsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason. Rit-
•tjórnarskrtfstofur i Edduhúsinu, símar 18300 — 18308. Skrif-
stofur Bankastræti 7. — AfgreiOslusími 12323. Auglýsingasiml:
19623. ABrar skrifstofur simi 18300. Áskriftargjald kr 195,00
á mánuðl innanlands. í lausasölu kr. 12,00 eint. — Prentsm.
Edda hf.
Ferðamálaáætlun
Heímsóknir erlendra ferðamanna til íslands standa nú
sem hæst og mun verða veruleg aukning á tölu erlendra
ferðamanna, sem heimsækja Island, á þessu ári.
Ferðaþjónusta er þegar orðin stór þáttur í atvinnu-
Bfi landsmanna- Með skipulögðum vinnubrögðum má þó
gera enn betur og gera móttöku erlendra ferðamanna
nmfangsmeiri og arðbærari og nýta þannig þau miklu
gæði, sem landið býr yfir á þessu sviði.
Ýmislegt hefur verið vel gert á sviði ferðamála á
nndanfömum árum. En viða kreppir skórinn að og marg-
víslegar endurbætur verður að gera hið fyrsta í ýmsum
þáttum ferðamálanna.
Það þarf að vinna skipulega að þessum málum og
tryggja að sú fjárfesting, sem ráðizt verður í, komi að
sem beztum notum og skili sem mestum arði. Þess vegna
rekur nauðsyn til að gerð verði heildaráætlun um fram-
tíðarþróun íslenzkra ferðamála. Slík áætlun á að grund-
vallast á nauðsynlegum rannsóknum og undirbúningi,
enda ber að gera hana í tengslum við aðra þætti atvinnu-
Bfsins og byggðaáætlanir, en ferðaþjónusta hlýtur að
verða mikilvægur þáttur í landshlutaáætlunum um upp-
byggmgu atvinnulífs.
I»að er nauðsynlegt að efna nú þegar til endurskoð-
tmar á lögum um Ferðamálaráð og endurskipuleggja
yfirstjóm ferðamála. Ferðamálaráð hefur þá stöðu nú,
að það má litlu góðu til vegar koma, enda skortir ráðið
fjármagn. Ferðamálaráð með nýrri skipan og víðtækari
þarf að verða sjálfstæður framkvæmdaaðili með öflugum
fjárráðum.
Ferðamálasjóður er nú svo vanmegnugur að hann
getur ekki bætt nema að óverulegu leyti úr þeirri fjár-
magnsþörf, sem hjá fyrirtækjum í ferðaþjónustu er.
Ferðamálasjóð þarf að margfalda og nauðsynlegt er að
tryggja honum fastar tekjur í sanngjömu hlutfalli við
þátt ferðamálanna í þjóðarbúskapnum á hverjum tíma.
Ýmsir aðilar í ferðaiðnaði hafa kvartað undan því,
að þeir hafi ekki mætt nægum skilningi hjá peninga-
stofnunum landsins. Úr þessu þarf að bæta. Innlendar
peningastofnanir verða að viðurkenna í verki hinn vax-
andi þátt ferðaþjónustu við öflun þjóðartekna.
En víst er það satt, að ísland er fjármagnsrýrt land og
víða kalla þarfimar að. Þess vegna þarf að athuga það
gaumgæfilega sem fyrst, hvort ekki væri rétt að leita
samvinnu við alþjóðlegar lánastofnanir um uppbyggingu
íslenzkra ferðamála. Full ástæða er til að ætla, að þær
mundu verða okkur vinveittar og vilja lána okkur fé, því
að möguleikamir til að koma hér upp öflugum og traust-
um ferðaiðnaði era miklir.
En það er ekki nóg að fá erlenda ferðamenn til
höfuðborgarinnar. Við þurfum að fá sem allra flesta
þeirra til að farðast um landið. Það ætti að verða þáttur
f uppbyggingu landsbyggðarinnar. Þess vegna þarf m.a.
að leita eftir því við íslenzku flugfélögin, hvort ekki sé
að verða tímabært að taka upp framhaldsfargjöld með
verulegum afslætti til og frá landshlutum, þegar seWir
era farmiðar landa milli. Margar þjóðir hafa slíkan hátt
á, t.d. Danir.
Þá þarf að efla hvers konar ferðaþjónustu á bænda-
býlum, skipulagningu og eflingu ferðamála og vinna að
bættri nýtingu þeirrar aðstöðu, sem fyrir hendi er. Æski-
legt er að stofnuð verði ferðamálafélög í öllum landshlut-
um og byggðarlögum, þar sem hagsmuna- og áhugaaðilar
taka höndum saman um að gera ísland að ferðamanna-
landi. — TK
TÍMINN
C. L. SULZBERGER:
Þjððhöfðingjar taka sjálfir
ákvarðanir í utanríkismáium
Heimurinn er alltaf af smækka, utanríkismálin eru nánar tengd efna-
hagsmálum og innlendum stjórnmálum en áður og ákvarðanir þarf oft
að taka í skyndi. Af þessum sökum senda þjóðhöfðingjar oft sérstaka
fulltrúa sína á vettvang þegar mikið er í húfi.
HENAR fjölmörgu, sérstöku
sendiferSir háttsettra banda-
rískra embættismanna til fjar-
lægra landa sýna 'enn einu
sinni svart á hvítu, að forset-
ar Bandaríkjanna eru gjarnir
á að ganga fram hjá utanríkis-
ráðherranum þegar til stendur
að taka þær stjórnmálaákvarð
anir, sem mestu máli skipta.
Núna undangengnar vikur
hefur Kissinger átt mjög mikil-
vægar viðræður, bæði um horf-
umar í Vietnam í bráð, ástand
mála í Austur-Pakistan, og
hugsanlega framvindu í sam-
skiptunum við Kinverja í fram
tíðinni. Agnew varaforseti hef-
ur einnig ferðazt um ýms fjar-
læg Austurlönd og komið tii
margra mikilvægra Arabaríkja.
Laird vamarmálaráðherra hef-
ur átt afar mikilvægar viðræð-
ur við Japani og Halma, for-
stjóri CIA hefur farið mjög
óvenjulega för til ísraels, til
þe'ss að fullvissa sig úm líkurn
ar á friði og möguleikana í
stríði.
ÞESSAR sendiferðir eru að
því leyti sérstæðar og eftir-
tektarverðar, að til þeirra vora
kjörnir útvaldir fulltrúar for-
setans, sem eru utanríkisráðu-
neytinu óviðkomandi. Rogers
utanríkisráðherra hefur einnig
verið töluvert á ferðinni, en
hann hefur ekki annast miklar
stefnuákvarðanir utan land-
anna fyrir botni Miðjarðarhafs
ins (sem aðrir menn sneiða
hjá, þegar þeir geta komið því
við). En utanríkisráðherrann
hefur ekki verið í beinni snert-
ingu við þá flóðbylgju stjóm-
málasendiferða, sem yfir hef-
ur gengið að undanfömu.
Ekki er ný bóla að dregið
sé úr áhrifum utanríkisráð-
herra og þeirrar hneigðar gæt-
ir víðar en í Bandaríkjunum.
Bandaríkin hafa ekki haft nein
um venjulega áhrifamiklum
utanrfkisráðherra á að skipa
undangengna hálfa öld, þegar
frá era taldir þrir sérlega
traustir og mikilhæfir menn,
eða þeir MarshaU, Acheson og
Dulles. Bandarískir forsetar —
allt frá Wilson, um Roosevelt
og fram til Nixons — hafa yfir-
leitt hallazt að því, að beita
sérstökum aðstoðarmönnum til
framkvæmda, svo sem þeim
House, Hopkins, Bundy, Rost-
ow og Kissinger.
ÞESSI hneigð mun að nokkru
leyti stafa af því, að forset-
amir hafa haft mjög aukin af-
skipti af alþjóðamálum síðan
í fyrri heimsstyrjöldinni. —
Vegna þessara auknu afskipta
hafa þeir túlkað til hins ýtrasta
það stjórnmálavald, sem þeim
er með óljósum orðum falið
samkvæmt stjómarskránni.
Sömu hneigðar verður vart
meðal margra annarra þjóða,
Dr. Kissinger, ráSgjafi Nlxons
forseta f otattrikismáltmi
þar sem þjóðhöfðingjamir ráða
oftast mestu um stefnuákvarð-
anir eins og nú er komið mál-
um. Tími þeirra Talleyrands
og Mettemichs er liðinn.
Forsetar fimmta lýðveldisins
í Frakklandi hafa farið með
utanrikismálin eins og þeir
bæra sérstaka ábyrgð á því
sviði, fremur en franska utan-
rfldsráðuneytið, enda þótt
Maurice Couve de Murville,
sem lengi var utanrOdsráð-
herra de Gaulles, reyndist ein-
staklega snjall og mikilhæfur
maður — að svo miklu leyti
sem fram gat komið vegna
ofangreindra starfshátta for-
setans.
HEATH forsætisráðherra
Breta er frumkvöðull og helzta
driffjöður í brezkum utanríkis-
málum eins og sakir standa.
Svipuðu máli gegnir um Brandt
kanzlara í Vestur-Þýzkalandi
og eins „félaga“ Brezhnev í
Sovétríkjunum, sem skákar
hinni gömlu og þrautreyndu
kempu Gromyko til hliðar í
þessu efni.
Helztu nýmælin í utanríkis-
málum síðasta aldarfjórðung-
inn hafa nálega öll verið kennd
við forseta, forsætisráðherra
eða hernaðarsérfræðinga. Næg
ir í þessu sambandi að nefna
kenningar, kenndar við þá
Truman, Eisenhower, Brezhnev
og Nixon, auk hinnar skamm-
lífu Malinovsky-kenningar, sem
varnamálaráðherra Krastjoffs
bar fram um óskoraðan rétt til
að ráðast gegn aðalstöðvum
sérhverrar þeirrar hernaðar-
hreyfingar, sem beint væri
gegn „sósíalistaríkjum". Mars-
hall-áætlunin bandaríska er
eina undantekningin frá þess-
ari nafngiftareglu.
LÖGFRÆÐINGAR hafa eink
um verið valdir til að gegna
störfum utanríkisráðherra í
Bandaríkjunum og nægir því
til sönnunar að nefna þá Ache-
son, Dulles og Rogers sem
dæmi. Marshall hershöfðingi
er alger undantekning í þessu
efni — merkileg undantekning,
sem ljómi leikur um.
Annað er dálítið einkenni-
legt í þessu sambandi, en það
er, hve margir utanríkisráð-
herranna hafa verið af kirkj-
unnar mönnum komnir. Faðir
Achesons var biskup og þeir
Dulles og Rusk yoru báðir
prestssynir. Þessi blanda for-
tíðar og lærdóms þykir stund-
um ýta undir lagalega sækni tíl
sigurs og treysta jafnframt sið
ferðislega sannfæringu um
réttmætí mála.
Franqois de Calliéres, stjóra-
málaráðgjafi Lúðvíks fjórtánda
Frakkakonungs, og höfundur
sígildrar ritgerðar um samn-
inga, skrifaði þó árið 1713:
„Yfirleitt skapar laganám
venjur og hugsanagang, sem
illa henta við iðkun sjóm-
mála“. Hann vildi sem sagt
gefa í skyn, að lögfræðingum
hættí fremur tíl að vera með-
færilegir en vitrir.
SLÍKAR almennar fullyrðing
ar, sem þessar eru sýnilega
ekki á réttum rökum reistar.
Nægir í því sambandi að benda
á þá staðreynd, að tveir áhrifa-
mestu stjórnmálamenn Banda-
ríkjanna á þessari öld vora
lögfræðingar að mennt, — en
það vora raunar einnig ýmsir
þeirra, sem hvað áhrifaminnst-
ir hafa orðið.
Hin raunverulega ástæða
þess, að stjómarleiðtogar hvar
vetna hafa tekið forastu utan-
rikismála í eigin hendur, er
í senn samþjöppun heimsins og
aukin háskasemi. Milliríkja-
stjórnmál verða óhjákvæmilega
að vera í beinum tengslum við
efnahagsmál, varnarmál og inn-
lend stjórnmál, og af þeim sök-
um verður að taka sumar hinna
mikilvægustu ákvarðana af
meiri skyndingu en við verður
komið í þeim utanríkisráðu-
neytum, sem einkum ástunda
gát og stefnufestu.
ÞESSI framvinda ýtir undir
aukin samskipti ríkisleiðtoga
og svonefndar „beinar línur“
eða milliliðalaus orðaskiptí
þeirra, eða umboð sérstakra
sendimanna hverju sinni, frem
ur en hinna föstu séndifulltrúa.
Þetta hefur orðið tíl þess að
draga úr almennri frægð
fastra sendifulltrúa, nema þá
einstakra afburðamanna á því
sviði.
Menn eins og Gromyko í
Rússlandi og Douglas-Home í
Bretlandi, eru að vísu kunnir
vítt um lönd vegna langvarandi
þjónustu. En ákvarðanir um
stefnu í utanríkismálum eru
þó, eins og málum er nú kom-
ið, fyrst og fremst verk sér-
Framhald á bls. 10.
J