Tíminn - 19.10.1971, Blaðsíða 10

TIMINN
ÞRIÐJUDAGUR 19. oktöbcr 1971
Stórkostleg stefnubreyting ísl. ríkisins í utanríkismálum:
Einbeitt og sjálfstæö stefna í
stað undanlátssemi „viöreisnar"
Framhald af bls. 1.
Ég vil nefna aðra meginbreyt
ingu. Með málefnasamningnum
frá 14. júli er því slegið föstu, að
komið skuli á skipulögðum áætlun
arbúskap á íslandi, þannig að
undirstöðuatvinnuvegimir verði
efldir á grundvelli óætlunargerð
ar undir forustu ríkisvaldsins. í
þessu skyni verður komið á fót
Framkvæmdastofnun ríkisins,
sem hafa skal á bendi heildar-
stjórn fjárfestinganmála og frum
kvæði í atvinnumálum, gera áætl
anir til langs tíma um þróun
þjóðarbúsins og framkvæmdaáætl
anir til skemmri tíma og raða fjár-
festingarframkvæmdum með tilliti
til mikilvægi þeirra fyrir þjóðar
búið. í stað handahófsins, sem ein
kenndi efnahagsstefnu fyrrver-
andi ríkisstjómar, koma nú skipu
leg vinnubrögð og áætlunarbúskap
ur. f stað þess að láta handahófs
leg og skammvinn gróðasjónar-
mið ráða forgangi fjárfestingar
framkvæmda, verður nú stefnt
markvisst að auknum hagvexti,
meiri framleiðslu, meiri fram-
leiðni og fullri atvinnu fyrir alla
með því að skipuleggja efnahags
kerfið þannig, að það þjóni bezt
(markmiðum ríkissítjórnarinnar
um bætt kjör, betra líf og bjart
ari framtíð fólksins í landinu.
En jafnframt hinum skipulega
áætlunarbúskap vill ríkisstjórnin
efla frjálst framtak í atvinnu
rekstri, bæði einstaklinga og fé-
laga, en þar sem frjálst framtak
einstaklinga og fólaga dugir ekki
til verður hið opinbera, ríki og
sveitarfélög, að koma til og
hjálpa við að ryðja framþróun
inni braut. Rétt er að taka það
fram, að það er langt því frá, að
rikisstjórnin stefni að haftabú-
skap eða skömmtunarkerfi, þótt
tekinn verði upp skipulegur áætl
unarbúskapur. Það hefur aldrei
komið til greina að stefna að
haftabúskap og skömmtunarkerfi.
Hins vegar er höfuðmarkmiðið,
að skipuleggja ríkisbúskapinn
þannig, að fólkið í landinu njóti
betra lífs og batnandi kjara án
hafta og skömmtunar, en raða
fjárfestingairframkvæmdum eftir
mikilvægi þeirra fyrir þjóðarbúið
og hagsæld þjóðarinnar allrar.
Þá vil ég nefna stefnuna í land
helgismálinu. í stað þess tómlæt
is og sinnuleysis sem lengst af
ríkti um landhelgismálið á því
tímabili, sem fyrrverandi ríkis-
stjóm sat að völdum, hefur nú-
verandi ríkisstjórn tekið upp þá
stefnu, að segja upp landhelgis
samningunum við Breta og Vestur
Þjóðverja og færa út fiskveiðilög
söguna í 50 sjómílur í síðasta lagi
1. september 1972. Þetta er eitt
stærsta og mikilvægasta mál þjóð
arinnar í dag og ég segi óhikað
að öll þjóðin er nú einhuga um
þessa stefnu. Við erum þeirrar
skoðunar, að þjóð, sem byggir
um 80 — 90% útflutningstekna
sinna á fiski og fiskafurðum, eigi
rétt til fiskveiðilögsögu sem nær
til alls landgrunnsins. Það er
greinilegt, að fiskistofnarnir við
fsland þola ekki meiri veiði en
nú á sér stað. Ef íslendingar ætla
að auka fiskveiðar sínar verður
það að gerast á þ=nn hátt, að við
tökum stærra hlutfall af veið-
inni úr sjónum umhverfis landið
en við höfum gert fram að þcssu.
En útlendingar veiðr nú um helm
ing aflans við ísland. Reynslan
hefur sýnt, að þeir hirða lítt um
fiskvemd-mqr^jónarrnið, cn stunda
gjarnan rányrkju á miðunum. Við
erum því að vemda lífshagsmuni
okkar íslendinga, þegar við fær
um út landhelgina í 50 mílur.
Enda þótt því hafi verið haldið
fram af erlendum aðilum, að við
værum að brjóta alþjóðalög með
því að færa út fiskveiðilögsöguna,
þá hefur þeiim sömu erlendu aðil
um vafizt tunga um tönn, þegar
þeir hafa verið beðnir að benda
á, hvaða alþjóðalög við séum að
brjóta með fyrirhugaðri útfærslu.
Enda er það sannast sagna, að
við brjótum engin alþjóðalög með
því að færa út fiskveiðilögsögu
okkar í 50 sjómílur, heldur eiga
þessar aðgerðir okkar stoð í ákvörð
unum margra ríkja, auk þess sem
alþjóðalög um landgrunnið eru
ótvíræð livað snertir rétt strand
ríkja til þess að hagnýta sér efna
hagsleg gæði á botni iandgrunns
ins. En auðvitað er það í sam
ræmi við heilbrigða skynsemi, að
rétturinn til botnsins og gæða
sjávarins yfir honum fylgist að.
En aðalatriðið er þó, áð það er
ekki til nein almennt viðurkennd
þjóðréttarregla um víðáttu land
helgi. Þess vegna er það réttur
hvers strandríkis að ákveða fisk
veiðilandhelgi sína með einhliða
aðgerðum innan sanngjarnra og
eðlilegra marka. Núverandi ríkis
stjóm hefur mótað trausta og
farsæla stefnu í saimræmi við
hagsmuni þjóðarinnar og við
munum framkvæma þessa stefnu
á grundvelli réttlælis og ' sann
girni.
Það hefur einnig orðið mikil
breyting frá því sem var í tíð
fyrrverandi ríkisstjórnar hvað
sncrtir kynningu á landhelgismál
inu og röksemdum okkar í því.
Þann stutta tíma, sem núver
andi ríkisstjóm hefur setið að
völdum, hefur hún gert meira til
þc»s að kynna iandhelgismálið
heimn og erlendis, heldur en fyrr
verandi ríkisstjórn gerði öll þau
12 ár samanlögð, sem hún sat að
völdum. Þessu mikla kynningar
starfi mun haldið áfram og stefnt
að þvi, að sá skilningur skapist
sem víðast í heiminum, að ísland
eigi fyilsta rétt til þeirrar 50
milna fiskveiðilögsögu, sem ríkis
stjórnin liefur ákveðið að skuli
taka gildi 1. september n. k. Það
getur að sjálfsögðu orðið þungur
róður í landhelgismálinu. Vel má
vera, að einhverjum detti í hug
að beita okkur þvingunaraðgerð
um. En i þessu máli verða ís-
lendingar ekki kúgaðir. það skal
hér sagt í eitt skipti fyrir öll.
Það hefur einnig orðið stór-
kostleg stefnubreyting í utanrík
ismálum. í stað aftaníossaháttar
og undanlátssemi, sem allt of oft
einkenndi viðhorf fyrrverandi rík-
isstjórnar í utanríkismálum, hef-
ur vcrið mótuð sjálfstæð og ein-
beitt utanríkisstefna, sem miðast
við það að tryggja okkur fslend
ingum efnahagslegt og stjórnar-
farslegt fullveldi og sjálfstæði og
losna við varanlega hersetu í land
inu. Þeirri stefnu mun núverandi
stjórn fylgja fast fram.
Varnarmálin
Eftir að forsætisráðherra hafði
gert grein fyrir stcfnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar í utanríkismál-
um sagði hann, að eins og tekið
væri fram í stefnuyíirlýsingunni,
skyldi gefin skýrsla um utanríkis-
mál á hverju Alþingi, og væri
gprt ráð fvrir. að þar færu fram
aimennar umræður um þau. í
samræmi við þessa stefnuyfirlýs-
ingu myndi utanríkisráðherra gefa
Alþingi síðar, og sennilega áður
en langt um liði, sérstaka skýrslu
um utanríkismál.
Forsætisráðherra sagði, að þess
vegna væri ekki ústæða til að
ræða þau ítarlega að þessu sinni.
Síðan sagði hann:
En það er sérstaklega eitt
ákvæði í þessari utanríkismála-
yfirlýsingu, sem hefur gefið til-
efni til umræðu. Það er ákvæðið
um vamarsamninginn og aðild
landsins að NATO. Það ákvæði
hefur verið nokkuð afflutt bæði
innanlands og utan. Ég ætla því
að fara fáeinum orðum um það.
f málefnasamningnum segir, að
varnarsamningurinn við Banda-
ríkin skuli tekinn til endurskoð-
unar eða uppsagnar í því skyni,
að varnarliðið hverfi frá íslandi
í áföngum. Skal að því stefnt, að
brottför liðsins eigi sér stað á
kjörtímabilinu.
Því hefur verið haldið fram í
málgögnum stjórnarandstöðunnar
að ósamræmis hafi gætt af hálfu
ríkisstjórnarinnar í túlkun á þess-
um ákvæðum. Það er alger mis-
skiiningur.
f málefnasamningnum er eng-
in fjöður dregin yfir það, að
stjórnarflokkarnir hafa mismun-
andi aðstöðu til aðildar fslands að
NATO. En þar er sagt, og það
höfum Við jafnan aðspurðir síðan
sagt, að ísland yrði að óbreytt-
um aðstæðum áfram í NATO.
Jafnframt höfum við marg undir-
strikað, að fsland mundi standa
við allar skuldbindingar sínar
gagnvart NATO. En við teljum,
að þátttaka okkar í NATO leiði
ekki til þess, að við séum skuld-
bundnir til að hafa erlendar her-
sveitir hér á landi á íriðartím-
um. Því til sönnunar bendum við
á forsögu málsins og fyrirvara af
íslands hálfu við inngöngu í
NATO, sem ég ætla ekki að fara
að rifja upp hér, nema tilefni
gefist til síðar.
Ennfremur er það augljóst mál,
m.a. af mismunandi gildistíma
NATO-samningsins og varnar-
samningsins, að þar er um tvö að-
skilin mál að ræða. Hefur sú
staðreynd verið oftlega undir-
strikuð af hálfu forsvarsmanna
alira þeirra stjórnmálaflokka,
sem stóðu að inngöngu íslands í
Atlantshafsb'andalagið.
Varnarsamningurinn er því
fyrst og fremst málefni milli ís-
lands og Bandaríkjanna. Eins og
við höfum margsagt munum við
eftir áramótin, eða þegar við höf-
um kynnt okkur öll málefni varð-
andi varnarstöðina nægilega ræki-
lega, óska eftir viðræðum við
Bandaríkjamenn um endurskoðun
varnarsamningsins. En í tíð fyrr-
verandi stjórnar var núverandi
stjórnarflokkum haldið utan við
öll varnarmál, svo að það er ekk-
ert óeðlilegt við það, þó að þeir
þurfi að kynna sér þau gæmgæfi-
lega, áður en þeir ganga til við-
ræðna ur.i endurskoðun samnings-
ins. Ég vona, að í þessum fyrir-
huguðu viðræðum takist að finna
þá lausn þcssara mála, sem báðir
aðilar geta við unað. Stefnumark
okkar er skýrt. Við viljum, að
hið ei-lenda varnarlið hverfi úr
landinu í áföngum. Við vilium að
slfkt geti átt sér stað á kiörtíma-
bilinu. Stefnumark okkar er ljóst
eins oe ésr saeði: Við vilium að
erlent hcrlið sé ekki á íslandi á
friðartímum, og er það í sam-
ræmi við yfirlýsingar, sem allir
flokkar hafa áður gefið.
En eins og ég hefi sagt mun-
um við láta fram fara rækilega
könnun á málum þessum öllum.
Við þá könnun hlýtur margt að
koma til skoðunar og þá fyrst
öryggi okkar sjálfra, og má í því
sambandi ekki gleyma þeirri
hættu, sem herstöð í landinu kann
að skapa. En jafnframt þarf að
hafa í huga skyldur okkar gagn-
vart bandalagsþjóðum, enda vænt-
um við þess, að þær sýni sjónar-
miðum okkar fullan skilning þeg-
ar þau eru skýrð fyrir þeim. Enn
fremur er skylt að hafa í huga
stefnuyfirlýsingu stjómarinnar
um að stuðla að sáttum og draga
úr viðsjám í heiminum. En sam-
kvæmt þvf er fslandi skylt að
leggja sitt létta lóð á vogarskál-
arnar til stuðnings viðleitni
þeirra ágætu stjórnmálamanna,
sem eru að reyna að draga úr
spennu í hciminum. Þá þarf og að
athuga, hvernig viðhaldi og vörzlu
vamarmannvirkja skuli háttað, eft
ir brottför varnarliðs.
Ég vil taka það skýrt fram, að
stefnuyfirlýsing okkar f vamar-
málunum má ekki með neinu
móti skoða sem óvináttuvott í
garð Bandaríkjanna. Síður en svo.
Samskipti okkar við þá voldugu
vinaþjóð hafa að mínum dómi
verið mjög góð og munum við fyr
ir okkar leyti kappkosta, að þau
góðu samskipti megi haldast. Til-
efnið er ekki heldur neinir sér-
stakir árekstrar við varnarliðið
umfram það sem óhjákvæmilega
hlýtur að leiða af dvöl herliðs. Og
persónulega get ég sagt, að ef og
meðan nauðsynlegt er talið að
hafa hér erlent varnarlið, þá vil
ég enga fremur en Bandaríkja-
menn. Stefnan í varnarmálunum
byggist einfaldlega á þeirri eðli-
legu ósk lítillar þjóðar, sem ný-
lega fékk fullveldi, að geta lifað
í landi sínu, án þess að erlent
herlið hafi þar varanlega setu. Sú
ósk er eflaust auðskilin öllum
frelsisunnandi lýðræðisþjóðum.
Vitaskuld er mér Ijóst, að í
sambandi við brottför varnarliðs-
ins, geta komið til viss atvinnu-
leg vandamál, en þau ætti að vera
auðvelt að leysa í hæfilegum um-
þóttunartima. Og ég vil segja það,
að f þessum efnum geta ekki gerzt
neinar breytingar eins og hendi
sé veifað. Þær hljóta allar að taka
sinn tíma. Þar verður að gera ráð
fyrir hæfilegum umþóttunartíma.
Það verða menn að gera sér Ijóst,
enda eru ákvæði varnarsamnings-
ins á því byggð.
Landhelgismál
FramMld af bls. 1
lenzkra stjórnvalda, og árið
1969 lög um yfirráðarétt ís-
lenzka ríkisins yfir landgrunn-
inu umhverfis ísland.
Á síðustu árum hefur marg-
víslegri veiðitækni fleygt fram
og ný stórvirk veiðitæki komið
til sögunnar. Þetta hefur leitt
til ofveiði á ýmsum norðlæg-
um fiskimiðum. Sú hætta er yf
irvofandi, að sókn aukist mjög
á fiskimiðin við ísland á næstu
árum og valdi það ofveiði á
helztu fiskistofnum. Þá rer og
mengunarhætta sívaxandi. Þar
sem afkomá íslenzku þjóðarinn-
ar byggist öðru fremur á fisk-
veiðum, er skynsamleg hagnýt-
ing fiskimiðanna við landið og
verndun þeirra gegn rányrkju
og mengun lífshagsmunamál
þjóðarinnar. Af framangreind-
um ástæðum felur Alþingi rík-
isstjórninni að gera eftirgreind-
ar ráðstafanir;
1. Að gera stjórnum Bret-
lands og Vestur-Þýzka-
lands grein fyrir því, að
vegna lífshagsmuna þjóð-
arinnar og vegna breyttra
aðstæðna geti samningar
þeir nm landhelgismál,
sem gerðir voru við þessi
rfki á árinu 1961, ekki tal-
izt bindandi fyrir ísland
og verði þeim sagt upp.
2. Að hefjast nú þegar handa
um að stækka fiskveiði-
landhelgina þannig, að hún
verði 50 sjómílur frá
grunnlínum allt í kringum
landið, og komi stækkun
til framkvæmda eigi siðar
en 1. september 1972.
3. Að tilkynna öðrum þjóð-
um, að AlÞingi hafi ákveð-
ið, að íslenzk lögsaga nái
100 síómílur út frá núgild-
andi grunnlínum að því er
varðar hvers konar ráðstaf
anir til að koma í veg fyr-
ir hættulega mengun sjáv-
arins á því hafsvæði.
4. Að skipa nefnd þingmanna,
er í eigi sæti einn maður
frá hverjum þingflokki, til
að vinna ásamt stjóminni
að framkvæmd þessarar
þingsályktunar.
Þá felur Alþingi rfkisstjórn-
inni að hafa á alþjóðlegum vett-
vangi sem nánast samstarf við
þær þjóðir, sem lengt vilja
ganga og miða vilja mörk fisk-
veiðilandhelgi við landfræðileg
ar, jarðfræðilegar, líffræðileg-
ar og félags- og efnahagslegar
aðstæður og þarfir íbúa við-
komandi strandríkis.
Alþingi felur ríkisstjórninni
að vinna sem kappsamlegast að
því að kynna öðrum þjóðum
framangreinda stefnu og fyrir-
ætlun íslendinga í landhelgis-
málunum.“
FUF
Framhald af bls. 2
flutti skýrslu fráfarandi stjórnar,
og skýrði ennfremur frá Því, að
hann gæfi ekki kost á sér til end-
urkjörs- Var Þorsteinn Geirsson,
lögfræðingur, kosinn formaður og
með honum í stjóm Alfreð Þor-
steinsson, Birgir Viðar Halldórs-
son, Finnur Karlsson, Ómar Krist-
jánsson, Guðbergur Auðunsson,
Kristján Þórarinsson, Ásta Bald-
vinsdóttir, Bjami Bender og Jó-
hannes Gunnarsson.
1 varastjórn voru kjörin Konráð
Halldórsson, Guðný Kristjánsdótt-
ir, Karl Alvarsson og Kári Jónas-
son.
Kleppsspítali
Framhald af bls. 2
önnur slík heimili era rekin í
borginni. Reynslan af þeim hcfur
orðið góð og sambýli við nágrann
ana tekizt vel. Guðríður Jónsdótt
ir fyrrverandi forstöðukona við
Kleppsspítalann hefur heimili fyr
ir 8—9 manns við Reynimel, og
þá rekur Hjálpræðisherinn heim-
ili fyrir 14 manns að Bjargi á
Seltjamarnesi. Læknar Klepps-
spítalans sinna báðúm þessum
heimilum.
Húsið við Laugarásveg er einn
ig keypt í þeim tilgangi að takast
megi að rýma gamla Kleppsspítal
ann, sem tæpast er hægt að telja
til mannabústaða lengur, en er þó
fullskipaður enn vegna húsnæðis
skorts sjúkrahússins.
Sums staðar erlendis hefur bor-
ið á því að fólk í íbúðahverfum
hefur verið því andvígt, að hús
í nágrenninu væra keypt til af-
nota fyrir iryrkja, eins og kalla
má sjúklinga þessa, unz þeir geta
tekið fullkomlega þátt í venju
’egu lífi.
Ótti þessa fólks hefur alls staðar
reyhzt ástæðulaus, og sjúklingarn
ir hafa cngin áhrif haft á um-
hverfið önnur en þá til góðs. En
að sjálfsögðu er fjarstæða að
nokkrum manni detti í lmg að
vera slíí:u mali andvígur hér á
íslandi.