Fréttablaðið - 24.01.2004, Qupperneq 12
Gætir þú hugsað þér að tengda-barnið þitt yrði svart á hör-
und? Að þessu spurði þáttastjórn-
andi í útvarpi einn viðmælenda
sinna. Verið var að ræða í síma-
tíma fjölgun útlendinga hér á
landi og viðhorf fólks til þeirra.
Langflestir fundu því allt til for-
áttu að fólk af erlendu þjóðerni
flytti hingað til lands og kysi að
búa á Íslandi. Með ólíkindum var
að hlusta, og fullyrðingar og skoð-
anir margra hverra nánast
meiddu.
Þeir fáu sem voru annarrar
skoðunar, sem sögðust ekkert hafa
á móti því fólki sem hingað kemur
og jafnvel fagnaði því, voru í
minnihluta. Það fólk nefndi ágæt
dæmi máli sínu til stuðnings. Einn
hafði búið í Noregi og þar í landi
var það litið hornauga þegar börn-
in hans léku sér við börn sem ætt-
uð voru frá Egyptalandi. Annar
spurði hvort þeir sem opinberuðu
kynþáttafordóma sína héldu að
þeir Íslendingar sem fluttu til
Kanada hafi orðið sérstakt vanda-
mál þar í landi og skaðað Kanada-
menn um aldur og ævi.
Auðvitað var það ekki svo,
frekar en að aðfluttir skaði okkur
sem hér erum fædd. Því fer fjarri.
Sjálf erum við mikið háð öðrum
þjóðum, ekki bara í beinum við-
skiptum. Til að halda samfélaginu
gangandi þarf fólk að veljast til
ólíkra starfa. Sumra starfanna
sem eru okkur mjög nauðsynleg
er ekki hægt að menntast til hér.
Þess vegna þarf að leita til ann-
arra þjóða og það gerum við án
þess að finnast við vera að búa til
vandamál hvar sem við komum.
Okkur þykir sjálfsagt að búa í öðr-
um löndum og að sama skapi er
sjálfsagt að fólk flytjist hingað og
búi með okkur.
Er það kannski svo að um-
burðarlyndið, þar sem það þá er,
nái ekki lengra en að eigin fjöl-
skyldu? Erum við kannski mörg
hver svo herpt innst inni að við
getum ekki séð eigin fjölskyldur
blandast? Eflaust er nokkuð um
það, en þá er líka mikið óunnið.
Sem hluti af heimsbyggðinni
verðum við að eiga samskipti við
fólk hvaðan sem það kemur og
hver sem húðlitur þess er.
Áhyggjur af því hversu mörgum
gengur illa að læra íslensku eru
eðlilegar og það er verðugt verk-
efni að bæta þar úr eins og kost-
ur er. Vandinn er minni fyrir
þjóðfélagið en það fólk sem á
erfitt með að læra málið. Nauð-
syn er að hafa það í huga.
Það er erfitt að vísa veginn í
málum sem þessum. Presti ein-
um mistókst það klaufalega
þegar hann hvatti til að við Ís-
lendingar opnuðum faðminn og
sýndum væntumþykju. Til að
leggja áherslu á orð sín sagði
hann: „Við megum ekki haga
okkur eins og Eskimóar“. ■
Davíð Þór Björgvinsson pró-fessor í lögum vakti máls á
því í Morgunblaðinu fyrir
skemmstu að Hæstiréttur Íslands
hefur í auknum mæli úrskurðað
lög frá Alþingi ógild þar eð þau
stæðust ekki stjórnarskrána. Dró
Davíð Þór sérstaklega fram að
þessa gætti meira á Íslandi en á
öðrum Norðurlöndum.
Þetta er merkilegur saman-
burður sem þarfnast skýringa við.
Davíð Þór teflir fram fjórum
skýringum og án efa eiga aukin al-
þjóðleg áhrif, sterkari mannrétt-
indaákvæði í stjórnarskrá og
gagnrýnin umræða um eldri dóma
Hæstaréttar hlut að máli.
Fjórða skýring hans er þó nær-
tækust; óvönduð lagasetning og
stjórnlyndir stjórnmálamenn.
Fagmennsku við undirbúning
lagasetningar hér og annars stað-
ar á Norðurlöndum er ekki saman
að jafna. Víðast hafa þjóðþingin
jafnframt á að skipa sérfræðing-
um til að meta frumvörp út frá
stjórnskipun og stjórnarskrá.
Ekki hér.
Stjórnlyndir stjórnmála-
menn
Umgengni stjórnmálamanna
um stjórnarskrána er svo sér
kapítuli út af fyrir sig. Þar sem
Hæstiréttur hefur vikið lögum frá
Alþingi til hliðar með hliðsjón af
stjórnarskránni er hending ef
þingheimur hefur ekki áður heyrt
varnaðarorð þess efnis við af-
greiðslu laganna. Í svipinn man ég
aðeins eftir tveimur dæmum þar
sem brugðist var við með lög-
fræðilegri skoðun. Önnur leiddi
til breytinga. Hin fór fyrir lítið.
Annars staðar: „einbeittur brota-
vilji“, eins og einhver komst að
orði.
Ég er því hjartanlega ósam-
mála þeirri útleggingu Davíðs
Þórs að samanburðurinn við
Norðurlönd sé sérstaklega
óheppilegur fyrir Hæstarétt og
grafi undan því trausti sem „nauð-
synlegt er að hann hafi í huga
stjórnmálamanna og almenn-
ings“.
Löggildingarstofa valdsins?
Hæstiréttur hefur ekki valið
sér það hlutskipti að standa „í
miðju pólitískra átaka“ síðustu
ára. Hæstiréttur hefur einfald-
lega ekki val um hvort hann virði
stjórnarskrána. Engu breytir í því
efni þótt meirihluti Alþingis eða
jafnvel meirihluti þjóðarinnar sé
tilbúinn að fórna stjórnarskrár-
vörðum réttindum fárra fyrir
áhugamál margra. Lög víkja fyrir
stjórnarskrá. Hæstiréttur á að
standa vörð um hana.
Hæstaréttur á því virðingu
sína miklu frekar undir því að
dómar hans séu vandaðir í rök-
stuðningi og að samkvæmni felist
í túlkun hans á lögum og stjórnar-
skrá. Það er hinn raunverulegi
prófsteinn á traust Hæstaréttar.
Og vissulega á þróun réttarfars
mikið undir því að gagnrýnin um-
ræða um slíka mælikvarða sé opin
og lifandi.
Krafan um að Hæstiréttur
dæmi alltaf í samræmi við vilja
meirihluta Alþingis, hvað sem
ákvæðum stjórnarskrárinnar
líður, er allt annars eðlis. Hún er
krafa um að Hæstiréttur verði
Löggildingarstofa þeirra sem
valdið hafa. Og stjórnarskráin
merkingarlaust stofustáss. ■
Mál manna
SIGURJÓN M. EGILSSON
■ skrifar um kynþáttafordóma.
12 24. janúar 2004 LAUGARDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Sjómannaafsláttur hefur veriðhluti af kjörum sjómanna í
hálfa öld og er fyrir löngu orðinn
fastur liður í launum sjómanna.
Um afsláttinn hefur margoft
verið gert samkomulag við ríkis-
valdið á hverjum tíma sem síðan
hefur verið staðfest með sam-
þykki Alþingis á lögum þar um.
Sams konar fyrirkomulag er í
nágrannalöndum okkar, sjómenn
greiða einnig lægri skatta þar en
aðrir þegnar. Þar er sami háttur
hafður á, að beinn frádráttur er
frá launum sjómanna áður en
skattlagt er. ESB hefur engar at-
hugasemdir gert við þetta fyrir-
komulag á skattgreiðslum sjó-
manna. Þvert á móti hefur sam-
bandið verið með ábendingar um
algjört afnám skatta til þess að
vernda störf á sjó og koma
þannig í veg fyrir að sjómanna-
störfin færist úr landi. Á Norð-
urlöndum er skattgreiðslum af
launum farmanna ekki skilað til
ríkisins en virka sem niður-
greiðsla til fjölgunar í sjómanns-
störfum. Ríkið nýtur í staðinn
margfeldisáhrifa af eyðslu
þegnanna, sem annars væru er-
lent láglaunavinnuafl sem litlu
eða engu eyðir í viðkomandi ríki.
Hvítflibbarnir ættu að átta sig á
því að með nútímatækni má
einnig auðveldlega færa þeirra
störf úr landi, eins og annarra,
inn á láglaunasvæði heimsins.
Framboð á ódýru vinnuafli hefur
þó lengst ógnað sjómannsstörf-
um. Við því hafa nágrannar okk-
ar í Svíþjóð t.d. brugðist með
góðum árangri og fjölgað störf-
um á ný, en við Íslendingar
erum á öfugri leið við alla aðra
með sömu ríkisstjórn, kvóta-
framsal og einkabankaauð fárra.
Launajöfnun sjómanna
Sá sem þetta ritar tók oft þátt
í kjarasamningum sjómanna og
samdi m.a. um það við þáverandi
fjármálaráðherra árið 1985 að
skattaafsláttur sjómanna hækk-
aði úr 10% í 12% af tekjum og
næði til allra sjómanna. Það var
síðan sameiginleg ákvörðun sjó-
mannasamtakanna að gera af-
sláttinn að jafnlaunatæki innan
sjómannastéttarinnar við upp-
töku staðgreiðslukerfis skatta
1988. Breytt var yfir í fasta
krónutöluupphæð fyrir hvern
starfsdag úr 12% af launum sem
áður var gert samkomulag um
við ríkisvaldið. Þegar stað-
greiðslukerfið var tekið upp
1988 var samið um það við ríkis-
valdið að allir sjómenn fengju
fastan krónutölufrádrátt, (nú kr.
746.-) sömu upphæð fyrir hvern
dag, og þar með varð frádráttur-
inn verðmætari þeim sem lægri
tekjurnar höfðu, en skipstjórar
og aðrir yfirmenn með hærri
tekjur lækkuðu í nettólaunum og
greiddu hærri skatta en áður.
Samningsbundin kjör
Sjómannaafslátturinn hefur
því æ síðan staðgreiðslukerfið
var tekið upp virkað bæði sem
skattaafsláttur og til launajöfn-
unar meðal sjómanna og komið
þeim best sem lægstar hafa
tekjurnar. Það eru því meira en
lítil öfugmæli hjá fjármálaráð-
herra að sjómönnum verði bætt-
ur skaðinn með þeirri forgangs-
röðun í skattamálum ríkis-
stjórnarinnar að eina tekju-
skattalækkunin á þessu ári,
lækkun hátekjuskattsins, komi
sjómönnum sérstaklega til góða.
Margar sjómanns-
konur eru heima-
vinnandi eða þá í
lágt launuðu
hlutastarfi vegna
fjarveru eigin-
manns/sambýlis-
manns við sjó-
mannsstörf. Lík-
legt er að meðal-
tekjur sjómanna á
sl. ári séu um eða
rétt rúmar 4 millj-
ónir króna miðað
við eðlilegt frí frá
starfi. Hátekju-
skattur leggst á
tekjur sem eru yfir kr. 682 þús.
á mánuði hjá hjónum eða sam-
býlisfólki. Það eru ekki mjög
margir í þeim hópi þar sem sam-
anlagðar árstekjur fólks eru
yfir 8,2 milljónir króna, sem er
upphæðin sem þarf til þess að
njóta í einhverju lækkunar há-
tekjuskatts. Sjómannaafsláttinn
eiga sjómenn að verja með öll-
um ráðum, hann er fyrir löngu
orðinn hluti af samningsbundn-
um kjörum sjómanna sem nýtist
öllum, en í stétt sjómanna er
hann mjög verðmætur og kemur
þeim best sem lægstar hafa
tekjurnar.
Aðför ráðherra
Það lýsir vel áherslum og
furðulegu hugarfari ríkisstjórn-
arinnar að vilja beita sér fyrir
auknum álögum á landsmenn
með ýmsum álögum eins og bens-
íngjaldi og þungaskatti, hærri
sjúklingagjöldum, lækkun vaxta-
bóta, fækkun á greiddum at-
vinnuleysisdögum og nú aðför að
sjómannaafslætti sem samið var
um við ríkisvaldið á sínum tíma.
Geir, hinn harði fjármálaráð-
herra, telur sig hafa fundið
breiðu bökin. Ég lýsi algjörri
andstöðu við forgangsröðun rík-
isstjórnarinnar í skattamálum.
Forgangsröðun Frjálslynda
flokksins í skattamálum var al-
veg á hinum kantinum. Við vild-
um lækka skatta á barnafólki sér-
staklega og ná fram hækkun á
persónuafslætti einstaklinga. ■
Er dómskerfið
blint á öðru
auganu?
Lesandi skrifar:
Í Fréttablaðinu föstudaginn 16.janúar sl. var frétt þess efnis
að Hæstiréttur hefði staðfest
dóm Héraðsdóms Reykjavíkur
yfir 15 ára dreng sem fundinn
var sekur um að hafa nauðgað 15
ára gamalli stúlku. Í fréttinni
segir að stúlkan hafi borið fyrir
rétti að hún hefði verið drukkin
og full vanlíðanar og því ekki
komið vörnum við gegn piltin-
um. Að sjálfsögðu er ekki nema
eðlilegt að dæma drenginn fyrir
svo alvarlegt brot sem hér um
ræðir en spurning mín er þessi:
Fékk stúlkan engan dóm eða
ámæli frá Hæstarétti fyrir að
játa á sig brot gegn áfengislög-
gjöfinni? Það væri fróðlegt að fá
vitneskju um það. ■
Um daginnog veginn
GUÐJÓN A.
KRISTJÁNSSON
■
formaður Frjálslynda
flokksins skrifar um
sjómannaafsláttinn.
Sjómenn, verjið
afsláttinn
■ Bréf til blaðsins
HÆSTIRÉTTUR
Krafan um að Hæstiréttur dæmi alltaf í samræmi við vilja meirihluta Alþingis, hvað sem
ákvæðum stjórnarskrárinnar líður, er krafa um að Hæstiréttur verði Löggildingarstofa
þeirra sem valdið hafa. Og stjórnarskráin merkingarlaust stofustáss.
Ekki eins og Eskimóar
Skoðundagsins
DAGUR B.
EGGERTSSON
■
skrifar um
Hæstarétt og
stjórnarskrána.
Hæstiréttur og
stjórnarskráin
Í Fréttablaðinu í gær á bls. 12 var
rætt við Örn Steinsson. Örn var
rangfeðraður og er beðist vel-
virðingar á mistökunum.
■
Það eru ekki
mjög margir í
þeim hópi þar
sem saman-
lagðar árstekj-
ur fólks eru yfir
8,2 milljónir
króna, sem er
upphæðin sem
þarf til þess að
njóta í ein-
hverju lækkun-
ar hátekju-
skatts.
Súluglæpir
„Undanfarið hafa fjölmiðlar
greint frá áhuga bifhjólasamtak-
anna Vítisengla og Bandidos á
Íslandi. Sagt hefur verið frá því
hvernig lögregluyfirvöld á Ís-
landi hafa lagt sig fram um að
koma í veg fyrir að meðlimir
þessara alræmdu glæpasam-
taka nái fótfestu hérlendis.
Áhugi þeirra á landi og þjóð
þykir ekki boða gott enda
standa þau fyrir skipulagðri
glæpastarfsemi víðsvegar í
Bandaríkjunum, Kanada,
Ástralíu og Evrópu.
Athygli vekur að umfjöllun fjöl-
miðla hefur lítið beinst að því
hvers vegna alþjóðleg glæpa-
samtök eru farin að sýna Ís-
landi áhuga. Ef litið er til þróun-
ar undanfarinna ára virðist
ástæðan liggja í augum uppi:
Nektardansstaðir hafa skapað
skilyrði fyrir starfsemi þeirra.
Skipulögð glæpastarfsemi snýst
um viðskipti með ólögleg fíkni-
efni, vopnasölu, vændi, smygl og
mansal. Ísland er eftirsóknar-
verður staður fyrir alþjóðleg
glæpasamtök til að koma sér
upp bækistöð vegna legu lands-
ins á milli tveggja heimsálfa.
Það gefur þó auga leið að það er
erfitt fyrir glæpasamtök að at-
hafna sig ef þau hafa ekki að-
gang að löglegri starfsemi til að
hylma yfir þá ólöglegu, sem ger-
ir þeim m.a. kleift að stunda
peningaþvætti og afmá þannig
slóð sína. Nektardansstaðir
þjóna þessum tilgangi víðsvegar
um heim með beinum eða óbein-
um hætti.“
MAGNEA MARINÓSDÓTTIR Á WWW.KREML.IS
■ Af Netinu
■ Leiðrétting