Fréttablaðið - 24.01.2004, Blaðsíða 27

LAUGARDAGUR 24. janúar 2004 23
Fróðleg ráðstefna á Laugum í Sælingsdal:
Samspil skóg-
arþekju og lífs í
ám og vötnum
Ósjaldan hefur verið vitnað tilþeirra orða Ara fróða Þorgils-
sonar að við landnám hafi Ísland
verið viði vaxið milli fjalls og
fjöru. Sjaldnar er vitnað í þá full-
yrðingu, sem fram er sett í sömu
heimild, Landnámabók, að undir
lok 9. aldar hafi fiskigengd í ám
og vötnum líka verið feikimikil.
Af orðum Ara má ráða að búsetan
hafi valdið rýrnun þessara land-
gæða og að skógur og fiskigengd
hafi vart verið svipur hjá sjón 250
árum síðar, þegar staðhæfingarn-
ar voru festar á kálfskinn.
Áhugaverð spurning
Áhugaverð rannsóknaspurn-
ing, sem vaknar hjá þeim sem
trúa orðum Ara, er hvort orsaka-
samhengi sé á milli skógarþekju á
þurrlendi og fiskigengdar í
ferskvatnsvistkerfum. Er sam-
hengi á milli fjölda trjáa á landi
og fjölda fiska í ferskvatni? Get-
um við eitthvað ráðið í áhrifin út
frá erlendum rannsóknum, eða
eru aðstæður á Íslandi svo frá-
brugðnar þeim erlendu að ómögu-
legt er að heimfæra þær á okkar
skilyrði? Hvaða rannsóknir liggja
fyrir hérlendis sem varpað gætu á
þetta ljósi?
Með aukinni skógrækt og
stöðugri fækkun sauðfjár má bú-
ast við að skógarþekja landsins
aukist umtalsvert á komandi ára-
tugum. Úr fjölmiðlum hafa komið
misvísandi skilaboð um hver áhrif
þessa gætu orðið á lífið í fersk-
vatni hér á landi, samanber
varnarorð sérfræðinga, sem
fréttir hafa borist af í fjölmiðlum,
um hættur sem steðji að lífi í
Þingvallavatni vegna barrskóga á
vatnasvæði þess.
Það er hagsmunamál fyrir
marga bændur og aðra landeig-
endur að varpað sé ljósi á þetta
samspil hérlendis.
Allt er þetta hins vegar órann-
sakað á Íslandi en á Laugum í Sæl-
ingsdal var rætt um ýmislegt sem
viðkom Ara fróða um síðustu
helgi á mikilli ráðstefnu um sam-
spil milli skógarþekju og líf í ám
og vötnum.
Hefur stærð óðala áhrif?
Margir tóku til máls á tveggja
daga ráðstefnu, enda umræðu-
efnið viðamikið. Stefán Óli Stein-
grímsson var einn mælenda og
sagði meðal annars: „Laxfiskar í
straumvatni tryggja sér aðgang
að fæðu með því að verja óðöl og
velja sér hentug búsvæði. Stærð
óðala og búsvæðaval getur haft
áhrif á dreifingu og hámarksþétt-
leika laxfiska í ám. Skóglendi og
trjáleifar geta haft mótandi áhrif
á atferli laxfiska. Sem dæmi getur
skógarþekja valdið breytingum á
fæðuframboði, sem aftur getur
mótað óðalstærð og þéttleika.
Einnig geta trjáleifar í ám leitt til
þess að fiskar sjái nágranna sína
sjaldnar og verji smærri óðöl. Að
lokum geta trjáleifar veitt skjól
fyrir straumi og afræningjum. Í
dag er lítið vitað um aðlaganir ís-
lenskra ferskvatnsfiska að trjá-
leifum sem búsvæði“.
Berggrunnur ræður miklu
Sigurður Guðjónsson tók einnig
til máls á ráðstefnunni og sagði
meðal annars: „Á Íslandi er að finna
fjölbreytt lífsskilyrði í ám og vötn-
um. Því valda margbreytileg um-
hverfisskilyrði og ræður mismun-
andi berggrunnur miklu, en eðli og
efnafræði vatna er ólík eftir aldri
berggrunnsins. Þá er veðurfar mis-
munandi eftir landshlutum. Gróð-
urfar á vatnasviðum hefur einnig
talsverð áhrif á skilyrði í vatninu.
Þekking á umhverfisskilyrðum líf-
vera en mikilvæg til að skilja líf-
fræði þeirra. Flokkun áa getur auð-
veldað okkur þann skilning“.
Sigurður kom einnig inn á að á
Íslandi er lítið um skóg en áætlanir
um aukna skógrækt munu á kom-
andi áratugum auka skógþekju
landsins. „Skógarþekja kann að
hafa umtalsverð áhrif á umhverfis-
skilyrði lífvera í fersku vatni.
Vatnafar, hitafar og næringarefna-
búskapur kann að breytast í lækj-
um, ám og vötnum. Þá getur skóg-
ur einnig haft áhrif á búsvæði líf-
vera og önnur samfélög gróðurs og
dýra í ám þar sem skógur er. Stærð
og gerð fiskistofna getur einnig
breyst. Mikilvægt er að reyna að
gera sér grein fyrir þeim breyting-
um sem geta orðið á lífríki í fersku
vatni við skógrækt og haga rækt-
uninni þannig að ekki verði óæski-
legar breytingar. Þá ber þess ein-
nig að gæta að veiðihlunnindi
spillist ekki vegna skógræktar,“
sagði Sigurður meðal annars.
Ráðstefnan á Laugum um sam-
spil milli skógarþekju og lífs í ám
og vötnum landsins var merkileg,
en alls mættu um 100 manns á
svæðið, þrátt fyrir frekar leiðin-
legt veðurfar. ■
Veiði
GUNNAR BENDER
■ skrifar um fróðlega ráðstefnu á
Laugum í Sælingsdal.
VIÐ HAGAFOSS
Veiðimaður rennir í Hagafoss í Geirlandsá í Skaftafellssýslu. Ísland er ekki skógi vaxið eins og þegar Ari fróði kom hingað til lands.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/J
Ó
N
S
KE
LF
I