Fréttablaðið - 27.01.2004, Blaðsíða 12

Ég hef reynt að koma mér uppkenningu um menningarlegt
ástand nútímans. Hún er svona:
Við erum að yfirgefa ástand sem
minnir um margt á Grikkland til
forna og yfir á plan sem er líkara
Rómaveldi. Þrátt fyrir að
Grikkirnir hafi stofnað til Ólymp-
íuleikanna og verið sportistar góð-
ir voru þeir líklega áhugasamari
listunnendur en íþróttabullur.
Leiklistarhátíðir þeirra voru há-
punktar menningarlífsins og þeir
reyndu að gæða íþróttaleika sína
listrænum þokka – til dæmis með
því að láta þátttakendur keppa
nakta. Rómverjar voru hins vegar
listasnobbarar fremur en list-
unnendur. Þeir notuðu listirnar til
að hefja sig yfir barbarískan bak-
grunn sinn og átu inntak þeirra að
mestu hrátt eftir Grikkjunum. Þótt
þeir hafi fyrirlitið Grikkina fyrir
moðkennda hugsun og deigan
kjark öfunduðu þeir þá af auðugum
anda og flottum stíl. Þeir höfðu
hins vegar ekkert til Grikkjanna að
sækja þegar kom að íþróttum. Þeir
nenntu ekki að horfa á íturvaxna
menn kasta kringlu. Rómverjar
vildu alvöru átök á leikvöngum sín-
um – og alls engan Ólympíuanda.
Íþróttir eru líklega veigameiri
þáttur í lífi okkar í dag en þær hafa
verið síðan á dögum Rómaveldis.
Eiður Smári er Laxness okkar tíma.
Góður landsleikur getur hrifið
þjóðina eins og ljóð Davíðs Stefáns-
sonar gerðu áður. Glæsileiki Ólafs
Stefánssonar hefur tekið sess hins
reffilega Hannesar Hafstein.
Þess vegna eru endalok þátt-
töku landsliðsins okkar í Evrópu-
keppninni svona sorgleg. Keppnin
var eins og bók þar sem eina per-
sónan sem við tengjumst deyr á
fyrstu blaðsíðunum. Eftir situr
flétta með engum aðalpersónum og
endi sem enginn kærir sig um að
heyra.
Ótrúlegan uppgang hins svo-
kallaða raunveruleikasjónvarps
má ef til vill skija í þessu sam-
hengi. Það er eins konar sambland
listrænna forma og eiginleika
íþrótta. Þar er ekki byggt á hand-
riti eða úthugsuðum plottum – eða
því eigum við að trúa – og þar eru
persónur líkari íþróttamönnum en
leikurum eða skáldsagnapersón-
um. Raunveruleikasjónvarpið er
hringleikahús Rómverjanna. Þar
var venjulegu fólki hent inn í til-
búnar en óvenjulegar aðstæður svo
við gætum fylgst með örlögum
þeirra af pöllunum. Mannúðarkröf-
ur dagsins banna að þátttakendur
bani hver öðrum en þess í stað eru
þeir flestir niðurlægðir svo ein-
hver þeirra rísi upp sem sigurveg-
ari. Og í vinsælustu þáttunum hef-
ur þumalfingur okkar sama gildi
og á leikvöngum Rómverja. Þeir
gáfu og tóku líf með því að vísa
honum upp eða niður. Við notum
hann til að senda SMS-skilaboð í
sambærilegum tilgangi. ■
Veiran sem veldur fuglaflensuer talin geta lagst á flestallar
tegundir fugla en alifuglar eru
taldir sérstaklega viðkvæmir
fyrir henni. Flensan hefur náð að
setjast að í mönnum þótt enn hafi
ekki fundist sönnun þess að þeir
beri hana sín á milli.
Flensunni hefur skotið upp í
Tælandi, Víetnam, Indónesíu,
Kambódíu, Suður-Kóreu, Japan
og Tævan. Pakistanar hafa
einnig orðið varir við hana og í
Laos er beðið eftir niðurstöðu
rannsókna, þó líklegt þyki að
flensan hafi þegar náð að setjast
þar að. Í Tælandi og Víetnam
hefur flensan borist í menn.
Fuglaflensunnar varð fyrst
vart í mönnum í Hong Kong árið
1997. Síðan þá hefur hún skotið
upp kollinum víðs vegar um
Asíu. Flensan barst einnig til
Hollands og er þar vitað um eitt
tilfelli þess að maður smitaðist af
henni. Talið er að nú þegar hafi
tólf manns látist af flensunni en
grunur leikur á að þau séu mun
fleiri.
Flensan smitast meðal annars
með munnvatni og saur fugla.
Hingað til hafa menn aðeins
smitast með beinni snertingu við
sýkta fugla. Vísindamenn hræð-
ast þó að flensan stökkbreytist
og berist á milli manna eins og
aðrar flensur. Slík stökkbreyting
gæti haft skelfilegar afleiðingar
í för með sér og myndi líklega
breiðast út um allan heim.
Einkenni flensunnar í mönn-
um er hiti, hósti, aumur háls,
vöðvabólga, augnsýkingar,
lungnabólga og öndunarerfið-
leikar.
Ódýr lyf hafa verið gefin til
að bregðast við flensunni en
verið er að rannsaka mun dýrari
lyf.
Samkvæmt heilbrigðisyfir-
völdum hafa engar sannanir
fundist fyrir því að veiran ber-
ist með unnum matvörum, svo
sem kjúklingi. Hiti drepur
veiruna og hefur Alþjóða heil-
brigðismálastofnunin (WHO)
lagt það til að kjúklingur sé eld-
aður upp í 70˚ á celsíus. Stofn-
unin beinir einnig þeim tilmæl-
um til fólks að þvo sér vel eftir
að hafa meðhöndlað alifugla til
að koma í veg fyrir frekari
dreifingu á veirunni. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um íþróttir, listir og raun-
veruleikasjónvarp.
Úti í heimi
■ Fuglaflensa herjar á Asíu. Vísinda-
menn óttast að veiran stökkbreytist og
geti þá gengið manna á milli með
skelfilegum afleiðingum.
12 27. janúar 2004 ÞRIÐJUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Hægt er að finna viðeigandiskýringar á því að menn eins
og George W. Bush Bandaríkja-
forseti og Halldór Ásgrímsson
verðandi forsætisráðherra Ís-
lands skuli enn halda því fram að
gereyðingarvopn sé og hafi verið
að finna í Írak. Hins vegar er
með ólíkindum að gáfaður maður
og vel gerður eins og Tony Blair
í Bretlandi skuli enn halda þessu
sama fram. Colin Powell, utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna, er
eini meiriháttar ráðamaður ríkj-
anna sem fóru með ófriði á hend-
ur Írak sem hefur leyft sér að ef-
ast opinberlega um tilvist
meintra gereyðingarvopna
Íraka. Líkurnar á því að Írakar
hefðu komið sér upp gereyðing-
arvopnum voru
áður en innrásin
í landið hófst
nánast engar og
fáum mátti vera
það jafn vel
ljóst og Bandar-
r ík jamönnum
og Bretum.
Í byrjun
reyndi Banda-
ríkjaforseti að
réttlæta her-
hlaup gegn Írak
með því að
halda því fram
að tengsl væru
milli Al Qaeda
og Saddams
Hussein. Gríð-
arleg vinna var
lögð í að sýna
fram á tengslin
en það var ekki
hægt. Næst var
því haldið fram
að Írakar hefðu
uppi áætlanir um að gera kjarn-
orkuvopn en síðan þegar ekkert
slíkt sannaðist varð enn breyting
á málflutningnum og loks var því
haldið fram að Írakar byggju
yfir gereyðingarvopnum
(weapons of mass destruction)
þó að skilgreiningin á því hvað í
því fælist væri nokkuð loðin og
teygjanleg.
Staðreyndir sem töluðu
sínu máli
Robin Cook, fyrrum utanríkis-
ráðherra Breta, sagði sig úr
ríkisstjórn Tony Blair í mót-
mælaskyni við þátttöku Breta í
innrás í Írak. Hann benti þá á það
hversu ólíklegar og raunar frá-
leitar staðhæfingarnar um ger-
eyðingarvopn Íraka væru. Spyrja
mátti þeirra spurninga hvort her
Íraka væri öflugri og betur vopn-
um búinn árið 2003 en í Flóabar-
daga svonefndum þegar pabbi
Bandríkjaforseta bjargaði
furstadæminu Kuwait úr klóm
Íraka. Eftir þann bardaga var her
Írak í verulegri upplausn og fyl-
gst var betur með Írak en nokkru
öðru ríki. Viðskiptabann var sett
á ríkið og bannað að selja því vör-
ur sem nýst gætu í hernaði.
Hvernig áttu Írakar að geta kom-
ið sér upp gereyðingarvopnum?
Hvernig áttu þeir að geta falið
þessi gereyðingarvopn þrátt fyr-
ir ítrekaða leit vopnaeftirlits-
manna Sameinuðu þjóðanna?
Spurningin er, voru þessu rök
hönnuð til að réttlæta ólögmæta
innrás? Ýmislegt bendir til þess
að svo hafi verið.
Breyting á utanríkisstefnu
Íslands
Íslendingar mótuðu þá utanrík-
isstefnu þegar landið öðlaðist
sjálfstæði, að við værum vopnlaus
þjóð sem færi ekki með ófriði á
hendur öðrum þjóðum. Það vafðist
ekki fyrir Bjarna Benediktssyni,
fyrrum formanni Sjálfstæðis-
flokksins, og Hermanni Jónassyni,
fyrrum formanni Framsóknar-
flokksins, að þessi stefna væri
nauðsynleg vopnlausri smáþjóð.
Af þeim ástæðum neituðum við
beiðni Bandaríkjamanna og Breta
um að segja Þjóðverjum og Japön-
um stríð á hendur í lok seinni
heimsstyrjaldar og var fyrir vikið
meinað að gerast stofnaðili að
Sameinuðu þjóðunum. Í þann tíð
fylgdu menn hugsjónum sínum og
heilbrigðri skynsemi en hröktust
ekki undan óeðlilegum kröfum
vinveitts stórveldis eins og þeir
Davíð og Halldór. Á sínum tíma
orðaði Hermann Jónasson, for-
maður Framsóknarflokksins, það
þannig að betra væri að vanta
brauð en hafa her í landi. Með því
skírskotaði hann til þess að sjálf-
stæði þjóðarinnar væri mikilvæg-
ast og ekki mætti einblína á efna-
hagsleg áhrif varnarstöðvarinnar
í Keflavík. Nú þegar engin þörf er
lengur á varnarstöð Bandaríkja-
manna hér á landi eða annars
staðar í Evrópu eru ráðamenn
þjóðarinnar fúsari en nokkru
sinni fyrr til að leggjast hundflat-
ir undir erlent vald og samsinna
hverju sem er, meðal annars því
að fara gegn farsælli stefnumörk-
un í utanríkismálum og skipa okk-
ur í raðir hina „viljugu þjóða“ sem
samsinntu innrásinni í Írak. Vilji
menn síðan reyna að réttlæta inn-
rásina með því að segja að þar
sem Saddam Hussein hafi verið
vondur harðstjóri hafi þetta þrátt
fyrir allt verið í lagi, er spurning
hvað með ógnarstjórnendurna í
Kuwait eða Saudi Arabíu þar sem
opinberar aftökur tíðkast og kon-
ur eru algerlega réttlausar, mega
ekki einu sinni aka bíl. Og síðast
en ekki síst: Hvað með Íran, vina-
ríki Halldórs Ásgrímssonar, en
hann er nýkominn úr kaffiboði frá
arftökum Khomeinis og sagði að
við værum svo einstaklega líkir
þeim. Nýlega var 4.000 manns þar
í landi meinað að bjóða sig fram í
kosningum. Hvað svo með ríkið
sem hefur brotið fleiri ályktanir
Sameinuðu þjóðanna en nokkur
önnur þjóð og býr yfir gereyðing-
arvopnum. Er í lagi að það ríki
haldi áfram hermdarverkum með
milljarða dollara stuðningi
Bandaríkjanna árlega? ■
Sígarettur í felum
„Fyrir skömmu síðan var ég
staddur í matvöruverslun og beið
eftir að fá afgreiðslu. Á undan
mér í röðinni var enskumælandi
kona sem var ráðvillt á svip. Hún
hafði greinilega verið nokkra
stund inni í búðinni en ekki fund-
ið það sem hún var að leita að.
Að lokum gafst hún upp og fór að
kassanum og spurði afgreiðslu-
manninn: „I’m sorry, but don’t
you sell cigarettes here?“ Af-
greiðslumaðurinn brosti. Þetta
var greinilega ekki í fyrsta skipti
sem hann hafði verið spurður að
þessu. „Yes, we do. But in this
country we have to hide them.“
Svo hlógu þau bæði.“
RAGNAR JÓNASSON Á FRELSI.IS
Menningarslys
„Það yrði mikið menningarsögu-
legt slys ef fréttir Ólafs Sigurðs-
sonar af æsispennandi breyting-
um á hjúskaparstöðu Britney
Spears frá degi til dags lentu í
glatkistunni en ekki í öruggri
vörslu á Safnadeild RÚV. Í reynd
væri líklega athugandi fyrir Sjón-
varpið að koma þeim allra bestu
á DVD og selja dýrum dómum
þegar fram líða stundir. Og þá
verður væntanlega af nógu að
taka þegar kemur að því að velja
aukaefni.“
STEINÞÓR HEIÐARSSON Á MÚRINN.IS
Vanhæfi þingmanna
Stjórnmálamönnum og þeim sem
fara með opinbert vald er mikil-
vægt að hæfi þeirra og trúverðug-
leiki sé ekki dreginn í efa. Þess
vegna hafa verið settar vanhæfis-
reglur sem gilda um dómara og
sveitarstjórnarmenn. Þó slíkar
vanhæfisreglur finnist ekki á
vettvangi löggjafarvaldsins ætti
skylda þingmanna að vera sú
sama og annarra valdhafa að
gæta þess að trúverðugleiki
þeirra við meðferð mála á löggjaf-
arþinginu verði ekki dreginn í efa.
Hvað sem líður lögum og reglum
er augljóst að Pétri Blöndal ber
siðferðilega að segja sig frá því
að taka þátt í umfjöllun efnahags-
og viðskiptanefndar um málefni
SPRON.
JÓHANNA SIGURÐARDÓTTIR SKRIFAR Á
WWW.ALTHINGI.IS/JOHANNA
Um daginnog veginn
JÓN
MAGNÚSSON
■
hæstaréttarlögmaður
skrifar um stríð.
Uppgötvunin mikla■ Af Netinu
Fuglaflensa
herjar á Asíu
Við erum orðin eins og Rómverjar
„ Á sínum
tíma orðaði
Hermann
Jónasson, for-
maður Fram-
sóknarflokks-
ins, það
þannig að
betra væri að
vanta brauð
en hafa her í
landi. Með
því skírskotaði
hann til þess
að sjálfstæði
þjóðarinnar
væri mikil-
vægast...
VINNUVÉLADEILD
ALIFUGLAR
Smitaðir fuglar missa yfirleitt matarlystina, þeir fá hita, verða slappir, fá niðurgang og ákaf-
an þorsta.
jm@nu.is