Tíminn - 16.11.1971, Blaðsíða 3

—------ .— ^ • —-------— -- -
ÞRffiJUBAGUR 16. nóvember 1971
TÍMINN
15
Rítstjóri: Elías Snæland Jónsson
Einar Ágústsson, utanríkisráðherra, flutti ávarp
á miðstjórnarfundi SUF á sunnudaginn og var
mjög vel fagnað. í ávarpi sínu fjallaði Einar eink-
um um varnarmál og landhelgismálið, og fer það
hér á eftir (millifyrirsagnir eru SUF-síðunnar):
Elnar Áwjstsson
utanríkisráðherra
Einar Ágústsson, utanríkisráðherra, um
stefnuna í varnarmálum:
EDLILEG ÓSK OG SJÁLFSÓGD
RÉTTLÆTISRÁDSTÓFUN
€ð3ir félagar.
Þau mál, sem mín störf í
ríkisstjóminni snerta og mest-
mn umræöum valda, eru land-
helgismálið og ivamarmálin og
mun ég í örstuttu máli gera
þau hér að umtalsefni. Og ég
vfl þá fyrst vitna í málefna-
samninginn, en þar segir:
Vamarsamningurinn við
Bandaríkin skal tekinn til end-
urskoðunar eða uppsagnar í því
skyni að vamarliðið hverfi á
brott frá íslandi í áföngum.
Skal að því stefnt, að brottför
vamarliðsins eigi sér stað á
kjörtímabilinu. Jafnframt er
sagt, að við munum að óbreytt-
um aðstæðum vera áfram í
NATO og við höfum síðan und-
irstrikað, að ísland muni standa
við skuldbindingar sínar þar.
En enn skal ítrekað, að við
teljum ekki, að þátttaka okkar
í þeim samtökum leiði til þess,
að við séum skuldbundnir til
að hafa erlendar hersveitir hér
á friðartímum og vísum í þvi
sambandi til forsögu málsins
og fyrirvara allra þeirra manna,
sem í samningaviðræðunum
tóku þátt af íslands hálfu.
Ennfremur leiðir það af því,
að gildistími NATO-samnings-
ins og varnarsamningsins er
ekki hinn sami, að þar er um
tvö aðskilin mál að ræða. Varn
arsamningurinn er fyrst og
fremst málefni milli íslands og
Bandaríkjanna. Þegar ég hef
kynnt mér allar aðstæður ræki-
lega mun ég því óska eftir við-
ræðum við Bandaríkjamenn um
endurskoðun varnarsamnings-
ins.
Viljum varnarliðið
úr landi í áföngum
Ég vona, að í fyrirhuguðum
viðræðum takist að finna lausn
á þessuip málum, sem báðir
aðilar geti unað við. En stefnu-
mark okkar er það, að við
viljum að hið erlenda varnar-
lið hverfi úr landi í áföngum
og ósk okkar er sú, að það geti
átt sér stað á kjörtímabilinu.
Ákvæði málefnasamnings rík-
isstjórnarinnar eru samhljóða
stefnu Framsóknarflokksins,
sem áréttuð hefur verið á mörg-
um flokksþingum. Því verður
að ætla að mikill meiri hluti
okkar fólks geri sér vonir um
að varnarliðið gcti farið nema
eitthvað sérstakt komi til. Við
viljum þó áður en nokkuð er
gert láta fara fram rækilega
könnun á þessum málum öll-
um. Við þá könnun hlýtur
margt að koma til skoðunar og
þá fyrst og fremst öryggi okk-
ar sjálfra, Jafnframt þurfum
við að hafa í huga skyldur
gagnvart bandalagsþjóðunum,
enda væntum við þess, að þær
sýni sjónarmiðum okkar fullan
skilning þegar þau eru skýrð
fyrir þeim.
Sönnunarskyldan
er hjá NATO
f þessu sambandi vil ég
ítreka það hér, sem ég hef þrá-
faldlega sagt utan lands og
innan, þegar þessi mál hefur
borið^t góma, að það hefur
frá uflihafi verið skoðun mín
að alla tíð hafi verið litið á
þessi mál ranglega þannig að
það væri okkar skylda að sanna
það að ástand heimsmála væri
þannig, að hér þyrfti ekki varn-
arlið. Þetta tel ég alveg óeðli-
legt. Upphaflega var ekki um
það samið, að hér væri herlið.
1951 sýndu NATO-þjóðirnar
okkur fram á að hér þyrfti að
vera her vegna atburðanna í
Kóreu og ástandsins í heiminum
yfirleitt og þáverandi stjóm-
völd féllust á þetta. Alveg á
sama hátt tel ég það nú vera
bandalagsþjóðanna að sannfæra
okkur um það, að hér sé enn
nauðsyn varnarliðs. Það er und-
antekningin hitt reglan sam-
kvæmt samningunum. Á þessu
tel ég mikinn mun sem nauð-
synlegt sé að menn geri sér
ljósan.
Ég skal fúslega kannast við
að það er í mikið ráðizt fyrir
mann eins og mig að takast
það verkefni á herðar sem hér
um ræðir og frumskilyrði þess
að mér megi takast að leysa
það svo viðunandi verði talið
er auðvitað það að mínir eigin
flokksmenn treysti mér til þess
og styðji mig með ráðum og
dáð.
Eðlileg ósk friðelskandi
þjóðar
En ég hef nú ákveðið þetta
og reyni að gera mitt bezta
í því, vegna þeirrar öruggu til-
finningar sem ég hef fyrir því,
að það sé eðlileg ósk lítillar
þjóðar, sem nýlega fékk full-
veldi, að mega lifa í landi sínu
án þess að erlent herlið hafi
þar varanlega hersetu. Sú ósk
hlýtur að vera auðskilin frels-
isunnandi lýðræðisþjóðum. Og
mér hefur virzt þeir málsmet-
andi menn erlendir, sem ég hef
átt kost að ræða þetta við,
telja hana síður en svo óeðli-
lega.
Alls staðar þar sem ég hef
verið spurður um ástæðurnar
fyrir þessari ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar hef ég gefið sama
svarið. Ástæðurnar eru þjóð-
emisleg tilfinning íslendinga
fyrir því að við eigum ekki
einir allra þjóða að þurfa að
una því, að hér sé um aldur
og ævi erlent herlið. Við höf-
um fyrir okkur dæmin um það
frá nágrannaþjóðum okkar, að
þær eru síður en svo áfjáðar
í það, svo ekki sér meira sagt,
að taka við því varnarliði sem
hugsanlega þynfti að fara héðan.
Bæði Danir og Norðmenn hafa
látið í ljós ákveðna ósk um
það, að til þess þyrfti ekki að
koma. Við skiljum þetta vafa-
laust öll íslendingar, og eins
og við skiljum afstöðu frænda
okkar á Norðurlöndum, þá ætl-
umst við líka til þess að einnig
þeir skilji afstöðu okkar. Ég
vil vænta þass að sú skoðun
verði ofan á meðal erlendra
vinaþjóða, að ósk íslendinga
um endurskoðun varnarsamn-
ingsins, þar sem stefnt sé að
brottför varnarliðsins, sé ekki
aðeins eðlileg ósk friðelskandi
þjóðar, heldur einnig sjálfsögð
réttlætisráðstöfun.
Landhelgismálið
Landhelgismálið var til um-
ræðu á Alþingi á þriðjudag-
inn var. Sem betur fór er hik-
laust óhætt að segja, að mikill
samstöðuvilji hafi yfirleitt gætt
í máli manna og að miklar von-
ir standi til að íslenzka þjóðin
geti orðið einhuga í þessu mik-
ilsverða lífshagsmunamáli.
Þó er því ekki að neita, að
á Alþingi hafa komið fram til-
lögur sem ganga nokkuð í aðra
stefnu, heldur en þá sem rík-
isstjórnin hefur markað. Það
virðist svo sem Sjálfstæðis-
flokkurinn og Alþýðuflokkur-
inn, sem allt fram á síðustu
tíma hafa viljað fara sér held-
ur hægt í landhelgismálinu, séu
nú ekki einasta orðnir sann-
færðir um það, að við verðum
að færa landhelgina út þegar
í stað, heldur einnig að fyrir-
ætlun ríkisstjórnarinnar um 50
mflna útfærslu sé hvergi nærri
nóg, nú dugi ekki minna en
landgrunnið allt.
Þetta eru út af fyrir sig lofs-
verð sinnaskipti, að stjórnar-
andstöðuflokkarnir skuli nú
vera svona áfjáðir, og ekkert
nema gott um það að segja.
Vona verður að utanríkismála-
nefnd takist að samræma sjón-
armið flokkanna þannig að full-
komin eining ríki um aðgerðir
í málinu.
Það hefur verið ákveðin
stefna fslands, allt frá að land-
grunnslögin voru sett 1948, að
íslendingar stefni að því að
ná yfirráðum á landgrunninu
öllu. Þennan málflutning höf-
um við, sem nú myndum rík-
isstjórnarflokkanna, ávallt haft
uppi og ekkert ósamræmi kom-
ið þar til greina. Hitt er svo
annað mál að ríkisstjórnin hef-
ur ákveðið að næsti áfangi
skuli vera' 50 sjómílur. Og satt
að segja held ég að þeim sem
kynnt hafa sér viðhorf útlend-
inga til landhelgismálsins, og
þá sérstaklega þeirra, sem
mestra hagsmuna hafa að gæta
af því, telji okkur eiga fullt í
fangi með að koma þessu stefnu
máli í framkvæmd, þó ekki sé
lengra haldið.
Viðræður við Breta
og Vestur-Þjóðverja
Af meðferð málsins síðustu
dagana er það annars að frétta,
að nú fyrir nokkrum dögum
komu þeir heim sendimenn okk
ar í Bonn og London, og ég
fékk einmitt í fyrradag skýrslu
frá formanni nefndarinnar Hans
Andersen um það, sem raun-
verulega gerðist á samninga-
fundunum erlendis. Eins og
blaðafréttir greina, og við mátti
búast, héldu talsmenn Þjóð-
verja og Breta mjög fast við
þann málflutning, að einhliða
útfærsla sé ólögleg að alþjóða-
lögum, auk þess hafi þeir samn
ing sem íslenzk ríkisstjórn hafi
gert við þá, sem eigi alveg
tvímælalaust við þessi tilvik.
En það, sem þó hefur áunnizt,
er það að þessar þjóðir viður-
kenndu í samningaviðræðun-
um, sérstöðu íslendinga og að
taka yrði tillit hennar. Deil-
an stendur um hvernig það
skuli gert. Þesar þjóðir
vilja taka tillit til sérstöðu ís-
lendinga á þann hátt, að draga
úr veiðum annarra þjóða, þann-
ig að við getum fengið stærri
hluta af kökunni, en við vilj-
um fá óskoraða fiskveiðilög-
sögu yfir landgrunninu öllu og
áfanga þess nú þegar. Upp úr
þessum viðræðum slitnaði ekki,
heldur var ákveðið að næstu
fundir skyldu haldnir í Reykja-
vík £ janúarbyrjun eftir nánara
samkomulagi. Þar ætla þessar
þjóðir að gera grein fyrir þeim
hugmyndum sem þær hafa, um
það hvernig þessum málum
megi fyrirkoma, og enda þótt
fullvíst megi telja, að sú til-
högun sé ekki í samræmi við
hugmyndir okkar íslendinga, er
það þó allavega ljóst, að nokk-
ur samkomulagsvilji er fyrir
hendi og að sérstaða okkar er
viðurkennd. Aðrar fréttir af
þróun landhelgismálanna eru
fremur hagstæðar. Sendimenn
okkar til Afríku, komu með
þær góðu fréttir, að vísinda-
ráðið hefði ákveðið að leggja
til, við samtökin og stjómir
hinna einstöku ríkja, að 200
mflna fiskveiðilögsaga yrði
stefna Afríkuþjóðanna. Það er
auðvitað gífurlega mikils virði
að geta átt von á því að 41
meðlimur Sameinuðu þjóðanna
gerist á einu bretti ákveðinn
stuðningsmaður okkar stefnu í
landhelgismálinu.
Stuðningur Kína
Fyrir nokkrum dögum skrif-
aði sendiherra íslands í Kaup-
mannahöfn mér bréf, þar sem
hann skýrði frá því, að sendi-
herra Alþýðulýðveldisins Kina,
hefði komið á sinn fund, og
erindi hans var fyrst og fremst
að þakka íslendingum fyrir
þann stuðning, sem veittur var
málstað Alþýðulýðveldisins hjá
Sameinuðu þjóðunum. Jafn-
framt skýrði sendiherrann frá
því, að kínverska ríkisstjóm-
in mundi ætla a* styðja kröfu
íslands um 50—70 sjómflna
fiskveiðilögsögu.
Það er að mínum dómi alveg
ljóst að Kínverska Alþýðulýð-
veldið mun láta verulega til
sín taka á alþjóðavettvangi, nú
þegar dyr Sameinuðu þjóðanna
hafa opnazt fyrir eþim. Þess
vegna er það mjög mikilsvert
að þetta mikla ríki skuli ákveð-
ið skipa sér í sveit með málstað
okkar í landhelgismálinu.
Sjávarútvegsráðherra var á
Framhald á þls. 16