Fréttablaðið - 15.02.2004, Blaðsíða 12

Tíu ár eru liðin frá því samning-urinn um Evrópska efnahags-
svæðið (EES) gekk í gildi. Á þeim
tíma hafa miklar breytingar orðið
á evrópsku samstarfi og rekstrar-
umhverfi EES-samningsins er
gjörbreytt. Fyrirhuguð stækkun
ESB mun ennfremur hafa umtals-
verð áhrif á rekstur EES-samn-
ingsins en þann 1. maí næstkom-
andi ganga tíu ný ríki í Mið- og
Austur-Evrópu í sambandið og
markar það nýtt upphaf í evr-
ópsku samstarfi sem rekja má til
endaloka kaldastríðsins fyrir
rúmum áratug. Evrópusambandið
hefur tekið hreinum stakkaskipt-
um frá því EES-samningurinn var
gerður og er nú vart þekkjanlegt
því bandalagi sem við sömdum
við fyrir áratug. Á tíu ára afmæli
samningsins er því ekki úr vegi að
líta um öxl, skoða hvernig til hafi
tekist og meta stöðu okkar í sam-
starfinu.
Í kjarna evrópskrar
samvinnu
Segja má að með gildistöku
EES-samningsins hafi íslenskt við-
skiptaumhverfi loksins orðið sam-
bærilegt við það sem þekktist á
meginlandi Vestur-Evrópu. Ísland
varð hluti af innri markaði Evrópu-
sambandsins og er því í raun aðili
að innsta kjarna evrópskrar sam-
vinnu. Með samningnum varð til
stærsta samræmda markaðssvæði
heims með um það bil 380 milljónir
íbúa í 18 ríkjum.
Höfuðmarkmið EES-samnings-
ins er að auka viðskipti og efna-
hagsleg tengsl ríkjanna og efna-
hagslega og félagslega velsæld
íbúa svæðisins. Samningurinn fel-
ur í sér frjáls viðskipti með iðn-
varning, frjáls þjónustuviðskipti,
frjáls fjármagnsviðskipti og frjáls-
an atvinnu- og búseturétt alls stað-
ar á svæðinu. Ennfremur eru í
samningnum ákvæði um samvinnu
í félagsmálum, neytendamálum,
jafnréttismálum, rannsóknum og
þróun, menntamálum og umhverf-
ismálum. Íslensk stjórnvöld sam-
þykktu um leið að taka upp í ís-
lenskan rétt nær allar þær við-
skiptareglur sem giltu á evrópsk-
um mörkuðum. Í samningnum fel-
ast því ekki aðeins frjáls viðskipti
og sameiginleg réttindi heldur ein-
nig að vissu marki sameiginlegar
reglur á ýmsum sviðum til að
tryggja sanngjarna samkeppni í
viðskiptum, neytendavernd, vernd
umhverfisins, lágmarks félagsleg
réttindi og svo framvegis.
Ótvírætt framfaraspor
Eftir áratuga reynslu af EES-
samningnum er það samdóma álit
manna að undirritun hans hafi
verið ótvírætt framfaraspor fyrir
íslenskt þjóðarbú og virkað sem
vítamínsprauta á efnahagslíf
þjóðarinnar. Fullyrt er að samn-
ingurinn hafi stuðlað að auknum
stöðugleika í efnahagslífinu og
leitt bæði til aukins frjálsræðis og
nútímalegri stjórnunarhátta.
Samningurinn hefur einnig verið
ein helsta lífæð Íslands í alþjóða-
samvinnu. Til að mynda hefur að-
gangur að mörkuðum ESB stór-
aukist og þátttaka í samstarfs-
áætlunum ESB, svo sem á sviði
vísinda-, mennta- og menningar-
mála hefur skilað umtalsverðu
fjármagni og þekkingu inn í ís-
lenskt þjóðfélag. Til að mynda
fengu íslenskir athafnamenn að
reyna sig í evrópsku atvinnulífi
og vísindamenn hér á landi
komust í mun betri tengsl við kol-
lega sína í álfunni svo eitthvað sé
nefnt.
Afsal fullveldis
EES-samningurinn nær til
flestra sviða samfélagsins og
mælir fyrir um nokkuð flókið net
samskipta. Samningurinn er í
stöðugri þróun og mótun þar sem
12 15. febrúar 2004 SUNNUDAGUR
6,0%* – Peningabréf Landsbankans
www.landsbanki.is
Góð og örugg ávöxtun á lausafé fyrir einstaklinga, fyrirtæki, sveitarfélög og aðra
fjárfesta. Kynntu þér ótvíræða kosti Peningabréfa hjá ráðgjöfum Landsbankans.
* Nafnávöxtun frá 01.01.2004–31.01.2004 á ársgrundvelli.
Kynntu þér ótvíræða kosti Peningabréfa
hjá ráðgjöfum í útibúum Landsbankans
eða í síma 560 6000.
VIÐSKIPTI Í KAUPHÖLL ÍSLANDS
*Gengi bréfa
síðustu sjö daga
11,1%
-1,5%
-1,9%
23,3%
11,3%
Mesta
hækkun
(%)*
*Gengi bréfa
síðustu sjö daga
6
3
0
-3
-6
-9
-12
Mesta
lækkun
(%)*
Mesta velta
mán. þri. mið. fim. fös.
Austurbakki hf.
Síldarvinnslan hf.
Kaldbakur hf.
Fyrirtæki Velta síðustu sjö daga
Íslandsbanki hf 7.952 milljónir
Eimskipafélag Íslands hf. 4.348 milljónir
Landsbanki Íslands hf. 2.971 milljónir
mán. þri. mið. fim. fös.
-2,6%
Tíu ár á Evrópska
efnahagssvæðinu
Stjórnmálamenn deildu hart í aðdraganda aðildar Íslands að samningnum um Evrópska efnahags-
svæðið. Tíu ára reynsla er nú komin á samninginn og áhrif hans á íslenskt samfélag. Eiríkur Bergmann
Einarsson, stjórnmálafræðingur við Háskóla Íslands, fjallar um samninginn í tilefni tímamótanna.
á
su
nn
ud
eg
i
V
ið
sk
ip
ta
fr
ét
ti
r
ÞYKKUR BUNKI
Samningurinn um Evrópska efnahags-
svæðið var mikill að vöxtum. Jón Baldvin
Hannibalsson, þáverandi utanríkisráðherra,
talaði af sannfæringarkrafti fyrir mikilvægi
samningsins. Hann var því kampakátur
þegar hann fletti honum í janúar 1993.
25
20
15
10
5
0
-5
Jarðboranir hf.
Fjárfestingarfélagið Atorka hf.
Líf hf.
TALAÐ FYRIR SAMNINGI
Jón Baldvin Hannibalsson , þáverandi utanríkisráðherra, gerði víðreist og kynnti samninginn um Evrópska efnahagssvæðið. Jón Baldvin beitti öllum sannfæringarkrafti sínum til að leiða
landsmönnum fyrir sjónir hversu mikilvægur samningurinn væri fyrir þjóðina. Hér er hann á kynningarfundi árið 1991.