Fréttablaðið - 22.02.2004, Blaðsíða 21

SUNNUDAGUR 22. febrúar 2004
UM KVENNALISTANN
„Í Kvennalistanum héldum við í byrjun að við myndum hreinlega deyja í beinni útsendingu þegar við áttum að mæta pólitískum hákum
í sjónvarpsal. En við lifðum það af og þóttumst bara nokkuð góðar. Þetta styrkti mjög sjálfsmyndina.“
Þórhildur segir ástandið einnig
slæmt þegar kemur að hlutskipti
leikkvenna, en oft heyrist sagt,
reyndar bæði hér og erlendis, að
miðaldra leikkonur fái ekki sömu
tækifæri og karlmennirnir. „Hlut-
verkin fyrir þessar konur eru til
en leikhúsin þurfa að hafa áhuga á
að sjá þeim fyrir verkefni,“ segir
Þórhildur. „Þarna er mikið jafn-
vægisleysi og þetta er mikið til
umræðu meðal kvenna í leikhús-
inu. Það koma varla saman tvær
til þrjár starfandi konur úr ís-
lensku leikhúsi án þess að málið
beri á góma og hvað sé til ráða.“
Þórhildur lét af starfi leikhús-
stjóra Borgarleikhússins árið
2000 eftir harðar innanhússdeilur.
„Ég hefði ekki hætt nema vegna
þess að það urðu leiðindi,“ segir
hún, „en það þjónar ekki tilgangi
að rifja það upp. Ég lít stolt til
þeirra ára sem ég var í þessu
starfi. Ég stóð að miklum breyt-
ingum, aðsókn að leikhúsinu
margfaldaðist og aldrei hafa verið
fleiri listamenn starfandi við hús-
ið. Það gerðist mikið á þessum
tíma og ég hefði viljað halda því
starfi áfram.“
Bakslag í jafnréttisumræð-
unni
Þórhildur var einn af stofnend-
um Kvennaframboðsins og
Kvennalistans og sat á þingi í
fjögur ár. Þegar hún er spurð
hvort hún hafi verið sátt við
helstu áherslur Kvennalistans á
þeim tíma svarar hún: „Meginvið-
fangsefnið, og í því fólst bæði
styrkur og veikleiki, var vinnuað-
ferðirnar og skipulagið – sem
margir kölluðu reyndar skipu-
lagsleysi. Hugmyndafræðin birt-
ist í þessu tvennu og var vísbend-
ing um hvernig við vildum breyta
samfélaginu, vinnubrögðum og
virkni. Í samfélagi sem byggir á
foringjaímynd er erfitt fyrir
stjórnmálahreyfingu að hafa ekki
foringja. Þegar verið var að
heimta að formenn mættu í fjöl-
miðla sögðumst við ekki vera með
formann og að við myndum sjálf-
ar ráða hver mætti sem fulltrúi
okkar. Þetta var ekki vinsælt og
vann á móti okkur að sumu leyti.
En um leið kallaði þetta miklu
fleiri konur til ábyrgðarstarfa og
var til marks um hugmynd okkar
um virkt lýðræði. Þetta var eitt
meginstarf okkar og var mörgum
illskiljanlegt enda í andstöðu við
það sem þekktist í samfélaginu.
Og þegar við tókum ákvarðanir
var það ekki gert með atkvæða-
greiðslu heldur umræðum. Það
tók vissulega lengri tíma en þegar
niðurstaðan var fengin stóðu allar
á bak við hana og engin sat eftir
sem tapari. Slík aðferð skapar allt
aðra afstöðu til vinnu og þátttöku
í hreyfingu.
Við breyttum mjög mörgu í ís-
lensku samfélagi en mér finnst
fjara hratt undan því núna eftir að
Kvennalistinn fór af vaktinni. Það
er komið bakslag í jafnréttisum-
ræðuna. Það er litið á hana eins og
sérmál sem þurfi ekki lengur að
taka mikið tillit til. Konur taka til
dæmis ekki þátt í þjóðfélagsum-
ræðunni til jafns við karla. Ungir
karlmenn fá þau skilaboð að þeir
eigi að „meika það“. Konum er
ekki beinlínis sagt að þær eigi
ekki að vera með í því kapphlaupi,
en þær hafa oft verri atrennu að
því, þótt ekki sé nema vegna
veikrar sjálfsmyndar. Það styrkir
konur að vinna saman í hóp og
þurfa að takast á við verkefni sem
þær hafði kannski ekki órað fyrir.
Í Kvennalistanum héldum við í
byrjun að við myndum hreinlega
deyja í beinni útsendingu þegar
við áttum að mæta pólitískum
hákum í sjónvarpsal. En við lifð-
um það af og þóttumst bara nokk-
uð góðar. Þetta styrkti mjög
sjálfsmyndina.“
Staðlaðar ímyndir
Mörgum er farin að blöskra
verulega útlitsdýrkun nútímans
sem beinist einna mest að konum.
Þórhildur er ekki sátt við þróun-
ina og tekur nýlegt dæmi: „Um
daginn sá ég viðtal við lýtalækni
um limlengingar. Hann sagði að
gerð væri um það bil ein þannig
aðgerð á ári, enda ráðlegði hann
yfirleitt karlmönnum með þennan
vanda að leita til sálfræðings,
enda væri vandinn af sálrænum
toga. Þetta er nokkuð annað en
sagt er um útlitsbreytingar
kvenna. Þær eiga að verða svo
óskaplega hamingjusamar eftir
að hafa farið í lýtaaðgerð. Þannig
að meðan karlmaður með lítið
typpi stríðir við sálfræðilegan
vanda liggur hamingja kvenna í
útliti þeirra og stöðluðum ímynd-
um en ekki í því að styrkja sjálfs-
mynd sína og reyna að byggja sig
upp sem manneskjur.“
Þórhildur segist ekki sjá að ís-
lenskir stjórnmálaflokkar setji
femínisma í forgrunn. „Þeir eru
ekki markvisst að vinna gegn kon-
um en konur eru ekki í for-
grunni,“ segir hún. „Tökum klám-
og vændisvæðinguna. Af hverju
er ekki forgangsmál allra alþjóða-
stofnana hvernig freklega er brot-
ið á konum í heiminum? Umræðan
er ekki á því plani sem hún á að
vera. Hún á að snúast um mann-
helgi og mannréttindi.“
En á kona með svo sterka sann-
færingu ekki heima á Alþingi?
„Ég gæti alveg hugsað mér það,
en ég fer ekki út í pólitík á hvaða
forsendum sem er,“ svarar Þór-
hildur. „Þegar ég gekk úr Alþýðu-
bandalaginu árið 1976, vegna þess
að mér fannst kvenfrelsishug-
myndir ekki hafa þar nægilegt
vægi, sagði ég að ég myndi aldrei
koma nálægt pólitík aftur nema til
að vinna fyrir konur og ég er enn
sama sinnis.“
kolla@frettabladid.is
Ég man að þegar ég
var að kynna vetrar-
starfið spurðu blaðamenn
mig að því hvernig stæði á
því að svo margar konur
væru að leikstýra. Ég sagðist
myndu svara þessari spurn-
ingu þegar þeir væru búnir
að fara niður í Þjóðleikhús
og spyrja kollega minn þar
sömu spurningar með öfug-
um formerkjum. Það þykir
ekki fréttnæmt að það séu
nær eingöngu karlmenn að
leikstýra og fáar konur kom-
ist þar að. Ungu konunum er
hleypt í einhver smáverkefni
eða látnar leikstýra barna-
leikritum og oftast verður
lítið framhald á. Íslenskt
leikhús nútímans er stráka-
leikhús. Ungir karlleikstjórar
leikstýra og almennt er mik-
ið stílað upp á strákana,
bæði í hlutverkum og verk-
efnum.
,,