Fréttablaðið - 24.02.2004, Blaðsíða 13

Hver er röksemdin fyrir því aðsumir hafa 100 þúsund krónur
á mánuði eða minna en aðrir 500
þúsund eða meir. Það er nákvæm-
lega engin önnur röksemd fyrir
því en að hinum auðugu og þeim
sem völdin hafa finnst þetta gott
fyrir efnahagslífið. Með einkavæð-
ingunni og samþjöppun auðmagns-
ins á síðustu árum hefur krafan
um að hinir ríku verði ríkari og
hinir fátæku fátækari stöðugt orð-
ið harðari og óvægnari. Hinir ríku
sem fara með hin raunverulegu
völd eru fastir í eigin peningavél.
Þeir verða stöðugt að auka ávöxt-
un eigin fjármagns, þeir verða
stöðugt að verða stærri til að halda
velli í samkeppninni við aðra stóra.
Til að reka þessi peningafram-
leiðsluapparöt sín þurfa þeir fleiri
milliríka þjóna, undirgefna for-
stjóra og þeir gera þá ekki undir-
gefna nú til dags fyrir minna en
eina til tvær milljónir á mánuði. En
mikilvægast af öllu er þó að halda
sem flestum á lágum launum. Það
er grundvöllur gróðans og ríki-
dæmisins. Þeir telja að ekkert sé
verra fyrir auðsókn hinna fáu en
að kaup hinna lægstlaunuðu mundi
hækka.
Þeir eru vissulega margir sem
segja, að þetta sé óskaplegt hvern-
ig farið er með þá lægstlaunuðu.
Hvernig á fólkið að lifa á þessu?
Svo hugsa menn um sjálfa sig.
Hver er sjálfum sér næstur, þeir
lægstlaunuðu hugsa um sig, ég
hugsa um mig. Auðvitað eiga
verkalýðsfélögin að sjá um þetta,
segja menn.
Að eiga ekki málsvara
Verkalýðssambönd, þar sem
hinir lægstlaunuðu eru innan
borðs, tala oft um óréttlætið, síðan
tala þeir um að nauðsynlegt sé að
vernda kaupmáttinn, og til þess sé
nú best að hækka kaupið sem
minnst. Annars kollsiglum við öllu
og rauntekjurnar verða bara enn
þá lægri. Og hagfræðingarnir þeir-
ra reikna og fá þetta út.
Flokkar sem telja sig vini hinna
lægstlaunuðu (eru það ekki allir?)
tala um óréttlætið með tárin í aug-
unum. Kjósið okkur verkafólk, við
stöndum með ykkur. En svo fara
þeir að tala af hinu svokallaða
raunsæi. Ef laun hinna lægstlaun-
uðu myndu hækka upp í 150 þús-
und, sem er kannski nálægt því
sem menn þurfa til að skrimta, þá
fer bara allt í vitleysu, segja þeir.
Kostnaður ríkisins myndi hækka
og þar með skattarnir, segja þeir.
Aðstæður fyrirtækjanna mundu
versna. Hvaða flokkur myndi vilja
hleypa okkur í ríkisstjórn með sér
ef við gerðum svona „fáheyrðar
kröfur“ að aðalmálinu? Og hag-
fræðingar flokkanna reikna og
reikna.
Og hinir lægstlaunuðu halda
áfram að vera með oft vel undir
100 þúsundum á mánuði, alltof lág
laun til eðlilegrar lífsframfærslu.
Verkafólk í alls kyns láglauna-
störfum, karlar, konur, nýbúar,
ungt fólk, bændur, öryrkjar, gam-
alt fólk og svo framvegis. Auðvitað
leita menn að aukavinnu, hliðar-
vinnu, svartri vinnu, eða reyna að
svindla á kerfinu til þess að lifa af
með sig og sína. En þessi lágu laun
eru óásættanleg. Það er ekkert
annað en ofbeldi af hálfu sam-
félags okkar að halda þessum laun-
um svona lágum.
Barátta grasrótarinnar
Ekki þarf að telja upp hvað
þessi lágu laun eru skaðleg fyrir
launafólkið, fyrir börnin, fyrir
samfélag okkar í heild sinni. En
um leið skulum við muna að það
breytir enginn þessu ástandi nema
láglaunafólkið sjálft. Fyrsta skref-
ið er að efla vitundina um að allir
eiga rétt á launum til að lifa af eðli-
legu nútíma lífi. Ég á sama rétt til
launa og hver annar. Mínar þarfir
til líkamlegrar og andlegrar
neyslu eru hinar sömu og annarra,
eins er með mínar þarfir til að geta
sinnt uppeldi barnanna minna. Við
vitum að það er sterkur straumur í
þjóðfélaginu í gagnstæða átt. Sem
drepur niður sjálfstraust hinna fá-
tæku en setur hina ríku á stall. Er
ekki stöðugt verið að hamra á
þessu í umræðunni, í fjölmiðlun-
um, alla vega óbeint? Við þurfum
að fletta ofan af þessum áróðri og
setja manneskjulegri hugsun og
vinna henni fylgi bæði í eigin röð-
um og meðal annarra þegna þjóð-
félagsins. Þetta er fyrsti þátturinn
í baráttu grasrótarinnar til að
breyta ástandinu. En það þarf líka
að gera kröfur til verkalýðsfélag-
anna og flokkanna að gera meira
en bara að tala um að lágu launin
séu alltof lág, þeir verða að sýna
stuðning sinn og sýna forystu í
baráttu fyrir breytingum. ■
Þeir Sumarliði Ísleifsson og JónYngvi Jóhannesson skrifuðu
fyrir nokkru hér í blaðinu um fyr-
irspurn mína á þingi út af Sögu
stjórnarráðsins.
Ég tók fram í fyrirspurnartím-
anum að ég sæi ekki eftir opinberu
fé til fræðimanna í tengslum við
þessa útgáfu þó að mér þætti þar
harla vel í lagt miðað við önnur
framlög. Ég spurði að gefnu tilefni
um ýmsa kostnaðarliði, og hef nú
fengið hjá Sumarliða Ísleifssyni
betri svör en hjá ráðherranum sem
stóð fyrir útgáfunni. Ég tek fullt
mark á skýringum Sumarliða og
geri ekki athugasemdir við verk-
laun til fræðimanna og til ritstjór-
ans.
Það er rétt hjá Jóni Yngva og
Sumarliða að taxti Hagþenkis fyr-
ir „fræðilegar greinar“ er ónot-
hæfur í samanburði við þetta rit.
Það eru auðvitað mistök að hafa
ekki tekið eftir þeirri skilgrein-
ingu að hann gildir ekki um „nýja
rannsókn/úttekt eða umfjöllun sem
krefst sérstakra rannsókna eða
víðtækrar heimildaleitar“. Ég
biðst afsökunar á að hafa notað
þennan taxta.
Kannski eru það málsbætur að
mér þótti eðlilegt að tvöfalda taxt-
ann, en nær hefði reyndar verið að
þrefalda hann eða fjórfalda – eink-
um í ljósi þeirrar reglu um fyrir-
lestra og umræðuþátttöku í
greiðsluviðmiðunargreinargerð
Hagþenkis að hafa einn taxta sem
aðalviðmiðun en annan fyrir „opin-
bera aðila og fjársterka aðila“.
Ég þakka Jóni Yngva og Sumar-
liða fyrir að leiðrétta mig í þessu
og líka fyrir að bregðast til varnar
fyrir fræðimenn sem þeim þótti að
sótt. Við erum sammála um að op-
inber framlög til rannsókna og
bókaútgáfu í hug- og félagsvísind-
um eru hreinn aumingjaskapur og
ég er reiðubúinn að ganga með
þeim og öðrum í það verk að bæta
aðstöðu sjálfstæðra fræðimanna
til rannsókna og útgáfu.
Enn er ég hinsvegar þeirrar
skoðunar að verk af þessu tagi
eigi eins og unnt er að bjóða út, að
ritnefnd eigi að vera hafin yfir
allan faglegan vafa og að fyrir-
hyggju og ráðdeild verði að sýna í
hvívetna.
Á afmæli furstans
Sennilega hefur það komið nið-
ur á viðtökum þessarar Stjórnar-
ráðssögu að hún er hluti af hátíð
sem einkennist af tildri og sjálf-
umgleði þeirra tímabundnu vald-
hafa sem telja sig „eiga“ stjórnar-
ráðið og sögu þess gjörvalla.
Furstinn á afmæli og þá skal ekk-
ert til sparað. Ritunarkostnaður
þriggjabindaverksins sem nú er
útgefið nemur samanlögðum op-
inberum framlögum til ritunar
annarra fræðiverka í hálft annað
ár úr Launasjóði fræðirita-
höfunda og frá Rannsóknarráði.
Útgáfukostnaður við þetta verk –
óvenjulegur miðað við mína
reynslu af bókaútgáfu – er meiri
en allt opinbert framlag árið 2004
til bókaútgáfu gegnum hinn forn-
fræga Menningarsjóð.
Og enn er eftir einn blóð-
mörskeppur: Ritið „Forsætisráð-
herrar Íslands“ sem út á að koma
klukkan 16 hinn 15. september
þessa árs, síðasta dag Davíðs
Oddssonar í því starfi. Enn er
ókunnugt um höfund, kostnað, rit-
stjórn, fjárveitingu. Kostunar-
maður er hinsvegar ákveðinn. Það
er skattborgarinn.
Ég vona að þeir Jón Yngvi og
Sumarliði geti tekið undir það
með mér að þetta er ekki sá um-
búnaður sem við viljum við fræði-
störf og bókaútgáfu á sviði hug-
og félagsvísinda. ■
Andsvar
MÖRÐUR
ÁRNASON
■
skrifar um fræði-
störf og bókat-
útgáfu.
13ÞRIÐJUDAGUR 24. febrúar 2004
SheerDrivingPleasure
NýrBMWX3
www.bmw.is
Fagleg útgáfa fræðirita
Umræðan
RAGNAR
STEFÁNSSON
■
skrifar um launa-
mismun.
Samsæri gegn láglaunafólkinu?