Fréttablaðið - 10.05.2004, Blaðsíða 16

Það var tímabært að við fengj-
um að sjá með eigin augum þá
starfsemi sem Bandaríkjaher
hefur stundað í Írak og íslenska
ríkisstjórnin hefur lagt blessun
sína yfir með því ósvífna orða-
lagi að við séum meðal „hinna
staðföstu“.
Ekkert af hinni skipulegu
niðurlægingarstarfsemi sem
hneykslað hefur heiminn ætti
að koma á óvart. Þetta er her-
mennska. Svona er hún. Það er
beinlínis út af svona villi-
mennsku sem margir eru and-
vígir hernaði hvar og hvenær
sem er.
Hermennska er villi-
mennska: þegar hversdagsgæft
og meinlaust fólk gengur í her-
inn er því breytt í hatursvélar.
Í hermennsku felst siðferðis-
afnám, afmönnun og niðurbrot
gilda. Þess vegna hefur mörg-
um hér fundist um árabil að Ís-
lendingar eigi aldrei að tengja
sig við hermennsku heldur
skuli þjóðin vera stolt af vopn-
leysi sínu og gera þetta vopn-
leysi að vopni sínu. Rödd vopn-
lausrar og heiðvirðrar þjóðar
kann að heyrast í þjóðar-
skvaldrinu en aldrei rödd att-
aníossans. Sæti í öryggisráðinu
hvað? Eins og sakir standa
erum við eins og sníkjudýr á
stóru rándýri – við erum eins
og fló á hýenu.
Utanríkisráðherrann er
héralegur en ekki stoltur á al-
þjóðavettvangi yfir vopnleysi
okkar. Og engu líkara en að
hann sé á laun að koma á fót
einhvers konar her á Íslandi –
ásamt Birni Bjarnasyni dóms-
málaráðherra. Samkvæmt dag-
blöðum hefur Björn meira að
segja verið í slíkri námsferð í
Bandaríkjunum þar sem hann
fékk að hitta hetjurnar sínar
augliti til auglitis en þurfti ekki
að tala við þær í símann. Sam-
tímis því að á alþingi stóð yfir
umræða um enn eitt faglega
álitið þar sem átalin er embætt-
isfærsla hans við skipan hæsta-
réttardómara (umsvifalaust
dæmd ómerkt af Jóni Steinari
Gunnlaugssyni sem er að verða
helsti anarkisti landsins) var
Björn að læra af Bandaríkja-
mönnum hvernig á að fram-
fylgja lögum og reglu. Það var
þá þjóðin til þess arna! kynni
einhver að segja. Sjaldan höf-
um við séð Björn ljóma svo
mjög af hamingju og þegar
hann stóð með sjálfum
Khomeini þeirra Bandaríkja-
manna, hinum kunna öfga-
manni John Ashcroft, sem byrj-
ar alla daga í dómsmálaráðu-
neytinu á sameiginlegu bæna-
haldi og sækir meira til
Móselaga en í stjórnarskrá
Bandaríkjanna.
Hið smánarlega ofbeldi
Bandaríkjamanna gagnvart
stríðsföngum sínum er að
sönnu verk nokkurra sjúkra
einstaklinga. En hver sýkti þá?
Englendingar sem losnuðu
úr fangabúðum Bandaríkja-
manna í Guantanamo hafa
greint frá svipuðum pyntingum
fangavarða þar sem snerust –
enn og aftur - um meiðingar á
kynfærum, kynvitund, blygð-
un. Sjálfur holdgervingur vald-
þóttans, Donald Rumsfeld, lét á
sínum tíma þau boð út ganga að
ákvæði Genfarsáttmálans um
meðferð stríðsfanga giltu ekki
um þá menn sem teknir voru
höndum í Afganistan á sínum
tíma – nánast af handahófi –
enda væru þetta hryðjuverka-
menn, réttlausir með öllu, rétt-
dræpir, réttpíndir. Það væri
undir Bandaríkjamönnum kom-
ið að segja til um hverjir væru
hryðjuverkamenn.
Sú sérstaða helgaðist af
tvennu: þeirri smán sem
Bandaríkjunum var sýnd ell-
efta september 2001 – og að
Bandaríkjamenn væru sérstök
þjóð, blessuð af guði, útvalin.
Við munum sennilega aldrei
skilja þá reiði sem fyllti sálir
Bandaríkjamanna við árásina
ellefta september. Raunveru-
legur leiðtogi hefði safnað
henni saman, beint henni í einn
stað, virkjað hana til að verða
að voldugasta afli heimsins.
Bush hefur hins vegar bruðlað
með þessa reiði, hann hefur enn
ekki haft upp á sjálfum skipu-
leggjendunum – en þess má
geta til samanburðar að það tók
Spánverja innan við viku eftir
ógnarverkin í Madrid – en hald-
ið í fáránlega leiðangra í nafni
þessarar reiði, gert að engu
samúðina sem Bandaríkjamenn
nutu meðal allra þjóða eftir
ódæðin – og sótt fyrirmyndir
sínar um hernað til Ísraels-
manna, enda séu þeir hin út-
valda þjóðin í heiminum.
Hugmyndafræðin sem rekur
Bandaríkjamenn áfram er
ískyggilegt glundur sem við
höfum að undanförnu fengið æ
meiri innsýn í; trúfífl á borð við
þau sem við sjáum stundum á
Omega og brosum að virðast
helstu ráðgjafar Bandaríkja-
forseta í málefnum mið-austur-
landa, þar sem blandast inn í
dómsdagsþrugl og órar um Ísr-
ael ættaðir frá John Nelson
Darby, írskum rugludalli á 19.
öld sem hafði mikil áhrif á trú-
arofstækishópa í Bandaríkjun-
um alla 20. öldina með því að
sulla saman efni úr ólíkum köfl-
um Biblíunnar svo að úr varð
römm og stórhættuleg blanda
fyrir óupplýst fólk.
Kannski að það sé verkefni
þingmanna í næsta fyrirspurn-
artíma alþingis: að spyrja for-
sætis- og utanríkisráðherra um
það hvar þeir standa í Arma-
geddon-spursmálinu? Hvort
þeir séu þar sem annars staðar
í hópi „þeirra staðföstu“? ■
Það hefur enga merkingu að lýsa yfir andstyggð á misþyrm-ingum bandarískra hermanna og starfsmanna hernámsliðs-ins í Írak á íröskum herföngum. Þeir sömu og standa fyrir
þessum pyntingum hafa mánuðum og árum saman lýst yfir sinni
eigin andstyggð á sambærilegum misþyrmingum – og meira að
segja í sömu vistarverum. Andstyggð þeirra beindist að íröskum
hermönnum og starfsmönnum stjórnar Saddams Hussein. Við höf-
um séð Bush Bandaríkjaforseta heilagan til augnanna og með
brostinni röddu lýsa hrottaskap Saddams Hussein og stjórnar hans
gagnvart eigin þegnum. Forsætisráðherra Blair hefur í innblásn-
um ræðum höfðað til ábyrgðar okkar Vesturlandabúa að koma kúg-
uðum Írökum til hjálpar. Davíð okkar og Halldór hafa alla tíð rök-
stutt stuðning sinn við innrásina í Írak með ómannúðlegu stjórnar-
fari Husseins og hundingja hans. Okkar menn gerðu aldrei mikið
úr þeirri hættu sem heimsbyggðinni stafaði af Hussein eða hugsan-
legum yfirráðum hans yfir gereyðingarvopnum – öfugt við þá Bush
og Blair. En andstyggð Davíðs og Halldórs á misþyrmingum, pynt-
ingum og kúgun Husseins á þjóð sinni var engu minni en þeirra
Bush og Blair. Þeir egndu okkur til fylgis við hernám Íraks með því
að við gætum ekki setið aðgerðalaus hjá – innrásin var mannúðar-
verk; sjálfsögð viðbrögð við þjáningum meðbræðra okkar.
Það hefur því enga merkingu í dag að lýsa yfir óhugnaði og við-
bjóði á glæpum fangavarðanna í Abu Ghraib. Það hafa þeir einnig
gert sem standa fyrir pyntingunum. Óhugnaður og viðbjóður okk-
ar á pyntingum er ástæða þess að í dag er verið að pynta fólk í Abu
Ghraib. Þeir sem standa fyrir pyntingum dagsins hafa ekki aðeins
saurgað, myrt og svívirt það fólk sem þeir áttu að gæta í Abu
Ghraib heldur hafa þeir svívirt og saurgað mannúð okkar. Í dag er
mannúð okkar á Vesturlöndum lélegur brandari; brandari sem í
besta falli kallar fram fyrirlitningarhnuss – en hjá flestum réttlátt
reiðiöskur.
Hefðum við ekki mátt hafna þessu stríði af meiri ákafa? Hvern
vorum við að blekkja? Vildum við gæla við þá hugsun að við vær-
um í raun öðrum fremri; að við byggjum yfir æðri siðferðisþroska,
öflugri persónustyrk en fólk annarrar gerðar og á fjarlægari stöð-
um? Að okkur færi betur hlutverk kúgarans?
Ef til vill hafa kúgararnir í Abu Ghraib veitt okkur réttláta ráðn-
ingu um leið og þeir svívirtu þá sem ekkert höfðu til unnið; kennt
okkur á ný gömul sannindi. Þau, að í aðstæðum sem mótast af ótta
og ógn verða flestir menn að skepnum; fangaverðir Saddams
Hussein jafnt sem fólk í vinnu hjá Bandaríkjaher. Ef við sem reyn-
um að halda uppi lýðræði á okkar heimaslóðum beitum aðrar þjóð-
ir kúgun og valdi erum við sömu níðingar og þeir kúgarar sem ekk-
ert eiga lýðræðið heima fyrir. Hvernig mætti það öðruvísi vera?
Utanríkisstefna Bandaríkjanna í tíð núverandi ríkisstjórnar, og
fylgilag annarra stjórnvalda á Vesturlöndum við hana, er smánar-
blettur á þeim hugsjónum sem samfélög okkar hafa haldið í heiðri,
þeim réttindum sem þau reyna að verja og þeirri mannúð sem er
sameiginleg sjálfskilningi okkar. ■
10. maí 2004 MÁNUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Hernám Íraks er smánarblettur
á mannúð okkar á Vesturlöndum.
Töldum við okkur
öðrum æðri?
Hermennska er villimennska
ORÐRÉTT
Þingvellir og þjóðin
„Þetta mál kastar skugga á
helgasta stað þjóðarinnar. Auð-
vitað er það þjóðin öll sem á
Þingvelli! Og í 1000 ár hefur
þjóðin falið kirkjunni umsjón
með staðnum.“
Þórhallur Heimisson sóknarprestur.
Morgunblaðið 9. maí
Taugatitringur á tryggingamark-
aði
„Við finnum það gjörla að ótti
þeirra stóru fer vaxandi. Hver sá
viðskiptavinur þeirra sem sýnir
minnsta áhuga á að breyta til
fær annað og betra tilboð um
leið...“
Einar Baldvinsson, framkvæmda-
stjóri Íslandstryggingar.
Fréttablaðið 9. maí
Grænt eða gruggugt?
„Vill þjóðin blátt og tært Þing-
vallavatn eða grænt og grugg-
ugt? Vill þjóðin hraðbraut í
gegnum sjálfan þjóðgarðinn í
stað rómantískrar fegurðar-
brautar þar sem hún upplifir
bláma Þingvallabirtunnar og lit-
brigði hins stórbrotna fjalla-
hrings?“
Pétur M. Jónasson prófessor.
Morgunblaðið 9. maí
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í dag er mannúð okkar á Vesturlöndum lélegur
brandari; brandari sem í besta falli kallar fram fyrirlitning-
arhnuss – en hjá flestum réttlátt reiðiöskur.
,,
Hugmyndaríkir menn
Ýmsar athyglisverðar tillögur komu fram í
hugmyndasamkeppni Landsbankans um
miðbæ Reykjavíkur en það voru ekki síður
athyglisverð nöfn í hópi þeirra
sem viðurkenningar fengu.
Þannig fékk sjónvarpsmaður-
inn og varaborgarfulltrúinn
Gísli Marteinn Baldursson
viðurkenningu fyrir bjart-
sýnustu hugmyndina, sem
fólst í uppsetningu veður-
mæla í miðbænum til að
gera fjölbreytt veðurlag að
listaverkum. Kollegi Gísla
Marteins á Ríkisútvarpinu, Sig-
mundur D. Gunnlaugsson, átti
athyglisverðustu skipulags-
hugsunina að mati nefnd-
arinnar og Karl Pétur
Jónsson, tengdasonur forseta Íslands og
góðvinur Gísla Marteins, átti hugmynd að
Laugavegshlaupi sem hlaut viðurkenningu
sem athyglisverðasti einstaki viðburður-
inn.
Og allir komu þeir aftur...
Það vakti athygli á kjördæmis-
þingi Sjálfstæðisflokksins í Suð-
urkjördæmi að tveir fyrrverandi
þingmenn flokksins voru þar
mættir en þeir voru fjarri góðu
gamni í síðustu alþingiskosning-
um. Þetta voru auðvitað þeir Árni
Johnsen og Kristján Pálsson, en
sá síðarnefndi sagði sig úr flokkn-
um og fór í sérframboð eftir að
hafa ekki hlotið náð fyrir augum
uppstillingarnefndar
fyrir síðustu kosn-
ingar. Kristján náði ekki kjöri og hefur því
verið haldið fram að
hann hafi kostað
S j á l f s t æ ð i s -
f l o k k i n n
fimmta þing-
manninn í kjör-
dæminu. En
allt er gott sem
endar vel og vitn-
aði einn ágætur
sjálfstæðismaður í
lagið góðkunna: Og
allir komu þeir
aftur, og
e n g i n n
þeirra dó.
Í DAG
HERMENNSKA
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
Í hermennsku felst
siðferðisafnám, af-
mönnun og niðurbrot gilda.
Þess vegna hefur mörgum
hér fundist um árabil að Ís-
lendingar eigi aldrei að
tengja sig við hermennsku
heldur skuli þjóðin vera
stolt af vopnleysi sínu og
gera þetta vopnleysi að
vopni sínu.
,,
FRÍ HEIMSENDING
Nánari
uppl‡singar
á somi.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 515 75 00 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
degitildags@frettabladid.is