Tíminn - 05.01.1972, Blaðsíða 8
TIMINN
MIÐVIKUDAGUR 5. janúar 1972
;eins 1,9% hærri en árið áður,
i vísitala húsabóía hækkaði um
’,5%, en vísitala annarra jarð-
ektarframlaga hækkaði um
I, 3%, nema til framræslu sem
min er í ákvæðisvinnu og fram
gið er ákveðinn hundraðshluti
jstnaðar. Hin litla hækkun jarð-
ektaríramlaga er greidd voru á
inu 1971 sýnir að mikill sam-
ráttur hefur orðið á framkvæmd-
m á árinu 1970 miðað við árið
169. Byggingaframkvæmdir í
eitum hafa líka farið minnkandi
'ðustu árin, en þó er ávallt unnið
ekkuð að útihúsabyggingum eu
;r bændur hafa iagt í íbúðarhús-
•ggingu á hinu nýliðna ári. Lána
■arfsemi Stofnlánadeildar og Veð
eildar Búnaðarbanka íslands sýn-
• í stórum dráttum, hvernig bænd
r og fyrirtæki þeirra hafa unnið
5 fjárfestingu á hverju ári. 1971
oru veitt 1091 A-lán úr Stofnlána
rild, samtals að fjárhæð kr.
II. 755.000,00, þar af til vinnslu-
:öðva 9 lán að fjárhæð kr. 34.400.
00.00, og 24 lán til kaupa á þunga-
ínnuvélum til ræktunarsambanda
ð fjárhæð kr. 24.784.000,00, — 17
'in til minkabúa að fjárhæð kr.
5.281.000,00 og 380 dráttarvéla-
m að fjárhæð kr. 38.133.000,00.
árinu 1970 voru aðeins veitt
38 lán til dráttarvélakaupa að
járhæð kr. 14.065.000,00. Tala
.-iána til bænda sjálfra vegna
æktunar og útihúsabygginga 1971
ru því 661 að fjárhæð kr. 99.157.
00,00, en 1970 voru slík lán 505
ð tölu að fjárhæð kr. 68.146.000,-
lesta breytingin frá 1970, auk
ækkunar á lánum vegna aukins
ostnaðar við framkvæmdir, er
íikil aukning lána til dráttarvéla
aupa, minkabúa og til þunga-
innuvélakaupa-
B-lán til íbúðarhúsabygginga
oru 174 að fjárhæð kr. 42.942.000,
0, eða 34 fleiri og samtals kr.
9.455.000,00 hærri en 1970. Sýnir
etta auknar íbúðarhúsabyggingar
■amkvæmdir enda voru þær í lá-
eyðu 1970, en líka voru nú veitt
ærri lán á hvert íbúðarhús en
rið áður. Heildarlán A og B voru
ú kr. 254.697.000;00, en voru árið
970 aðeins kr. 141.176.000,00.
Úr Veðdeild Búnaðarbankans
oru veitt 87 lán til jarðakaupa
ð fjárhæð kr. 15.339.000,00, en
fyrra voru veitt 85 lán til jarða-
aupa að fjárhæð kr. 14.535.000,00.
Véla- og verkfærakaup. Á ár-
iu 1971 voru fluttar inn um 450
jóladráttarvélar. Er það um 60%
ukndng frá árinu áður. Fluttir
oru nú inn um 300 heyhleðslu-
agnar en 121 árið 1970, og nú
oru fluttar inn rúmar 40 hey-
indivélar, en 54 árið áður. Aftur
móti voru fluttar inn færri sláttu
élar 1971 en 1970-
Fjárhagsafkoma landbúnaðarins.
undanfömu harðindatímabili
cfur margur bóndinn átt við fjár
agserfiðleika að stríða. Öll héruð
andsins nema helzt Suðausturland
rðu verulega fyrir barðinu á
uldaskeiðinu síðustu 6 árin, en
ó urðu einstöku býli og sveitir
lun verr úti en önnur. Kíkisvald-
) kom til móts við bændur msð
ví að efla Bjargráðasjóð íslands
aeð auknum fraittlögum frá bænd
m sjálfum og frá ríki og sveitar-
élögum. Einnig bætti ríkið með
einum framlögum verulegan
luta af því mikla tjóni, sem ösku
allið úr Heklu 1970 olli sumum
ændum. Þessi fyrirgreiðsla varð
II bess að allur þorri bænda hélt
nsMftú furðu lítið skertum gegn
m harðindatímabilið, en nettó
rður búanna varð ’-'íða óeðlilega
ýr vegna mikils tilkostnaðar og
ums staðar minnkandi afurða
egna fækkunar á bústofni og/eða
minni arðs eftir hvem einstakl-
ing. Harðærið kom í veg fyrir
mikla framleiðsluaukningu og
margir bændur hafa safnað skuld-
um og dregið framkvæmdir og
jafnvel nauðsynlegt viðha'd. mann
virkja. Árið 1969 var bændum sér-
staklega erfitt. Þá sýndu búreikn-
ingar að meðaltekjur bænda, sem
hafa búskap að aðalatvinnu, voru
aiðeins 71% af vinnutekjum hinna
svokölluðu viðmiðunarstétta. Árið
1970 varð bændum mun hagstæð-
ara. Þá sýndu búreikningar að
meðaltekjur bænda voru í krónu-
tölu 50% hærri en 1969 og námu
83% af vinnutekjum viðmiðunar-
stéttanna. Enn liggja ekki fyrir
niðurstöður búreikninga fyrir ’71,
en allar líkur benda til þess, að
afkoma landbúnaðarins verði ek'ki
lakari 1971 en 1970. Má Þakka
það batnandi árferði.
Fyrir þremur árum lét þáver-
andi landbúnaðarráðherra gera at-
hugun á efnahag bænda og að
því búnu beitti hann sér fyrir þvi
að Veðdeild Búnaðarbankans tæki
að sér að breyta lausaskuldum
bænda, sem myndazt höfðu vegna
framkvæmda á árunum ’62—’68. í
föst lán, þ.e.a.s. ef bændur hefðu
fasteignir til að veðsetja fyrir lán-
inu. Mörgum bændum varð þessi
fyrirgreiðsla að miklu gagni. Mér :
var þá ljóst, að um 5% bænda
voru svo illa staddir fjárhagslega,
að þeir þyrftu meiri aðstoð og í
öðru formi en fólst í a® breyta
lausaskuldum í föst lán, því þeir
ættu ekki einu sinni veð til að
leggja fram. Ég dró enga dul á
þessa skoðun mína hvorki í við-
ræðum við ráðherra, á Búnaðar-
þingi eða í fjölmiðlum, en fékk
í fyrstu litla áheym. Er í Ijós kom,
að ýmsir bændur gátu ekki notað
sér þá fyrirgreiðslu, sem um var
að ræða vegna ákvæða í lögum,
og ennfremur að sumir voru svo
illa settir, að enda þótt þeir fengju
lausaskuldum breytt í föst lán, þá
var samt ekki rekstrargrundvöllur
fyrir búum þeirra, tók landbún-
aðarráðherra það ráð að fela erind
reka Stéttarsambands bænda,
Árna Jónassyni, að athuga fjárhag
bænda með það að markmiði, að
finna þá bændur, sem ekki höfðu
getað komið fjárhag sínum á sæmi
lega traustan grundvöll með breyt
ingu á lausaskuldum í föst lán.
Þessi athugun leiddi í ljós að 200
—300 bændur, eða 5—6% bænda,
byggju við svo erfiðan fjárhag,
að nauðsynlegt væri að þeir fen; ju
sérstaka fyrirgreiðslu. Skipaði ráð
herra þá 5 manna nefnd til að
athuga nánar og yfirfara þær nið-
urstöður, sem Árni Jónasson komst
að, og kanna gaumgæfilega hag
og búskaparhorfur þessara bænda
og gera síðan tillögur til úrbóta
í samráði við ráðuneytið. Nefnd
þessi skilaði áliti í sept. 1971. Þá
skipaði núv. landbúnaðarráðherra
3ja manna nefnd í málið og höfðu
tveir þeirra starfað í fimm-mamna
nefndinni, þ.e. fulltrúar, sem Stétt
arsamband bænda og B.í. áttu í
þeirri nfend. Þessari nefnd var fal-
ið að framkvæma tillögur 5 manna
nefndarinnar og var heitið fjár-
veitingu þessum bændum til að-
stoðar. Á fjárlögum fyrir áriffl
1972 eru veittar kr. 10 milljónir
í þessu skyni. Má gera ráð fyrir
að á þessu ári verði hlutur þess-
ara bænda bættur verulega, svo
þeim verði yfirleitt unnt að halda
áfram búskap og er gert ráð fyrir
1 að Þeir njóti nokkurrar aðstoðar
næstu fimm árin, ef með þarf. Þótt
aðstoð þessi komi of seint, verður
bún vonandi mörgum að gagni og
leysir vanda þeirra. Þetta er enn
ein sönnun þess að bændur þurfa
að gæta hófs í fjárfestingu og
skuldasöfnun. Stómugur og bjart-
sýni eru æskilegir eiginleikar ungs
bónda, en allt kapp er bezt með
forsjá.
Framtíðarhorfur. Bændur eru
yfirleitt bjartsýnir um framtíðar-
horfur í landbúnaðinum. Veldur
þar miklu um hið hagstæða árferði
á hinu nýliðna ári, einnig hefur
venðlag á kjöti og mjólkurafurðum
farið hækkandi á erlendum mark-
aði, en aftur hefur ull lækkað í
verði. Nú stendur yfir endurskoð-
un á veigamestu þáttum landbún-
aðarlöggjafarinnar, og binda bænd
ur vonir við að sú endurskoðun
leiði til aukinnar hagsældar í land
búnaðinum. Að undanförnu hefur
8 manna nefnd unnið að endurskoð
un laga um Framleiðsluráð land-
búnaðarins. Tillögur þeirrar nefnd
ar hafa verið lagðar fyrir ríkis-
stjórnina en ekki verið birtar opin-
berlega. Þó er vitað að um grund-
vallarbreytingar á Sexmannanefnd
er að ræða á þann hátt að bænda !
samtökin munu framvegis semja
við fulltrúa frá ríkisstjórninni í
stað fulltrúa frá launþegasamtök-
unum. Reynslan mun leiða í ljós
hvort þetta fyrirkomulag verður
affarasælla fynr landbúnaðinn
heldur en hitt, sem gilt hefur
síðasta aldarfjórðunginn.
Búnaðarþing 1971 skipaði þrjár
nefndir til að endurskoða vissa
lagabálka og gera tillögur, sem
lagðar verða fyrir Búnaðarþing
3972. Ein þessara nefnda vinnur
að endurskoðun Jarðræktarlaga,
önnur að endurskoðun Búfjárrækt-
arlaga og hin þriðja var kosin til
að gera tillögur um búnaðarmennt
un bænda. Tel ég víst að þessar
nefndir allar skili mikilsverðum
álitum, er lögð verða fyrir Bún-
aðarÞing 1972. Það þarf að gera
mikið átak til að auka fagmenntun
bænda. Það er ekki vanzalaust að
á þessum tímum tækni og við-
skiptabúskapar skuli margir ungir
menn hefja búskap í sveit án þess
að hafa stundað nám í bænda-
skóla. Það er vandi að búa og til
þess þarf ekki síður fagmenntun
en til að leysa af hendi ýmis
handverk og iðnaðarstörf. Á und-
anförnum árum hefur verið gert
þakkarvert átak við að endur-
byggja bændaskólanm á Hvanneyri
þótt því verki hafi miðað of hægt,
en á fjárlögum í ár er veitt mynd-
arleg fjárhæð til þess að hægt
sé að ljúka skólabyggingu þeirri,
sem þar hefur nú verið x smíðum.
Fyrrverandi landbúnaðarráð-
herra ákvað bændaskóla stað á
Suðurlandi, áður en hann lét af
ráðherrastörfum s.l. sumar. Fór
hann í því efni eftir tillögum
minnihluta nefndar, er hann skip
aði til þess að gera ti’iögur um
staðarval fyrir slíkan skóla. Einn-
ig skipaði ráðherra byggingarnefnd
fyrir þennan skóla. Á fjárlögum
fyrir árið 1972 er veitt smáfjár-
hæð til bændaskóla á Suðui'landi-
Vonandi dregst ekki lengi að
koma slíkri stofnun á fót, en það
kostar mikið fé, og má ekki skera
um of við nögl að koma þar upp
nýtízku skóla og fyrirmyndarbú-
skap. En það er ekki nóg að ungir
menn læri búfræði, heldur þurfa
bændur í starfi öðru hvoru að
sækja námskeið, þar sem bæði
verklegar og fræðilegar nýjungar
eru kynntar þeim. Til þessa hefur
■ verið í-eynt að leysa þennan . andá
meffl síðdegis- eða kvöldfundum,
, leiðbeiningum í rituöa máli eða
í útvarpi, og þótt slíkir fundir
geri sitt gagn, þá nægja þeir ekki,
enda haldnir of sjaldan, heldur
þarf að efna til námskeiða við
bændaskólana, sem standa
nokkra daga eða vikur, eftir því
hvaða mál eru tekin fyrir. Er
Bændaskólinn á Hvanneyri nú affl
hefjast handa með slíkt nám-
skeið í búfjárrækt.
Búnafflarþing 1971 fól stjóm Bún
aðarfélags íslands að hlutast til
um við landbúnaðarráðherra, að
hann skipaði þriggja manna nefnd,
einn eftir tilnefningu B.Í., annan
eftir tilnefningu Stéttarsambands
bænda og hinn þriðja án tilnefn-
ingar til að endurskoða alla lög-
gjöf um eign og ábúðarrétt á jörð-
um, svo sem: Lög um kauparétt
á jörðum frá 1948, Ábúðarlög frá
1961, lög um ættaróðul, ættar-
jarðir, erfðaábúð og sölu þjóð- og
kirkjujarða og lög um jarðeigna-
sjóð ríkisins frá 1967.
Núverandi • landbúnaðarráðherra
skipaði þessa nefnd og í henni
eiga sæti þeir Ásgeir Bjamason,
alþingismaður, form. B.í. og bóndi
í Ásgarði, tilnefndur af B.Í., Árni
Jónasson, ernidreki, tilnefndur af
Stéttarsambandi bænda og Svein-
björn Dagfinnsson, skrifstofustjói'i
í landbúnaðarráðuneytinu, skipað
ur án tilnefningar.
Starf þessarar nefndar er hið
mesta vandaverk, Því að framtíð-
arheill bændastéttarinnar og land
búnaðarins veltur meira á skipan
jarðeignamála og ábúð jarða en
nokkru einu atriði öðru. Sjálfs-
eignarábúffl bænda hefur tvímæla-
laust gefizt bezt hér á landi og
þar næst erfðafestuábúð. Mikill
meirihluti jarða hér á lamdi.er nú
í sjálfseignarábúð og tiltöíuléga
fáir búa á leigujörðum./'isem
óvandabundnir einstaklingar eiga.
Áður fyrr var það gróðavegur
efnamanna að safna jörfflum, leigja
þær út ásamt kúgildum fyrir háa
leigu, jafnvel okurleigu, og bæta
ábúanda lítið sem ekkert fyrir þær
umbætur, er hann gerði á jöiffl-
inni. Slíkar leigujaifflir nýddust
oft niður og leiguliðamir vom
oftast fátækir, enda að venju' hart
gengið eftir leigu fyrir jörðina
og kúgildin. Með breytingu á
ábúðarlögum fyrir um 40 ámm,
varð jarðeign til útleigu ekki leng
ur auðveldur grófflavegur og hefur
það stuðlað að aukinni sjálfsábúð.
Á undanförnum áratugum hefur
fjöldi fólks, sem er fætt og upp-
alið í sveit, yfirgefið landbúnaðinn
og leitað sér starfs í þéttbýlinu.
Sumt af þessu fölki átti jörð eða
arfsvon í jarðarhluta, er það yfir-
gaf sveitina. Langflestir þessara
manna hafa sýnt þann félags-
þroska og skilning á vandamálum
landbúnaðarins, að þeir seldu jarð
eignir sínar sanngjömu verði,
þeim sem eftir urðu í sve’ inni
við búskap, enda oft um systkini
eða önnur skyldmemni að ræða.
Þökk sé þeim, sem á þann hátt
skyldu við sveit sína með sóma.
Sem betur fer, hefur öllum þorra
fólks, sem yfirgefið hefur land-
búnafflinn að undanförnu, vegnað
vel við þau störf, sem Það hefur
tekið fyrir ,og einnig hefur meiri-
hluti þeirra, sem eftir hafa setið
í sveitinni við búskap, staðið sig
með mestu prýði við að endui--
byggja á jörðum sínum, stækka
túnin og búa á allan hátt í haginn
fyrir sig og þá sem erfa landiffl.
Frá því land byggðist hafa hvers
konar hlunnindi auk grasnytja.
fylgt bújörðum, svo sem veiði í
ám og vötnum, vatnsorka, reki,
hrognkelsaveiði, egg og dúntekja,
sellátur o.fl. o.fl. Þessi hlunnindi
hafa reynzt bændum og búaliði
Framhald á bls. 12
Kartöflur teknar upp