Tíminn - 05.01.1972, Blaðsíða 12
Framhald af bls. 8.
ómetanleg búbót frá fyrstu tíð til
þessa dags. Sama máli gegnir um
afréttarlöndin, sem alla tíð hafa
verið notuð félagslega af viðkom-
andi upprekstrarfélögum til mik-
illa hagsbóta fyrir landbúnaðinn
og þjóðina. I.andverfð á íslandi
hefur yfirleitt verið lágt og er
svo enn, þegar land er keypt til
búskapar. Það er þjóðhagslega
hagstætt ,að landverð sé ekki
sprengt upp úr öllu valdi. Slíkt
eykur aðeins framleiðslukostnað.
Með vaxandi velmegun í þéttbýli
hefur skapazt nýtt vandamál í
sambandi við jarðeignamáún.
Fyrír alllöngu tók a® bera
á því að auðugir einstaklingar
í þéttbýli keyptu veiðirétt undan
jörðum, sérstaklega laxveiðihlunn
indi, sem ætíð hafa verið eftir-
sóknarverðustu hlunnindi, sem
jörðum hafa fylgt. Löggjafinn kom
hér til bjargar að nokkru, með
því að banna með lögum að veiði-
réttur væri seldur undan jörðum.
En ekki var að fullu sett undir
lekann með slíku lagaákvæði. Síð-
an hafa auðmenn úr þéttbýli mjög
sótt eflir að kaupa laxveiðijarðir
og þá einstöku sinnum rekið þar
búskap sjálfir, en oftar leigt jörð-
ina til búskapar, en haldið veið-
inni til cigin nota, en stundum
blátt áfram lagt jarðirnar í eyði.
Slík meðferð á þessum jörðum er
niðurdrepandi fyrir viðkomandi
sveitarfélög, meðal annars af því
að þessir jarðeigendur hafa slopp
ið við eðlileg gjöld til sveitar-
sjóðs af hlunnindatekjum. Nú síð-
ustu árin sækja ýmig félagasam-
tök og einstaklingar eftir ágæt-
um jörðum eða jarðarhlutum,
einkum í fögru umhverfi, til að
byggja þar sumarbústaði. Oft er
boðið í slík lönd verð, sem er
margfalt hærra en unnt er að
renta landið fyrir til búskapar.
Margir bændur eru það félagslega
þroskaðir, að þeir falla ekki fyrir
gilliboðum þéttbýlismanna í sum-
arbústaðalönd, en of margir falla
í freistni fyrir að fá krónurnar í
hendur, þótt verðlitlar séu, og
selja undan sér landið til annarra
hluta en búskapar, ýmist alla jörð
ina og yfirgefa svo sveit sína við
lítinn orðstír eða selja aðeins bita
og bita út úr jörðinni, sem jafn-
an eru þá glataðir viðkomandi
bónda og framtíðarbændum á
þeirri jörð. Að gera slíkt er hin
mesta skammsýni. En þetta mál
hefur tvær hliðar. Bændur og aðr-
ir, sem umráð hafa yfir landi mega
ekki útiloka þéttbýlisfólk frá því
að njóta náttúrufegurðar og
dvelja í fríum sínum í sumarbú-
stöðum. Þetta vandamál þarf að
ieysa á skipulegan hátt, þannig að
bæjarbúar fái viss svæði til um-
ráða, þar sem sumarbústaðahverfi
yrðu skipulögð og væri þá auðvelt
að fá hlutaðeigandi fólk til að
vinna að skógrækt á þeim svæð-
um. Væri vel til fallið að nota
sum svæði, sem Skógrækt ríkis-
ins hefur nú umráð yfir, en hefur
til þessa lítið gert fyrir í þessu
skyni. Ekki er heldur fjarstæða,
að bændur leigi fagra staði úr
jörðum sínum, en þó ekki of stóra,
undir sumarbústaði. Jörðin þarf
ekki að rýrna til búsetu við slíkt,
því að ieigan kemur bóndanum
sem árlegar tekjur, en hafi hann
selt landspilduna þá er hún glöt-
uð bóndanum á þeirri jörð um
alla framtíð. Ég held að óumflýj-
anlegt sé að ákveða með löggjöf
að ekki megi selja úr jörðum,
sem talið er eðlilegt að nýta til
búskapar í framtíðinni. Einnig
þarf að koma í veg fyrir landokur
með löggjöf, t.d. með því að skatt
leggja m.jög söluverð lands fram
yfir fasteignamatsverð og láta þær
tekjur renna í jarðeignasjóð, sem
hvert sveitarfélag ætti hlutdeild í
og gæti notað til að kaupa jarðh',
til að tryggja á þeim búsetu, þeg-
ar hætta er á að þær lendi í eigu
aðila, sem ekki ætla að stunda þar
búskap.
Jarðakaupasjóð ríkisins þarf að
efla og víkka verksvið hans, svo
að hann geti keypt og selt jarðir
að vild, og átt þær og leigt til bú-
setu lengri eða skemmri tíma ef
ástæða þykir til. Stofna þarf sér-
slaka nefnd eða ráð, sem ynni í
samvinnu við jarðakaupasjóð eða
jarðeignadeild ríkisins og hefði
vald til að ákveða, hvort jörð
megi skipta, eða hvort sameina
megi jarðir eða jarðaparta og
hvort óæskilegt sé að halda viss-
um jörðum í ábúð o.s.frv. Bezt
væri að slíkt ráð væri aðeins skip-
að þremur mönnum, tveimur til-
nefndum af bændaasmtökum og
þeim þriðja af landbúnaðarráð-
heiTa.
Bændur og forvígismenn þeirra
jafnt á sviði stjórnmála, fagmála
og stét.tarsamtaka þurfa að vera
vel á verði í þessum málum. Það
sézt bezt á því, að á síðasta Al-
þingi og á því sem nú situr hafa
verið flutt hin fáránlegustu frum-
vörp, þar sem lagt er til að ríkið
slái eign sinni bótalaust á ýmis
landsréttindi, sem bændur og aðr-
ir landeigendur tvímælalaust eiga.
Það er ekki einu sinni talað um
eignarnám. Hclzt lítur út fyrir að
þeir, sem að þessum frumvörpum
standa eða hafa staðið, vilji taka
allan rétt af bændum nema gras-
nytina og þá auðvitað eiga bænd-
ur að fá að smala löndin bæði í
byggð og óbyggðum.
Þótt treysta megi Alþingi enn
til að forðast slík óhæfuverk eins
og samþykkja frumvörp sem þessi,
þá sýnir þetta glöggt ásókn vissra
•aðila eftir landi og landsréttind-
um úr höndum bænda.
Þótt ganga þurfi svo frá jarð-
eignalöggjöfinni að sem bezt verði
tryggð sjálfsábúð á jörðum, þeim
verði ekki skipt í ótal hluti við
arfaskipti og einstaklingum verði
óheimilt að safna landeignum um-
fram eðlilega þörf til sjálfsábúðar,
þá verða bændur að sjálfsögðu að
hlíta því, að endrum og eins verði
að taka eignarnámi, gegn fullum
bótum, landsspildur eða viss rétt-
indi, sem nota þarf til almennings
heilla, ef ekki semst um kaupverð.
Aliar iendur undir þéttbýlissvæð-
um eiga t.d. að vera eign viðkom-
andi bæjar eða hreppsfélags, orku
veitur eiga að vera alþjóðaeign
o.s.frv.
Oft er spurt, hvort ekki sé nauð
synlegt að breyta um stefnu í
landbúnaði hér á landi, t.d. hvort
ekki þurfi að fækka bændum,
hvort ekki þurfi að stækka búin,
hvort ekki þurfi að sérhæfa bú-
skapinn meira en gert hefur ver-
ið o.s.frv. Því miöur er ekki tími
til að gera þessum atriðum skil í
þessu erindi, en samt er rétt að
víkja að þeim fáum orðum. Ekki
er rétt að .viðhafa neina bylting-
arkennda breytingu á landbúnað-
inum, heldur halda áfram að
beina hinni öru þróun hans inn á
þær brautir, sem leiða til aukinn
innar hagkvæmni, jafnframt því
að auðvelda bændastéttinni að lifa
menningarlífi, án óhófslegs vinnu
álags. Auka þarf leiðbeiningaþjón
ustu og tilraunastarfsemi til þess
að hraða æskilegri þróun. Bú-
reikningar beina ráðunautum og
öðrum að vissum vandamálum.
T.d. kom í Ijós, að árið 1970 báru
sig betur þau bú, þar sem 70% eða
meira af tekjum bóndans kom ann
að hvort af nautgriparækt eða
sauðfjárrækt, heldur hin, þar sem
hvor þessara búgreina gaf meira
en 30% en minna en 70% af bú-
tekjunum. Ástæðuna fyrir þessu
þarf ekki að kryfja til mergjar.
Ég gizka á að ein aðalástæðan fyr
ir þessu sé, að báðar búgreinar á
síðarnefndu búunum líði vegna of
mikils vinnuálags á vissum anna-
tímum, t.d. að vorinu um sauð-
burð og/eða að haustinu um göng
ur og sláturtíð, en fleira kann að
koma til. Þetta bendir til að nokk
uð aukin sérhæfing borgi sig. Eitt
er víst að stækkun búa í blindni
þjónar ekki tilgangi. Því aðeins
er réttmætt að stækka bú, að aug-
ljóst sé að hagkvæmni aukist við
það. Áður en bændur leggja í
mikla fjárfestingu í byggingum og
vélum þurfa þeir að ráðfæra sig
við ráðunauta sína. Þá þarf að
koma á námskeiðum í vinnutækni
meira en gert hefur verið. Fyrir
10 árum var t.d. bent á að hægt
væri að vélmjólka kýr með góð-
um árangri án þess að lireyta þær
með höndum á eftir og spara með
því tíma og erfiði. Fáir hafa þó
til þessa hætt að hreyta kýr með
höndum. Má okkur sem leiðbein
ingar önnumst, þ.e. ráðunautum og
bændaskólunum kenna um þetta
ekki síður en bændum sjálfum.
Það hefur vantað námskeið í
vinnubrögðum til að útbreiða nýj-
ungar nógu fljótt.
Lækkun framleiðslukostnaðar
er höfuðvandamál landbúnaðarins,
en verðbólguþróun ,sú, sem þjóðin
hefur búið við um þriggja ára-
tuga skeið, hefur truflað mjög
heilbrigð fjármálaviðhorf í at-
vinnurekstri og hvatt til aukins
hraða í hvers konar fjárfestingu.
sem ekki hefur ávallt leitt til auk
innar hagkvæmni í búrekstri.
Megi hið nýbyrjaða ár verða hag-
stætt landbúnaði og þjóðinni allri.
Jörð óskast
Félagssamtök í Skagafirði óska eftir jörð til
kaups, þarf að vera frekar landmikil, má vera í
eyði, með sem minnstum húsakosti, helzt sem
næst þjóðvegi.
Upplýsingar um stærð og verð ásamt staðsetn-
ingu sendist blaðinu fyrir 20. jan. 1972, merkt
,,Jörð í Skagafirði 1215“.
HAPPDRÆTTI HASKOLA ISLANDS
Vinningaskráin er sú glæsilegasta, sem happdrættið hefur boðið viðskiptavinum sínum í þau tæp 40 ár, sem það hefur
starfað. — Heildarfjárhæð vinninganna er yfir fjögur hundruð milljónir króna, eða 70% af veltunni, sem er hærra vinn-
ingshlutfall en nokkurt annað happdrætti greiðir.
Vinningarnir skiptast þannig:
Lægsti vinningur er 5.000 krónur, eða 20.000 krónur, ef sami
eigandi á alla fjóra bókstafina (E, F, G og H).
Hæsti vinningur er ein milljón króna í ellefu mánuði, en tvær
milljónir í desember, eða átta milljónir króna á fjóra bókstafi
af sama númeri.
Góðíösiega talið við Aðalskrifstofuna (sími 26411), ef þér
| skyíduð óska eftir fleiri bókstöfum af númerinu yðar.
4 vinningar á 2 .000.000 kr 8.000.000 kr
44 vinningar á 1 .000.000 kr 44.000.000 kr
48 vinningar á 200.000 kr 9.600.000 kr
7.472 vinningar á 10.000 kr 74.720.000 kr
52.336 vinningar á 5.000 kr 261.680.000 kr
Aukavinningar:
8 vinningar á 100.000 kr n 800.000 kr.
88 vinningar á 50.000 kr 4.400.000 kr
60.000
403.200.000 kr.
Viðskiptavinir happdrættisins eiga forkaupsrétt að miðum sínum til 10. janúar.
Góðfúslega endurnýið sem fyrst, til að forðast biðraðir seinustu dagana.
HAPPDRÆTTIHÁSKÓLA ÍSLAHDS
w&mmm