Tíminn - 06.01.1972, Qupperneq 9

FIMMTUDAGUR 6. janúar 1972
TIMINN
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOXKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason, Indriði
G. Þorsteinsson og Tómas Karlsson. Auglýsingastjóri: Stein-
grímur Gíslason. Ritstjórnarskrifstofur í Edduhúsinu, símar
18300 — 18305. Skrifstofur Bankastræti 7. — Afgreiðslusími
12323. Auglýsingasími: 19523. Aðrar skrifstofur sími 18300.
Áskriftargjald kr. 225,00 á mánuði innanlands. í lausasölu
kr. 15,00 eint. — Prentsmiðjan Edda hf.
Orsök yancSans
BlöS stjórnarandstæðinga gera sér tíðrætt um ískyggi-
legar horfúr í efnahagsmálum. Af hálfu stjórnarsinna er
ekki dregið neitt úr þessu, því að bersýnilega þarf að
hafa hér 3 öllu gát, ef takast á að draga úr örum verð-
bólguvexti undanfarinna ára. Meðal annars verður að
gæta þess eftir megni, að kauphækkanir þær, sem hafa
orðið, leiði til eins lítilla verðhækkana og auðið er. Þess
vegna er nauðsyn strangs verðlagseftirljts áfram og stend-
ur vonandi ekki á stjórnarandstæðingum að styðja það.
Orsakir þess, að horfur er hvergi nærri eins hag-
stæðar í efnahagsmálum og æskilegt væri, eru næsta
augljósar. Þrátt fyrir hagstætt árferði á margan
hátt, fékk núverandi ríkisstjórn erfiða aðkomu. Það
var strax Ijóst síðari hluta sumars 1970, að miklir
efnahagsörðugleikar biðu framundan. Margir leiðtog-
ar Öjálfstæðisflokksins vildu því efna þá þegar til
þingkosninga, þar sem útilokað myndi reynast að
/ ná samkomulagi um lausn vandamálanna fyrir kosn-
ingar. Alþýðuflokkurinn hafnaði þessari leið. Að
ráði foringja hans, var horfið að því að fresta lausn
vandamálanna fram yfir kosningarnar. Gripið var til
verðstöðvunar fram yfir kosningar. Lögbundinni
hækkun almannatrygginga var frestað fram yfir kosn-
ingar. Verulegum hlutafaf.DiJisaminni kauphækkun
til opinberra starfsmanna var frestað ff^pYyfir kpsjv- ^
ingar. Útgjöldin á fjárlögum voru áætluð eins lágt og
frekast var kostur. Fyrr á árinu 1970 hafði verið
samið um, að kjarasamningar við verkalýðsfélögin
fállu ekki úr gildi fyrr en rétt eftir kosningar, en
augljóst var, að þá yrði að veita láglaunastéttunum
verulegar kjarabætur.
Það var því ljóst, að óhjákvæmilegt yrði að fást við
margvísleg og stórfelld efnahagsvandamál eftir kosning-
arnar. Ólafur Björnsson prófessor lýsti þessu viðhorfi
réttilega sem hreinni hrollvekju.
Það hefur orðið eitt fyrsta verkefni hinnar nýju ríkis-
stjórnar að glíma við þessi miklu vandamál. Hin mikla
hækkun fjárlaganna sýnir glöggt í Iivert óefni var kom-
ið. Enn er of snemmt að spá því, hvernig þessi glíma
tekst. Það spáir m.a. góðu, að fyrir milligöngu ríkisstjórn-
arinnar tókst að ná samkomulagi um nýja víðtæka kjara-
samninga, án stórfellds allsherjarverkfalls, eins og orðið
var árlegur atburður í tíð fyrrverandi stjórnar. Þá hefur
tekizt að bæta verulega kjör láglaunafólks og bótaþega.
Hafizt hefur ' verið handa um setningu einfaldara og
heppilegra skattakerfis, en allir voru orðnir sammála um,
að skattakerfið þarfnaðist stórfelldra endurbóta. En þrátt
fyrir þessi og önnur fleiri spor í rétta átt, væri rangt af
fylgismönnum hinnar nýju stjórnar að halda því fram,
að vandinn hafi verið leystur. Enn þarf vafalítið marg-
háttaðar aðgerðir og endurbætur áður en hægt er að
tala um, að efnahagsmálin séu komin á eðlilegan og
traustan grundvöll. Svo mikill var vandinn, sem við var
að fást, strax haustið 1970 og frestað var að fást við þá,
og að sjálfsögðu hefur haldið áfram að magnast á verð-
stöðvunartímabilinu, en fjarri fer því að þar sé allt
komið upp á yfirborðið.
Af hálfu stjórnarsinna verður ekkert dregið úr því, að
við mikinn vanda sé að fást í eínahagsmálum. Þar er um
arf að ræða, sem ekki verður komizt hjá að glíma við. Það
getur því þurft að gera fleira en það. sem vinsælt er. En
því betur tekst þetta, að þjóðin geri sér vandann og
erfiðleikana Ijósa. Það má líka fullyrða, að önnur stjórn
er ekki líklegri til að leysa þennan vanda á hagkvæmasta
hátt fyrir almenning en sú, sem nú fer með völd. Þ.Þ.
9

Úr skýrslu Sameinuðu þjóSanna:
Gömlu fólki mun
fallslega meira en ungu fólki
Eitt mikilvægasta verkefnið nú að bæta aðstöðu gamalmenna
FULLTRÚI Möltu lagSi til
á 24. allsherjarþingi Samein-
uðu þjóðanna að athugun væri
gerð á líklegri tölu gamal-
menna í framtíðinni og senni-
legri aðstöðu þeirra. Þessi at-
hugun hefur nú farið fram og
var birt skýrsla um hana í
haust. Segir þar, að í hinum
vestræna heimshluta séu nú
200 millj. manna 65 ára eða
eldri og hafi fjölgað um 24
milljónir á fimm árum. Gert
er ráð fyrir, að þeir verði orðn
ir 270 milljónir árið 1985 og
fjölgi um 23,7% á næstu tíu
árum ,en heildarmannfjölgun-
in verði ekki nema 11%.
Niðurstöður rannsóknarinn-
ar leiddu til þess, að Samein-
uðu þjóðirnar hafa leitað til
fjölmargra ríkistjórna víða um
heim um samvinnu við að bæta
aðstöðu gamalmenna. Meðal-
aldur eykst einnig það ört
meðal vanþróuðu þjóðanna, að
þess virðist skammt að bíða,
að fjölmörgum ríkisstjórnum
verði ofvaxið að leysa þann
vanda, sem fjölgun gamal-
menna skapar. Gert er ráð
fyrir, að íbúum vanþróuðu ríkj
anna fjölgi um 705 millj. á átt-
unda tug aldarinnar eða um
27,'é^og IfíBs vegSr^munf
gamalmennum fjölga um
38,2% á sama tíma.
í SKÝRSLU Sameinuðu þjóð
anna er meðalaldur jarðarbúa
sagður hækka jafnt og þétt.
Þetta valdi umfangsmeiri
vanda í efnahags- og félagsmál
um en unnt sé að gera sér
ljósa grein fyrir að svo stöddu.
Valdhafar iðnþróuðú ríkjanna
valda ekki þessum vanda. Fé-
lagsiegar ráðstafanir vegna
gamalmenna eru sagðar úrelt-
ar og ómannúðlegar, og vald-
höfum vanþróuðu ríkjanna er
ráðlagt að reyna að forðast
skyssurnar, sem gerðar hafi
verið í iðnþróuðu ríkjunum.
„Aldurhnigið fólk í iðnþró-
uðu ríkjunum er orðið illa
sett. Vald þess og virðuleiki
þverr, og það fær að þreifa á
miklum fjárhags- og félagsleg
um umskiptum í sambandi við
róttækar breytingar á fjölskyld
unni“. Einnig er á það bent,
að kulda til gamalmenna kenni
í mörgum samfélögum og fólk
sé farið að líta til elliáranna
með ugg og kvíða. Aldrað fólk
sé víða talið ófært til allra
starfa. Sennilega verði ekki
hjá því komizt að líta á þessi
mál frá algerlega nýju sjónar-
horni.
„FORÐAST ber að einangra
hina aldurhnignu þegna þjóð-
félagsins", segir í skýrslunni,
og er meðal annars vakin at-
hygli á eftirtöldum atriðum:
A. Eftirlauna- og ellilífeyris
aldur þarf að vera breytilegur
og einstaklingurinn þarf helzt
að geta ákveðið sjálfur, hve-
nær hann vill setjast í helgan
stein. Auka þurfi möguleikana
á þjálfun til nýrra • starfa, án
þess að atvinnumöguleikar
hinna ungu séu skertir.
B. Roskið fólk þarf að eiga
Gamalt fólk á ferðalagi.
kost á ráðleggingum og leið-
beiningum í baráttunni við að-
steðjandi erfiðleika síðustu tíu
árin áður en ellilauna-aldri er
náð. Einnig þarf að reyna að
hvetja það til að helga sig
einhverjum áhugamálum í ell-
inni.
C. Fræðsla er mjög gagnleg.
Kennarar á ellilaunum í New
v Yó¥k Háfa’ 'tirHæiiflS skipulágt'
kennslu þeirra, sem orðnir eru
65 ára, til þess að auðvelda
þeim ástundun margskonar
áhugamála og til örvunar á
sköpunarmætti þeirra.
D. Bæta þarf félagslega að-
stöðu og heilbrigðisþjónustu
til þess að reyna að tryggja
líkamlega vellíðan og fjárhags
lega velmegun, þar sem elli-
launin hrökkva sjaldnast til að
halda óbreyttum lífsháttum
eftir að ellilaunaaldri er náð.
HALDIÐ er fram í skýrsl-
unni, að flestum ríkjum muni
x framtíðinni veitast erfitt að
annast sístækkandi hóp gamal-
menna nema með verulegum
breytingum á fjárhags- og fé-
lagsmálum. Nauðsyn sé á
breyttum viðhorfum og endur-
mati á félagslegum gæðum.
Iðnþróuðu ríkin dragi taum
hinna ungu og seti afköst og
framfærsluhæfni ofar öðru.
Hætt sé við, að þeir, sem ekki
geta unnið og séð sér farborða,
einangrist frá öðrum hlutum
samfélagsins og sú einangrun
skerði enn framfærslumögu-
leikana. Þetta kunni að leiða
til ólgu í þjóðfélaginu,, ef það
eigi ekki þegar sinn þátt í óróa
æskunnar og „bilinu milli kyn
slóðanna". Samfélög, sem leggi
meginþungan á samkeppni, séu
gamalmennum ekki hliðholl.
Aðstaða manna fór áður eftir
þekkingu, dugnaði, eignum,
trúarhefðum og ættar- og fjöl-
skyldutengslum. Tækniþróunin
veldur þarna miklum breyting
um, oft dragist vinnandi mað-
ur aftur úr á fimmtugs aldri,
en hrjósi hugur við endurþjálf
un. Afleiðingin verði oft verr
launað starf en áður, sem
valdi kvíða og vonleysi. Tekju-
missir og snöggar breytingar
geti valdið miklum vandkvæð-
um. Aukin aðsókn að geðveikra
hælum þurfi ekki að stafa af
alvarlegum sjúkdómum aldr-
aðs fólks. Þetta kunni að eiga
rætur að rekja til vöntunar á
aðstoð við að laga sig að um-
hverfinu.
ALDRAÐIR njóta enn virð-
ingar, valds og aðstoðar, bæði
fjölskyldu og samfélags meðal
vanþróuðu þjóðanna. Ilár ald-
ur er talinn kostur þar og hon
um fylgir forusta og vald.
Skýx-sla Sameinuðu þjóðanna
hvetur vanþróuðu þjóðirnar til
að varast mistökin, sem iðn-
þróuðu þjóðunum hafi prðið á.
„Þegar tækniþróunarinnar
fer að gæta hjá vanþróuðu
þjóðunum, menntun verður al
menn, vöxtur borganna eykst
og tækifærum æskunnar fjölg
ar með auknu olnbogai’ými,
minnkar máttur hinna hefð-
bundnu fjölskyldutengsla að
sama skapi. „Reynslan sýnir,
að iðnþi’óunin eykur efnahags
legt frelsi einstaklingsins. Þá
verður æskufólk vanþróuðu
þjóðanna minna háð eldri kyn
slóðinni en áður“.
TÆKNI og fjármagn ættu
ekki að ráða mati félagslegra
verðmæta, heldur bæta aðstöð
una. Vegna þess þarf ný við-
horf og nýjar aðferðir í sam-
félagi framtíðarinnar.
Deilt er hart um, hvort
störfum skuli skilyrðislaust
hætt við ákveðið aldursmark.
Bretar og Sovétmenn eru and
stæðir ákveðnu aldursmarki.
Þeir telja æskilegt, bæði af
sálfræðilegum og efnahagsleg
um ástæðum, að hækka starfs-
aldurinn „í stað þess að setja
aldui’smarkið við 65 ár eða
minna.“
Bent er á, að tækniframfar-
ir og heilbrigðisþjónusta geri
rosknum mönnum kleift að
starfa lengur en áður. Þegar
gömlu fólki fjölgar mjög vera-
lega kann það óðar en líður
að öðlast stjórnmálavald að
nýju. Það þarf þá ekki framar
að vera hlutlausir áhorfendur,
heldur gæti það fengið sam-
bærilega aðstöðu við þann
hluta æskunnar, sem forrétt-
inda nýtur nú.
axixss.'i.__________ .
..JxUiáiSSUmm