Tíminn - 08.01.1972, Blaðsíða 9

ÍAUGARDAGUR 8. janúar 1972
TÍMINN
9
Úfgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvaemrfastióri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason, Indriði
G. Þorsteinsson og Tómas Karlsson. Auglýsingastjóri: Stein-
grímur Gíslason. Ritstjórnarskrifstofur í Edduhúsinu, símar
18300 — 18306. Skrifstofur Bankastræti 7. — AfgreiSslusími
12323. Auglýsingasími: 19523. ASrar skrifstofur sími 18300.
Áskriftargjald kr. 225,00 á mánuði innanlands. í lausasölu
kr. 15,00 eint, — Prentsmiðjan Edda hf.
Gylfi og vísitalan
Gylfi Þ. Gíslason lætur AlþýðublaSið halda uppi þeim
áróðri, að ríkisstjórnin sé að falsa vísitöluna launafólki
í óhag. Rökin eru þau, að það leiði ekki til hækkunar á
vísitölunni, að dregið er úr niðurborgunum á vissum
landbúnaðarvörum. Því er sleppt, að hér kemur á móti
niðurfelling á iðgjöldum til trygginganna. Niðurborganir
eru lækkaðar um 400 milljónir króna, en iðgjöldin, sem
falla niður, nema samanlagt um 1000 milljónum króna.
Sést bezt á pessum tölum, hvort verið er að skerða kjör
launþega.
Annars hsfði mátt búast við flestu öðru fremur en að
Gylfi Þ. Gísiason treysti sér til að hefja umræður um
vísitölumálÍTi. Slík er forsaga hans í þeim efnum.
Þar er þess fyrst að minnast að á Alþingi 1960
hafði Gyifi Þ. Gísiason forgöngu um, ásamt leiðtog-
um Sjálfstæðisflokksins, að sett voru svokölluð „við-
reisnarlog', en eitt aðalatriði þeirra var að banna
hvers konar kaupuppbætur samkvæmt vísitölu.
Vinnuveitendum og launþegum var gert óheimilt að
semja um kaupgreiðslur með þeim hætti. Verkalýðs-
hreyfingin hóf strax harða baráttu gegn þessu banni,
og með hinu margumtalaða júnísamkomulagi 1964
tókst ekki aðeins að fá banninu aflétt, heldur var
ákveðið að vísitölubætur yrðu lögbundnar. En sú
dýrð stóð ekki lengi. Eftir kosningarnar 1967, höfðu
Gylfi Þ. Gísiason og leiðtogar Sjálfstæðisflokksins
forgöngu um iagasetningu, þar sem ákvæðið um vísi-
tölubæturnar var fellt niður. Nú skyldi þetta aðeins
vera samningsmál milli aðila vinnumarkaðsins. En
atvinnurekendur neituðu lengi vel og nutu til þess
bæði stuðnings Sjálfstæðisflokksins og Álþýðuflokks-
ins. Þess vegna stórversnuðu kjör launþega á árun-
um 1968 og 1969. Launþegar háðu hvert stórverk-
fallið af öðru til þess að fá vísitölubætur teknar upp
að nýju. Þetta tókst fyrst í júní 1970. Samkvæmt
skýrslum Kjararannsóknanefndar, höfðu tapazt um
700 þús. vinnudagar vegna þessara verkfalla. Öll
þessi verkföll höfðu verið óþörf, ef Alþýðuflokkur-
inn hefði staðið við hlið verkalýðssamtakanna og
stutt fullar dýrtíðargreiðslur, eins og hann barðist
fyrir í tíð Haraldar Guðmundssonar og Stefáns Jó-
hanns. En nú var Alþýðuflokkurinn kominn undir
forustu nýs leiðtoga, Gylfa Þ. Gíslasonar.
Svo þykist þessi maSur vera þess umkominn að lát-
ast berjast fyrir réttri vísitölu. Því trúir enginn, sem
þekkir forsögu hans, að honum sé það minnsta alvara.
Hann væri alveg eins reiðubúinn til þess nú, eins og 1960,
að lögbanna vísitölubætur, ef það hentaði valdabrölti
hans.
ískyggilegar tölur
Samkvæmt nýbirtum skýrslum Hagstofunnar var verzl-
unarjöfnuðurinn við útlönd óhagstæður um fjóra millj-
arða króna fyrstu ellefu mánuði þessa árs. Tölur þessar
eru næsta ískyggilegar og sýna bezt, hve óheilbrigt það
fjármálaástand er, sem núverandi ríkisstjórn fær í arf
og verður að glíma við. Þessi mikli halli virðist hafa
verið jafnaður með lántökum, því að ekki hefur enn geng-
ið að ráði á gjaldeyrisvarasjóðinn. En það er ekki hægt
til lengdar að halda því áfram að jafna slíkan halla með
lántökum eða með því að ganga á gjaldeyrisvarasjóðinn.
Hér er um alvörumál að ræða, sem horfast verður í
augu við. Þ.Þ.
CLYDE H. FARNSWORTH, NEW YORK TIMES:
Lækkar sterlingspundið og líran
og hækkar doilarinn?
Spádómar um þróun gengismála á árinu 1972
Barber fjármálaráSherra Brefa
GENGI helztu gjaldmiSla var
breytt á fjármálafundinum í
Washington fyrir nokkru, en
„gullálfarnir" í Ziirich, Lon-
don og Frankfurt eru sannfærð
}v um, að frekari breytinga sé
von á næstunni, enda er þeirra
starfi að bera kennsl á hvað-
eina, sem boðar styrk eða veik
leika gjaldmiðils.
Einn hinna kunnari sérfræð-
inga í gjaldeyrismálum, Franz
Pick í New York, sagði ein-
hvern tíma, að sérhver gjald-
miðill hlyti að falla í verði af
tveimur ástæðum: Annars veg-
ar vegna verðbólguhneigðar í
heiminum. og hins vegar þeirr-
ar áráttu ríkisstjórnanna, að
láta prenta nýja seðla, þegar
þær gætu ekki staðið í skil-
um.
Með hliðsjón af reynslu Þjóð
verja og Japana á undangengn-
um árum mætti orða þetta með
ofurlítið öðrum hætti: Allur
gjaldmiðill hlýtur annað hvort
að hækka eða lækka.
ENGINN lætur í veðri vaka,
að verðbólgan verði hin sama í
öllum ríkjum. Efnahagsbanda-
lag Evrópu er að stækka og
fl sérfræðingar aðildarríkjanna
eru enn á ný að þreifa fyrir
sér um áætlanir um gjaldeyris-
bandalag á næstu árum, en
samt dettur þeim ekki í hug að
halda fram, að verðbólgan í
aðildarríkjunum verði jöfn.
Þegar þetta er skrifað er
vika liðin frá fundinum í Was-
hington. „Gullálfarnir" í bönk-
unum, (sem hafa með hönd-
um dagleg viðskipti með er-
lendan gjaldeyri), gjaldkerar
alþjóðlegra fyrirtækja, sem
kaupa eða selja meginhluta
gjaldeyrisins( og eru greidd
laun fyrir að ávaxta reiðufé
fyrirtækjtmna eins vel og fram
ast er kostur )og gjaldeyrisspá-
kaupmennirnir (sem tíðast
fara eftir ráðleggingum „gull
álfanna") eru búnir að bera
saman bækur sínar um hina
nýju skipan.
Þeir eru á eitt sáttir um eft-
irtalin atriði:
A. Sterlingspundið lendir að
nýju í erfiðleikum á árinu
1972, eða um það bil sem Bret-
land gerist aðili að Efnahags-
bandalagi Evrópu.
B. Líran mun einnig eiga erf-
itt uppdráttar, þar sem félags-
leg upplausn hefur lamað iðn-
kerfi ítala, en það stóð mjög
svo traustum fótum fyrrum.
C. Dollarinn og markið halda
áfram að eflast.
FYRIR nokkrum mánuðum
stóð dollarinn af sér meiri erf-
Iiðleika í Evrópu en nokkrum
gat dottið í hug, og hann er
öflugasti gjaldmiðill í heimi
eins og nú standa sakir.
Kaupahéðinn einn í Zurich
sagði um daginn: „Ef þér hafið
undir höndum lausafé, sem þér
þurfið að ávaxta, þá ættuð þér
að verja því í dollara."
Dollarakaup ukust mjög veru
lega síðastliðna viku (vikuna
eftir fundinn). Umskiptin urðu
U
þó ekki eins mikil og efni
stóðu til, og kemur maigt til.
Nefna mætti ýmsa tæknilega
annmarka í þessu sambaridi,
svo sem hið venjulega umstang
evrópskra banka um áramót-
in.
Sérfræðingar gera ráð fyrir,
að eftirspurn eftir dollurum
aukist verulega vegna lækk-
aðra vaxta í Evrópu næstu
mánuði en hækkunar í Banda
ríkjunum í kjölfar væntan-
legs uppgangs viðskipta þar í
landi, en talið er að hann verði
allör.
GENGI marksins var um
daginn hækkað minna en marg
ur hafði gert ráð fyrir. Þetta
olli Frökkum nokkrum von-
brigðum og er jafnvel haldið
fram í Bonn, að Frakkar hafi
ekki getað setið á sér að sýna
miður heiðarlega afstöðu í hin
um heitu umræðum á Washing
ton-fundinum, einmitt vegna
vonbrigðanna.
Frakkar töldu sig hafa náð
um það samkomulagi á fundi
þeirra Willy Brandts kanslara
og Georges Pompidou forseta
fyrr í desember, að munurinn
á gengi marksins og frankans
ætti að nema sex af hundraði.
Þjóðverjar segja hins vegar, að
samkomulag hafi ekki orðið um
neitt slíkt.
Þegar upp var staðið mun-
aði ekki nema 4.6 af hundr-
aði á markinu og frankanum.
Markið var fast að þrettán af
hundraði hærra en frankinn
áður en fundurinn í Washing-
ton var haldinn, og Frakkar
voru hæstánægðir.
FRAKKAR og Þjóðverjar
eiga meiri skipti hvorir við
aðra en við nokkra aðra þjóð.
Frakkar fóru ekki illa út úr
fundinum í Washington, þar
sem gengi frankans var fellt
um einn af hundraði frá með-
algengi fyrstu mánuði ársins
1971. En Frakkar höfðu eigi að
síður gert sér vonir um að
bæta afstöðu sína gagnvart
Þjóðverjum meira en raun
varð á. Þetta markmið olli því
fremur en flest annað, hve
Pompidou forseti tók skelegga
afstöðu í gjaldeyrismálunum
alla tíð frá því að ákveðið var
í ma! í vor að halda gengi
marksins fljótandi og fram að
Washington-fundinum.
Hækkun marksins varð sem
sagt minni en gert hafði verið
ráð fyrir. Þetta dregur úr lík-
unum á því, að um verulegan
afturkipp verði að ræða í við-
skiptum í Þýzkalandi árið
1972. Allar horfur eru á, að
Þjóðverjar reynist skæðir
keppinautar á frönskum mark
aði. Þá er einnig gert ráð fyr
ir að þeir njóti í ríkum mæli
góðs af væntanlegum uppgangi
í Bandaríkjunum, en hann er
talinn auka eftirspurn eftir inn
fluttum vörum.
SÉRFRÆÐINGAR O E C D í
París höfðu spáð svipuðum
gengisbreytingum og samkomu
lag varð um á fundinum i Was-
hington. Þeir halda nú fram,
að innflutningur Bandaríkja-
manna aukist örar en útflutn-
ingurinn árið 1972.
Þeir gera þó ráð fyrir, að
aukið aðstreymj fjármagns til
Bandaríkjanna hrökkvi nálega
til að bæta upp hallann á vöru
skiptajöfnuðurinn 1972.
Gengi sterlingspundsins er
einum af hundraði hærra en
það var fyrstu mánuði ársins g
1971. Sérfræðingar í gialdeyr- 1
ismálum halda að þetta verði n
Bretum um megn þegar þeir
ganga í Efnahagsbandalag
Evrónu og verða að axla bær g
byrðar, sem framlagið í hinn g
sameiginlega sjóð í Brusset
leggur þeim á herðar. Auk i
þessa er verðbólgan meiri í g
Bretlandi en nokkru öðru ríki r
í Evrónu. eða um 10 af hundr- þ
aði á ári.
ANNAÐ atriði veldur einnig
áhyggjum um framtíð punds-
ins. Brezkar útflutningsvörur
vei'ða nú dýrari en þær áður
voru bæði í Ástralíu og Suður- ffl
Afríku, Ástralíumenn lækkuðu I
gengi sitt að vísu lítið miðað 1
við sterlingspund. en gengis- ®
felling Suður-Afríkumanna t
nam hvorki meira né minna en |
12.3 af hundraði.
Gengi itölsku lírunnar var |
lækkað í raun um sem næst i
einn af hundraði frá því á |
fyrstu mánuðum ársins 1971. |
Þeir sátu í þessu efni við sama |
borð og Frakkar að heita má. |
En „gullálfarnir" halda hins 8
vegar fram að efnahagsleg heil j
brigði sé miklum mun meiri í |
Frakklandi en á ítalíu eins og I
málum er nú háttað.
I