Tíminn - 12.01.1972, Qupperneq 8

8___________________TÍMINN
Eyfirzkar og þingeyskar ís-
lendingasðgur saman í bindi
íslendingasögur 6. bindi.
Umsjónarmenn Grímur M. Ilelga-
son og Y«H>**iun Ólason.
Skuggsjá.
Ýmsir telja bókmenntauppskeru
síðasta árs í fábrotnara lagi, og
má færa þann dóm til sanns vegar
að þv£ leyti, að ný bókmenntaverk
í Ijóði eða sögu frá beztu nútíma-
höfundum þjóðarinnar séu færri
en stundum áður. Hins vegar er
rétt að minnast um leið, að ekkert
örfok þarf að vera í bókaútgáfu
þjóðarinnar á einu ári, þótt svo sé.
Svo er hinum síunga bókmennta-
arfi þjóðarinnar fyrir að þakka.
Þar er sístreym uppsprettulind,
sem þjóðin verður að teyga af
samfara nýrri drykkjum. Slíkt
gamalt vín á nýjum belg síðasta
árs eru síðustu bindi í nýrri út-
gáfu íslendingasagna, sem for-
stjóri bókaútgáfunnar Skuggsjár í
Hafnarfirði, Oliver Steinn, hefur
efnt til og komið frá sér með lofs-
verðum hraða síðustu árin, svo að
nú má heita að sjáist fyrir enda
þessa flokks. Sjötta bindið kom
út skömmu fyrir jól.
Þessi nýja útgáfa íslendinga-
sagna er með nútíma stafsetningu
— að mestu leyti — og í vönduð-
um búningi bókagerðar að smekk
nútíðar, en heldur þó staðfastlegu
yfirbragði og hafnar sundur-
gerð. Útgefandinn hefur feng-
ið til heimanbúnaðarins
tvo unga og trausta fræðimenn,
þá Grím M. Helgason og Véstein
Ólason, og ég sé ekki betur, en
þeir hafi staðið afbragðsvel að
verki, sem ber þeim vitni um alúð
og gerhygli. Útgefandinn hefur
lagt sig fram um að útgáfan væri
hin vandaðasta að prentun, pappír
og bandi, svo að menn hafa í hönd
um bækur, sem laða. Hann sparar
ekkert til, og hlýtur það að hafa
verið allmikið átak að hefja slíka
útgáfu, sem varla getur séð sér
fjárhagslega borgið sjálf á fyrstu
árum, þótt síðar þurfi hún vafa-
laust enga ölmusu.
í þessu sjötta bindi íslendinga-
sagna Skuggsjár eiu .norðlenzkar
sögur að meginhlura, enda munu
umsjármenn hafa tylgt þeirri meg
inreglu að raða sögunum saman
eftir nágrenni svo sem kostur er.
Sögurnar í þessu bindi eru
Víga-Glúms saga, Þorvalds þáttur
tasalda, Svarfdæla saga, Valla-
Ljóts saga, Ljósvetninga saga með
þáttum, Reykdæla saga og Víga-
Skútu, Hreiðars þáttur, Króka-
Refs saga og Ölkofra þáttur.
í formála gera umsjónarmenn
stutta en glögga grein fyrir sögun-
um, einkum meginhlutanum, sem
eru eyfirzkar og þingeyskar sög-
ur. Hugleiðingar þeirra og ábend-
ingar eru skemmtilegasta og ný-
stárlegasta framlag formálans. Um
þessa hluti hef ég séð harla lítið
í skrifum um íslendingasögur, en
orð þeirra félaga benda til, að
þarna sé um harla girnilegt rann-
sóknarefni að> ræða. Um þetta
segja þeir Grímur og Vésteinn
m.a.s:
„Sögurnar úr Eyjafirði og Þing-
eyjarþingi, sem eru meginefni
þessa bindis, gefa á margan hátt
gott tilefni til að velta fyrir sér
raunsæi Islendingasagna . . . í
Grímur M. Helgason.
sögum á borð við Víga-Glúms
sögu og Ljósvetninga sögu —
mætti raunar einnig nefna Valla-
Ljóts sögu og Reykdæla sögu —
má glöggt sjá, hvers eðlis raun-
sæi íslendingasagna e.r, það grund
vallast á raunsæjum skilningi á
eðli mannsins. Höfundarnir
þekkja út í æsar hið einfalda
bændaþjóðfélag, sem þeir lifa í,
hvemig menn bregðast þar við
margvíslegum vanda, sem að Þeim
getur steðjað. Þeir reyna ekki að
gera lífið glæsilegra eða auðveld-
ara en það er. Þeim er ljóst, að
sá hraústasti má ekki við ofurefl-
inu, ráð þess vitrasta geta bitið
hann sjálfan og að hinn réttláti
MffeVIKUDAGUR 12. janúar 1972
geldur oft hins rangláta. Glögg
heyrn og bókmenntaleg þjálfun
hefur kennt þeim margt um,
hvernig menn tala og hvernig
hægt er að endurskapa þetta tal
á bók. Á hinn bóginn v°rður því
varla haldið fram, að hugmynda-
flug þeirra sé framúrskarandi eða
hæfileikinn til að lyfta séi svo
hátt yfir söguefnið, að þeir geti
séð yfir það allt og áttað sig til
fulls á hlutföllum aðalatriða og
aukaatriða. . . Norðlenzku sögurn-
ar, sem hér birtast, eru dálítið
hrjúfar á yfirborði, þurrar á mann
inn ,en málmurinn er ósvikinn og
verður því skýrari sem dýpra er
Framhald á bls. 14.
FÁEIN ORÐ UM HAFVUIU
Maður fyllist ævinlega að-
dáun við tilhugsunina um, hve
ýmsir íslenzkir blaðamenn kom
ast upp með að fylgjast illa
með, án þess að það hái starfi
þeirra hið minnsta, að þvi er
séð verði, eða nokkur lifandi
sála kippi sér upp við það.
Lítið dæmi um það birtist I
dálkunum „Á málþingi“ í laug
ardagsblaði Tímans undir fyrir
sögninni ..Rithöfundar i hafvill-
um“, þar sem lagt er út af lít--
illi klausu í dagblaðinu Visi.
Höf. greinarstúfsins, „Svart-
höfði“, sem er bæði ritstjóri og
rithöfundur, kemst í talsvert
uppnám sökum þess að íslenzk
ir rithöfundar hafa lýst yfir
„stuðningi við framkomna hug
mvr'1 á. M”'> ý um stuðning
við tiUogj CV.' :m-ct4órmi á
þingi S.þ. um fri' id-
landshafs og að úndirbúin verði
hliðstæð tillaga um friðlýsingu
tiltekins svæðis á N-Atlants-
hafi.“
„Svarthöfði“ vill vitaskuld
fá örugga vitneskju um, hvaða
rithöfundar séu hér á ferð,
hvoru rithöfundafélaginu þeir
tilheyri, og hefði hann getað
sparað sér bæði sálarkvalir og
ögn af bleki með því að fylgj-
ast örlítið með fréttaflutningi
í landinu. Rithöfundafélag fs-
lands sendi sem sé öllum ís-
lenzkum fjölmiðlum — og þá
einnig Tímanum — fréttatil-
kynningu um fundarsamþykkt
sína, og birtist hún í nokkrum
þeirra, þó aðrir teldu ekki
ástæðu til að virða hana viðlits.
„Svarthöfða“ þykir sú hug-
mynd fráleit, að hægt væri að
gefa út tilkynningu um stuðn-
ing við hænsnerækt í Timbúktú
í nafni íslenzkra rithöfunda,
og er sú yfirlýtig raunar i
fullu samræmi við allan and-
ann í málflutningi hans, sem
er sá. að rithöfundar eigi ekki
að hafa afskipti af öðru en því,
sem gefur þeim sjálfum vonir
um fjárhagslegan ábata. Ég
og mínir líkar lítum hinsvegar
svo á, að rithöfundar geti
mætavel stutt hænsnarækt í
Timbúktú, ef hún kemur þar-
lendum í góðar þarfir, og að
þeir geti yfirleitt, bæði sem
einstaklingar og stétt, látið
þjóðþrifamál til sín taka, engu
síður en aðrir þegnar mannfé-
lagsins og tekið opinbera og
afdráttarlausa afstöðu til hvers
kyns mannlegra málefna. Ég
hef ekki enn heyrt nein sann-
færandi rök fyrir því, að rit-
höfundar eigi að vera einsýnir
eiginhagsmunastreðarar og láta
sig þjóðfélagsmál engu skipta,
enda mun slíkum skoðunum
einkum hampað austan jám-
tjalds. Það miðaldarhugarfar,
að menn eigi ekki að hugsa
útfyrir sinn eigin túrigarð, er
ú jom s?ffi betijr fer á undanhaldi hjá
ísiienzkum rithöfundum sem og
öðrum landsmönnum.
Annars má vel vera, að
„Svarthöfði" hafi verið að
leika það gamalkunna bragð
Rússa, að skamma Kínverja
með því að skattyrðast við
Albani. í ummælum hans felst
nefnilega skýlaus fordæming
á því atferli Einars Ágústsson
ar utanríkisráðherra að fyrir-
skipa sendinefnd íslands hjá
Sameinuðu þjóðunum að
greiða atkvæði með tillögu
Ceylon-stjórnar á allsherjar-
þinginu. Samkvæmt rökfærslu
„Svarthöfða" varðar íslenzka
rithöfunda ekkert um hugsan-
lega friðlýsingu Norður-Atlants
hafs, og þá varðar vitaskuld
fslendinga í heild eða íslenzk
stjómvöld enn síður um frið-
lýsingu Indlandshafs. Þannig
em íslenzkir rithöfundar
hreint ekki einir um að hafa
lent í hafvillum, að skilningi
„Svarthöfða" cg sálufélaga
hans.
Sigurður A. Magnússon.
Bréf til IndríSa G. Þorsteinssonar
frj St
/T r •
*r r ■» J,
Kæri Indriði!
Ég þarf að biðja þig fyrir
fáein orð til Svarthöfða, vegna
þess að ég hitti hann eiginlega
aldrei, en þú daglega. Þau
varða skrif hans á laugardag-
inn um undirtektir íslenzkra
rithöfunda við hugmyndinni
um friðun heimshafanna, sem
ég hygg að hann hafi ekki
hugsað af nægilegri dýpt.
Á siðasta allsherjarþingi Sam
einuðu þjóðanna var samþykkt
tillaga, borin fram af fulltrú-
um Ceylon og fleiri ríkja, um
að lýsa yfir friðun Indlands-
hafs, þar sem hvorki yrðu leyfð
ar, framar meir, neinar her-
né flotaæfingar, og allar her-
stöðvar yrðu bannaðar.
Á móti þessari tillögu stóðu
ríkisstjórnir allra þriggja hern
aðarbandalaganna, Varsjár-
bandalagsins, Suðaustur-Asíu-
bandalagsins og Atlantshafs-
bandalagsins (að íslenzku ríkis
stjórninni undanskilinni) og
gerðu um það samkomulag sín
í milli að tjá andstöðu sína
með því að sitja hjá. Tillagan
var hins vegar samþykkt með
öllum atkvæðum „þriðja heims
ins“, en í * þeirri þjóðasam-
kundu eru hin svonefndu hlut-
lausu. eða nýfrjálsu ríki .Einu
Evrópumennirnir, sem greiddu
tillögunni atkvæði, voru Svíar,
Kýpurmenn, Möltubúar, Júgó-
slavar og svo íslendingar, einir
allra Nato-þjóðanna.
Það var þessr enn einn vott-
ur um pólitíska siðbót á íslandi
undir forsæti Ólafs Jóhannes-
sonar, sem gladdi góða drengi
í öðru íslenzka rithöfundafé-
laginu. í því félagi eru allmarg
ir menn, sem reyna að skyggn-
ast út yfir sjálf heimshöfin, og
skynja mannlífið, sem bóka-
mark "!úr þeirra dafnar í, þar
af leiðandi í allstórum ramma.
Þessir rithöfundar, sem styðja
þá hugmynd að Norðaustur-
Atlantshafið, kringum landið
okkar, verði einnig friðað fyrir
herskipmn, sprengjuflugvélum
og vígareiðrum, hafa lengi
múðrað yfir því að hér skuli
vera útíénd herbækistöð. Nán-
ar til tCkið, þá eru þetta sams
konar rithöfundar og þeir, sem
hafa sýnt lit á Því að gagnrýna
rússneska herveldið innanfrá
og verið dæmdir í tukthús eða
settir á vitlausraspítala fyrir.
sem sagt gagnrýnir menn, sem
láta allt mannlegt til sín taka,
nær og fjær. án tillits til einka
hagsmuna sinna.
Nú vil ég síður en svo kasta
rýrð á þá rithöfunda, sem lítt
skyggnast til heimshafanna
sem slíkir, en gera sínu prívat
og persónulega baðvatni þeim
mun betri skil (þótt sjaldgæft
muni að þeir geti beinlínis not
að það fyrir blek). í þeirra
hópi eru lika margir góðir
drengir, og þess vegna minnist
ég ekki á menn lítilla sæva í
þessu sambandi, né heldur á
pottþéttar vinsældir þeirra inn
an sinna hemaðarbandalaga.
Og þvi er það nú, sem ég vil
biðja þig, góði kunningi, að
ía að því við Svarthöfða, hvort
hann vilji nú ekki reyna að
hugsa þetta friðunarmál heims-
hafanna að minnsta kosti ofan
í botn sinnar kerlaugar, þótt
ekki væri nema vegna okkar,
fomvina sinn^ og aðdáenda.
Við viljum halda áfram að trúa
því að ritstjóri Tímans hafi
valið Svarthöfðanafnið á þessa
pistla í minningu þeirra dökku
lokka, sem kringdu höfuð Kor-
máks og annarra keltneskra
skálda á þessu landi, sem einna
ljósastir vom í hugsuninni, en
ekki með tilliti til myrkursins
inni í höfðinu 8 þeim sem
skrifar þá.
Reykjavík, 9. Jan. 1972
Með beztu kveðju
Stefán Jónsson.
| • l ■ : « I '
. Ullll!
(