Tíminn - 13.01.1972, Blaðsíða 8

8
TIMINN —---------------- FIMMTUDAGUR 13. janúar 1972
■........ 1 ■■ .............. " .........."« ■"" ....
Hin mikla þjóðfélagslegp
meinsemd, verðbólgan, hefir
herjað hér hina síiðustu ára-
tugi, og með sívaxandi þunga.
Allir virðast sammála um það,
að hún sé þjóðarböl, þó brest
ur þjóðina þrek og samtaka-
vilja til að panga í berhögg
við hana, og segja henni stríð
á bendur í fullri alvöru. Þjóðin
virðist vera búin að slá Því
föstu, að hér sé um eitthvert
„náttúrulögmál“ að ræða, sem
ekki verði umflúið, en verði að
sætta sig við, og reyna með
tímabundnim aðgerðum, að
veriast algeru falli. Aliar eiga
þessar aðgeiðir það sameigin
!egt, að J. ■'er eru engin fram-
tíðarlausn, það er aldrei reynt
að taka *yrir rætur meinsins.
Meðan svo er, er baráttan von-
laus. Eigi árangur að r.ást, er
nauðsynlagt a@ freista að gera
sér ljóst hvar aðalrætur þess
erar meinsemdai liggja, og upp
læta þær, sé þess kostur.
Að mínu viti er það einkum
þrennt, sem vinnur markvisst
að því að ýta vei ðbólgucni upp.
Aíeðan þau öfl fá að starfa ó-
hicdrað, er engin von um bata
í þessu efni.
Þessi þrjú atriði, sem ég
tel að orki mest á verðbólgu
þróunina eru: Víxlhækkun kaup
gjalds og verðlags, vísitölu-
greiðslur á kaup, og verldöll.
Skal nú lítillega athuga þessi
atriði hvert fyrir sig.
Meðan víxlhækkun kaup-
gjalds og verðlags er látin
leika óhindruð sinn niðurrifs-
leik, er vonlaust að takast
megi að stöðva verðbólguna.
Þetta liggur í augum uppi. Sú
svikamylla vinnur markvisst,
efðli sínu samkvæmt, að vexti
verðbólgunnar.
Segja má að vísitölugreiðsl
ur á kaup séu réttlætismál,
eins og uppbygging þessara
mála er í dag. En reynslan hef
ir sýnt, að þegar að kreppir,
er Það óframkvæmanlegt. Það
verður því að fara aðrar leiðir
SKIPTING
ÞJÓÐARTEKNA
til að tryggja réttlæti í kaup-
gjaldsmálum.
Þá eru það verkföllin. Ég
held að þeir hljóti að vera
fáir, sem í alvöru telja það
heppilegt að leysa kaupdeilur
með verkföllum. Verkföll eru
skaðræðisvopn, þau eru ofbeld
isaðgerðir, sem öllum vinna
tjón, einnig þeim sem að þeim
standa. Allt ofbeldi ber að for-
dæma. í öllum deilumálum
eiga rök að ráíða, þar eru kaup
deilur engin undantekning.
Verkföll .eru gersamlega úrelt
baráttuaðferð í nútíma þjóðfé-
lagi, til að knýja fram kjara
bætur. Það er marg endurtek
in reynsla, að kauphækkanir,
sem knúðar eru fram með verk
föllum, eru skammgóður verm
ir, þar verður sjaldan hönd
höggi fegin. Þær kaup- og kjara
bætur, sem fást í bili, eru fyrr
en varir runnar út í sandinn,
í hækkuðu vöruverði og alls-
konar þjónustu. Afleiðingarnar
eru aukin verðbóiga, en raun-
verulegar kjarabætur engar.
Þá er að gera kaupkröfur og
verkföll á ný, með sömu af-
leiðingum. Þessi hjaðningavíg
eru svo fávísleg sem hugsazt
getur, þau vinna það -eitt að
lama atvinnuvegina og fjár-
hagsafkomu þjóðarinnar í
heild. En góð afkoma þessara
aðila er forsenda fyrir þvi, a@
hægt sé að hækka kaup. En
undirstaða góðrar afkomu, er
fyrst og fremst meiri og betri
vinnuafköst og skipulagning,
sem skapa aukna framleiðni.
En hvað er Þá hægt að gera
til að losna við þennan ófögn
uð, sem stefnir markvisst til
ófarnaðar í íslenzku efnahags
lífi og skapa réttláta tekjuskipt
ingu innan þjóðfélagsins?
Ég sé aðeins eina leið út úr
ógöngunum. Greiða kaup í
samræmi við þjóðartekjur!
Koma þarf sér saman um
að beztu manna yfirsýn, hver
hlutur hinna ymsu stétta þjóð
félagsins í þjóðartekjunum
skuli vera. Þegar það er fengið
skal greiða kaup í samræmi
við það.
Að mioa kaup við þjóðartekj
ur hiýtur að vera hinn eini
raunhæfi og réttláti grundvöll
ur. Það er órofa samband milli
þess sem aflast, og þess sem
hægt er að eýða. Sé það lög-
mál brotið ti! lengdar, hlýtur
illa að íara. Við verðum að
sníða okkur stakk eftir vexti.
Þjóðin verður að haga lífskröf
um sínum í samræmi við nátt-
úruskilyrði og aðstöðu þá og
afkomumöguleika, sem landið
hefir uppá að bjóða, og þar
á að gera öllum jafnt undir
höfði. Þcgar vel árar, njóta
allir þess hlutfallslega og þeg
ar á mó;i biæs, taka allir á sig
byrðarnar eftir sömu rcglu.
Nauðsynlegt er, Þegar ipegaj
ært er, eða betur, að leggja
nokkuð í varasjóð til að hlaupa
uppá í lakari árunum, svo lífs
kjörin megi veiða sem jöfn
ust, og sem minnstar sveiflur
á afkomunni.
Með þessu fyrirkomulagi er
brotið blað í launamálum og
tekjuskiptingu þjóðarinnar.
Hér er um grundvallarbreyt-
ingu að ræða. I stað þess að
standa í stöðugu ófrjóu stríði,
um svo að segja hvern spón og
bita, stendur þjóðin nú samcin
uð. Þau þrjú atriði, sem nefnd
voru í upphafi Þessa máls,
sem öll eru reist á ó-
heilbrigðum forsendum, og
stefna tii ófarnaðar, eru hér
með úr gildi fallin, og launa-
málakerfið komið á heilbrigðan
og réttlátan grundvöll. Á móti
þessu fyrirkomulagi geta engir
aðrir verið en þeir, sem hyggj
ast skara eld að sinni köku, á
kostnað náungans og efna til
átaka og úlfúðar. Engum ætti
að vera þetta fyrirkomulag bær
ara, og til meiri hagsbóta, en
launastéttunum, þá þurfa þær
ekki lengur undir högg að
sækja til atvinnurekenda og
ríkisstjórna um launakjör. Hér
er öllum tryggður, svo sem
verða má, frá hinum hæstlaun
aða til hins tekjulægsta réttlát
ur hlutur í þjóðartekjunum,
og tilefni fyrri átaka úr sög-
unni.
Þetta fyrirkomulag hlýtur að
ýta mjög undir alla að skila
sem mestu og beztu starfi, svo
framleiðsla og framleiðni megi
verða sem mest, og sem bezt,
svo bjóðartekjurnar megi vaxa
og lem mest verða til skipt-
anná. Vissan um það, að allir
u Jífái |réttlátae hlutdéfld' í ágóð
anum, verður það sigursæla
afl, sem hvetur hug og hönd
til átaka. Aðalvandinn við Þetta
ÍS>rirkomulag verður eflaust sá,
að ná samkomulagi um það í
upphafi, hver hlutur hinna
ýmsu stétta í þjóðartekjunum
skuli vera, og engin von til að
takist í fyrstu lotu, svo að ekki
þurfi breytinga við, eftir því
sem reynsla og breytt viðhorf
gefa tilefni tiL Verður þá að
vera til einhver stofnun, eða
aðili, sem hefir úrskurðarvald
íbniiL
í þeim málum, og til hans verð
ur að skjóta umsóknunum til
breytinga. Sennilega yrði það
affarasælast, til að fyrirbyggja
málþóf, að hafa á þessu í
upphafi sama hátt, og þá er
kristin trú var lögtekin á Is-
landi, en sú framkvæmd hefir
farsælust orðið í þjóðarsög-
unni, fela einum manni að gera
í málinu, og málsaðilar skuld
bindi sig til að hlíta þeim úr-
skurði. Síðar mætti svo sækja
um breytingar, eins og vikið er
að hér að framan. Hagstofan
reiknar út þjóðartekjur og
verður sá útreikningur vafa-
laust lagður til grundvallar við
skiptinguna. Hvort hagstofunni
verður svo falið að sjá um
skiptinguna, eftir þeim sam-
þykktum, sem þar um gilda,
eða einhverjum öðrum aðila,
fer að sjálfsögðu eftir því hvað
hagkvæmast Þykir í því efni.
Hér hefir verið stungið uppá
grundvallarbreytingu í sam-
bandi við launamálakerfi og
tékjuskiptingu þjóðarinnar.
Lagt er til, að ákveðin form,
sem áður hafa mestu ráðið um
þessi mál verði niður lögð. Það
er sameiginleg reynsla af þeim
öllum, að þau hafa gefizt illa,
þau hafa haft mjög óhgstæð
áhrfi á fjárhagsafkomu þjóðar
innar, og ógna með algeru öng
þveiti og hruni í efnahagsmál
um. Fylgifiskar þeirra hafa ver
ið hatrammar deilur og átök
innan þjóðféiagsins, sem leitt
hafa af sér úlfúð og viðsjár,
milli starfshópa og stétta.
Verði sá háttur upp tekinn,
sem hér er lagt til, um skipan
þessara mála, mættá það, i
sambandi við réttlátari sldpt-
ingu þjóðartekna stuðla að frið
samara og samstilltara þjóð
lífi, þar sem hver hönd styð
ur aðra, að sameiginlegu mark
miði, uppbyggingu fegurra og
frsæll þjóðlífs.’ Verum minnug
hinn spöku sígildu orða:
„Sameinaðir stöndum vér,
sundraðir föllum vér“.
Stefán Kr. Vigfússon.
UMHUGSUKAHEFNI
„Löngum var ég læknir minn,
lögfræöingur, prestur".
— Get ég fenglð að tala við
lækninn?
— Hann er upptekinn við að
skíra barn.
— Mig langaði til að hitta
| prestinn að máli.
— Það er því miður ekki-heegt
núna, því að hann er að bólu-
( setja gegn inflúenzunni.
Þetta samfal er upphaf að
vtðtali, sem ég las nýlega i
sænsku blaði við prestlækni eða
i læknisprest I byggðahverfi
; skammt frá Stokkhólmi. Hann
■ heitir Conny íUordin, tók læknis
j próf 1970 og prestspróf 1971.
Hann er nú bæði prestur og
læknir í sinni sveit og he*ur
komizt að raun um það, sen,
margir renndu grun í, að félagr
reg og •rannleg úrlausnsrefni
prests og læknis e-u býsna mörg
lík eða hin sömu
Hér á landi eru vist ekki marg
| ir, sem hafa bæðl prests- og
i
læknispróf og enginn sem sam
einar þessz hiónustu í starfi.
Einn starfandi presiur þicökirkj
unnar a-j minnsta kosti er þó
einnig logfræðingur að mennt,
séra Bjarní Stguiðsson á Mos.
felli, vírtur vei af sóknarbörn-
um, þótt ekki hafi heyrzt að
nann hafi opnað iögfræðiskrif
stofu samfana prestsþjónustu,
sem auðvitað væri þó ekki nema
sjálfsagt og eðiiiegt, meira að
segja æskilegt að reka þótt ekki
væri nema eina lögmannsstofu í
landinu j svolítið kristiiegum
anda. Kannski væri það líka til-
raun til þess að milda syndir
manna fyrir guði að dæmi úr
fornri sögu. En sleppum þvi
núna.
Dæmið um sænska prestlækn
inn leiðir hugann að íslenzkum
vanda — skorti á læknum og
prestum i íslenzkum byggðum.
Ýmsar úrbótatiilögur hafa kom
ið fram, margar álitiegar, en lik
lega engin fullkomln lausn.
'Hvernig væri nú að athuga,
hvort ekki mætt! sameina eitt-
hvað af þessum störfum? Væri
ekki athugandi. hvort einhverj
ir læknar vildu ekki læra til
prests með svo sem eins vetrar
viðbótarnámi? Það ætti að
nægja, þvf að langt guðfræði-
nám verður aldrei meglnvopn í
hendi góðs prests Eða þá að
prestar gætu !ært dálítið i eln-
‘öldustu læknisstörfum, hjálp í
viðlögum og hjúkrun, og verið
siðan milliliðir eða jafnvel hjálp
armenn lækna í læknamiðstöðv-
um.
Miklar likur benda til þess,
að prestsiækninnn gæti veitt
betri og mannlegri f.jónustu og
líkn fólki, em tendir > slysum
eða verður fyrir skynditegum og
hættulegum sjúkdómsáföllum og
þ»rf á óllum hugarstyrk að
halda. Prestsiæknir gæti jafn-
vel gert betur en prestur og
læknir hvor í sínu lagi.
Mönnum finnst þetta ef til
viil fjarstæð tillaga, en er hún
eins heimskuleg, þegar betur er
að gáð? Stundum er mikilvægt
að vera ekki of venjubundinn í
hugsun. A3 undanförnu hefur
öll þjónusfa verið greind æ
meira sundu í nafni sérfræði.
greinarnar hefa skipt sér án af-
láts eins on frumur, svc að hver
þjónustumaður er orðinn ey-
land. Það er arangursríkt en
ekki einhlítt. Mestu skiptir að
nýta kosti sérfræðinnar án þess
að fórna mannlegri samvinnu og
samverkun félagslegra þátta.
Væri ekki þjóðráð að hafa svo
sem einn prestlækni eða læknts-
prest j hverri tæknamiðstöð fram
tíðarinnar?
í tækna- og prestahallæri um
allt land mætti leiða hugann sem
snöggvast að sænska dæminu.
Það víkkar að minnsta kosti sjón
hring þeirra, sem skoða þetta
vandamál.
Takist ekki að leý'sa þessi mál,
hverfum vlð og erum raunar
horfnir að verulepu leyti, f
heim vísunnar, þar sem borgar
inn kveður við sjálfan sig:
Löngum var ég læknir minn
lögfræðingur presfur.
Nétímamenn geta ekki sætt
sig við þá öfgughróun. en hins
vegar gæti þetta ailt sameinazt
að meira eða minna leyti í ein-
um bionustumar.ei borgaranna
í stað þess að hafa mörg eylönd.
—AK.