Tíminn - 13.01.1972, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR 13. janúar 1972
TÍMINN
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason, IndriSi
G. Þorsteinsson og Tómas Karlsson. Auglýsingastjórl: Stein-
grímur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu, símar
18300 — 18306. Skrifstofur Bankastræti 7. — Afgreiðslusiml
12323. Aub'.ýsingasími: 19523. Aðrar skrifstofur síml 18300.
Áskriftargjald kr. 225,00 á mánuði innanlands. í lausasölu
kr. 15,00 eint. — Prentsmiðjan Edda hf.
Efnahagstlllögur
stjórnarandstöðunnar
í málgögnum stjórnarandstöðuflokkanna er því kröft-
uglega haldið fram, að mikil hætta sé á ört vaxandi verð-
bólgu. Jafnhliða þessu er það staðhæft, að með kjara-
samningunum í fyrra mánuði og fiskverðshækkuninni
um áramótin ,sé gengið svo nærri ýmsum mikilvægustu
atvinnugreinum, eins og hraðfrystihúsunum, að ekki megi
tæpara standa.
Því skal sannarlega ekki neitað, að þessi málflutn-
ingur stjórnarandstöðublaðanna hafi við rök að styðjast.
Vissulega er staðan í efnahagsmálunum nú þannig, að
ástæða er til varfærni, ef takast á að draga úr þeim hraða
verðbólguvexti, sem hefur verið hér síðustu árin.
En hvert er svo framlag stjórnarandstöðublaðanna til
þess að draga úr verðbólguhættunni og styrkja stöðu
atvinnuveganna? Þær tillögur, sem stjórnarandstöðu-
blöðin hampa nú einkum 1 því sambandi, eru þessar:
1. Hækka aengi krónunnar, miðað við dollar, enda
þótt líklegt sé, að það myndi valda hallarekstri hjá
frystihúsunum og leiða til útflutningsuppbóta og
skattaálaga í sambandi við þær.
2. Láta það ekki hafa nein áhrif á framfærsiuvísi-
töluna, að nefskattar, eins og tryggingagjöldin/ erUíí?*"
felld niður, en það myndi leiða til verulegrar hækk-
unar á kaupgreiðslum, sem stjórnarandstöðublöðin
segja, að nú þegar séu orðnar of háar fyrir margar
atvinnugreinar.
3. Fallast á allar kröfur Bandalags starfsmanna ríkis
og bæja, jafnt um hækkun á háum launum sem lágum,
en af því myndi hljótast, að ríkissjóður yrði að hækka
skattaálögur verulega.
4. Leyfa verulega hækkun á rafmagnsverði og hita-
veitugjöldum í Reykjavík, en það myndi hækka fram-
færsluvísitöluna og auka kaupgreiðslur á þann hátt.
5. Afnema næstum allt verðlagseftirlit og taka upp
áhrifalítið verðgæzlukerfi eins og gert var ráð fyrir
í frumvarpi Gylfa Þ. Gíslasonar og Jóhanns Hafsteins.
6. Hækka útgjaldabálk fjárlaga um rúmlega hálfan
milljarð króna og samþykkja svo til viðbótar á þinginu
í vetur frumvörp og tillögur, sem hafa mörg hundruð
milijóna króna útgjöld í för með sér. í kjölfar þessa
yrði að hækka skattana tilsvarandi.
Fleiri tillögur, sem ganga í þessa átt, hafa borizt frá
stjómarandstöSunni, en þessi upptalning nægir til að
sýna, að væri fylgt þeim efnahagstillögum, sem nú eru
bornar fram af stjórnarandstæðingum, myndi hefjast hér
stórfelldur verðbólguvöxtur, sem myndi leiða til sam-
dráttar og stöðvunar í atvinnulífinu og stórfelldrar gengis
fellingar innan skamms tíma. í efnahagsmálum myndi
haldast áfram sami ógæfuferillinn og í tíð fyrrv. stjórnar.
Stjórnarandstæðingar treysta bersýnilega á, að hinir
einstöku stéttahópar láti ginnast af yfirboðum, en hirði
minna um afleiðingarnar. En þjóðin hefur orðið bitra
reynslu af verðbólgunni. Um þessar mundir býr megin
þorri þjóðarinnar við betri kjör og öruggara atvinnu-
ástand en um langt skeið. Mestu máli skiptir nú að
tryggja það, að þetta ástand geti haldizt og kjörin batnað
í samræmi við hina nýju kaupsamninga. En þetta tekst
því aðeins, að verðbólguvöxturinn verði ekki eins hraður
og áður. Ótrúlegt er því, að það afli stjórnarandstæðing-
um virðingar og fylgis, að þeir keppast nú við að magna
verðbólguna með alls konar yfirboðum og stuðningi við
hverskonar hækkunarkröfur, sem fram eru bomar. Þ.Þ. 4ii
RICHARD HALLORAN, New York Times:
Hver verður utanríkisstefna
Japana á komandi árum?
Japanir standa nú á örlagaríkum vegamótum.
BANDARÍKJAMANNI, sem
kominn er heim úr þriggja
mánaða dvöl í Japan, sýnist
deginum ljósara, að Japanir
hafa til þess mátt og mögu-
leika, framar.en nokkur önnur
þjóð í Asíu, að Kínverjum með
töldum, að móta framtíð Asíu-
búa, hvort heldur er til góðs
eða ills. En mátturinn er að
dvína. Japönsk stjórnmál eru
í óreiðu, sem sviftir þjóðina
virku forustuhlutverki. Sato er
sýnilega orðinn þreyttur og
lætur senn af störfum, enda
hefur hann gegnt embætti for-
sætisráðherra í meira en sjö
ár. En enginn þeirra. sfem lík-
legir eru til að taka við af
honum, hafa enn sem komið er
sýnt hugmyndaauðgi eða hæfi
leika, sem gefi fyrirheit um
snjalla forustu.
Á þinginu í haust kom greini
lega fram, hve þingræðisstjóm
in stendur völtum fótum. V—
Stjómarandstaðan gerði þar
afar mikið veður út af ómerki
legum atvikum. Stundum van-
rækti stjórnarandstaðan af
ráðnum huga að sækja þing-
fundi þegar þingmeirihlutinn
lét fara fram atkvæðagreiðslu
„um frumvörp.
AÐSTAÐA Japana til stjóm
málasamskipta var erfið, bæði
af stjórnmálaástæðum og land-
fræðilegum ástæðum, en þeir
virtust ekki við því búnir að
mæta vandræðunum. Erlendir
menn heyrðu heimamenn afar
oft segja: „Okkur finnst við
vera einangraðir". í norðri em
Rússar, sem Japanir tortryggja
og hafa andúð á. Kínverjar em
í vestri, en leiðtogar þeirra
sýna Japönum vaxandi óvild.
f öðmm áttum era aðrir Asíu-
búar, sem em sífellt á verði
gagnvart Japönum og Japanir
gera sér þess ljósa grein. Ev-
rópa er of langt í burtu til þess
að Japanir geti leitað trausts
hjá íbúum Vestur-Evrópu.
Stjórnarflokkinn, Frjálsa
demókrata, skortir bæði sam-
heldni og kraft. Flokkurinn
hefur verið við völd í meira
en tvo áratugi og rosknum for-
ustumönnum virðist einkum
umhugað um að tryggja óbreytt
ástand og eigin aðstöðu til
valda.
Frjálsir demókratar eiga
erfiðara um vik vegna þess, að
stjórnarandstaðan veitir þeim
ekki harða samkeppni og gefur
kjósendum tæpast kost á raun-
verulegu vali um valdhafa.
Stjórnarandstaðan skiptist í
fjóra flokka, sem eiga í illdeil-
um innbyrðis og virðast oft og
einatt serið óábyrgir.
SÓSÍALISTAFLOKKURINN
aðhyllist einkum aldar gamlan
marxisma, sem er ekki sérlega
aðlaðandi fyriv sífjölgandi mið
stétt í Japan. Lýðræðissósíalist
ar er fámennur flokkur en hóf-
samari í kenningum. Komeito,
eða flokkur hinnar hreinu
stjórnar, liggur undir þeim
gran, að hann standi í ærið
nánum tengslum við herskáan
flokk buddatrúarmanna, sem
SATO, forsætisráðherra
kenndur er við Soka Gakkai.
Kommúnistaflokkurinn virðist
ekki geta náð tengslum við
, nema mjög fámennan hóp kjós
enda.
Japönum þykir þó kvíðvæn-
legast. að þeim virðist Banda
ríkjamenn séu að snúa við
þeim bakinu, en þeir hafa verið
samherjar í fjórðung aldar.
Japanir töldu sér sýnda auð-
mýkingu, þegar Nixon forseti
breytti skyndilega um stefnu
gagnvart Kína, án þess að ráð-
færa sig við þá, og hin nýja
efnahagsstefna hans kom einn-
ig hart niður á þeim. Þeir telja
sig þarna sjá örla á banda-
riskri andúð, sem þeir óttast
að sé af kynþáttatoga spunnin.
STEFNA Japana í utanríkis-
málum er enn jafn hógvær og
fábreytt og hún hefur verið
alla tíð siðan að síðari heims-
styrjöldinni lauk, en nú væri
einmitt mjög mikilvægt að
sýna frumkvæði og athafna-
semi á því sviði. Japanir eru
mjög ófúsir á að láta draga
sig í dilka um mörg þeirra
deilumála, sem nú era efst á
baugi, jafnvel þó að þeir eigi
á hættu að glata fylgi þeirra,
sem hafa lengi verið þeim vin-
veittir.
Það var sjaldgæf undantekn
ing í þessu efni, þegar Sato
reri að því öllum árum að
kínverskir þjóðernissinnar
héldu sæti sínu hjá Samein-
uðu þjóðunum í haust. Ósigur-
inn í því máli olli miklum ugg
í Tokíó. En Japanir voru samir
við sig meðan átök Indverja
og Pakistans stóðu yfir og létu
sér nægja að hvetja til friðar.
Japanir þykjast sjá fyrir
ýmiskonar erfiðleika á efna-
hagssviðinu. Þar ber hæst
hækkun yensins í desember, en
hún olli mikilli röskun á þeim
grundvelli. sem japanskt efna
hagslíf hefur hvílt á í rúm
tuttugu ár.
JAPANIR virðast raunar
skelfast ýmsar afleiðingar efna
hagsframfaranna. Þeim ofbýð-
ur, hvernig stóriðnaðurinn hef
ur leikið land þeirra, ár og
andrúmsloft. Þeir eru einnig
óánægðir með lélegt húsnæði,
vatnsskort, opin skolpræsi og
holóttar götur. Byrjað er að
örla á kröfunum, að lögð verði
jafn rík áherzla á að ráða bót
á félagslegum meinum og áður
var lögð á uppbyggingu iðn-
væðingarinnar.
Vestrænir menn þykjast
koma auga á margar andstæð-
ur í Japan, en Japanir sýna þó
meira sjálfstraust nú en þeir
hafa áður gert, bæði sem ein-
staklingar og þjóð. Japanir
eru stoltir af afrekum sínum,
einkum þó hinum sýnilega ár-
angri „hins efnahagslega
kraftaverks".
JAPANSKA samfélagið er
enn laust við stéttaátök og
trúarbragðadeilur. Skólakerfið
hefur náð þeim árangri, að nú
eru 99 af hundraði þegnanna
læsir og fjórðungur þeirra,
sem miðskólapróf taka, hefja
háskólanám. Glæpir era einnig
það sjaldgæfir hjá þeim, að
það vekur öfund erlendra
gesta. Japanir virðast enn geta
lagt á sig jafn mikið erfiði og
áður. Opinber þjónusta er enn
traust og góð og þar er ef til
vill að finna það afl, sem mest
stuðlar að stöðugleika og
framförum í landinu.
Þetta, ásamt efnahagslegum
styrk Japana, hefur ýtt undir
þann orðróm, að Japanir ættu
að stuðla að uppbyggingu og
stöðugleika í Asíu. Enginn
ábyrgur forustumaður hefur þó
skýrt frá því, hvernig þetta
mætti verða.
Þessi orðrómur hefur hins
vegar valdið miklum kvíða í
Japan, einkum þó meðal þess
hlute ungu kynslóðarinnar,
sem er þjóðernislega sinnaður.
Ýmsir ungir athafna- og stjórn
málamenn þykjast sjá forustu
möguleika Japana, en óttast
mjög skort hinna eldri forastu
manna á framsýni og þjóðleg-
um metnaði
ÞEIR Japanir, sem hugleiða
þessi mál, hafa áhyggjur af
ýmsu. Einkum kvíða þeir þó
endurvakinni hernaðarstefnu,
jafnvel þó að hennar hafi afar
lítið orðið vart enn. Þeir álykta
sem svo, að jafn kraftmikil og
framsækin þjóð og Japanir
geti ekki unað óróanum í inn-
anlandsmálunum, en hljóti
með einhverjum hætti að binda
endi á hann. Þeir vilja. að
þjóðin stefni hátt og ætli sér
mikið hlutverk, en óttast þó
jafnframt, að hún kunni að
reyna að verða sam; harðstjór-
inn í Asíu og hún var á fjórða
tug aldarinnar og framan af
þeim fimmta.
Kvöld eitt fyrir skömmu sat
ungur og sérlega skarpur jap-
anskur menntamaður á mottu
við lágt borð í kyrrlátu veit-
ingahúsi. Hann ræddi af era-
lægni um þær vonir sínar, að
beita getu Japana til blessunar
fyrir land sitt og Asíu alla. En
Framhald á bls. 14.