Tíminn - 23.01.1972, Side 6
TIMINN
SUNNUDAGUR 22. janúar 1972
SKATTAMÁLIN
reisnarstjórnarinnar
Segja má, að öll þau skattalög,
sem nú gilda, hafi verið sett
í tíð „viðreisnarstjóirnarmnar“
svonefndu. Það var líka eitt lof
orð hennar að koma á fullkom
inni og heilbrigðri skattalög-
gjöf. Alþýðuflokkurinn hafði lof
að því til viðbótar, að tekju-
skattar skyldu afnuimdir á venju
legtmi launatekjum. Að megin-
stofini til eru lögin um tekju-
stofna sveitarfélaga frá 1964 og
löigin um tekju- og eignarskatt
frá 1965.
Það er ekki ofjnælt, þótt sagt
sé, að skattalöggjöf sú, sem hef
ur verið sett í tíð „viðreisnar-
stjórnarinnar“, sé í litlu sam;
ræmi við fyrirheit hennar. í
stað þess að gera skattakerfið
einfaldara og óbrotnara, hefur
það orðið miklu flóknara en það
áður var. í stað þess að fækka
sköttum og tekjustofnum, hefuir
verið bætt við fjölmörgum nýj
um, og er frægastur þeirra að-
stöðugjaldið svonefnda. í stað
þess að fella niður skatta á
almennum launatekjum, hafa
þeir verið þyngdir stórlega og
sum árin svo stórkostlega, að
efnahagssérfræðingar stjórnar-
innar hafa lagt til, að einstakl
ingum yrðu veitt sérstök l'án
til þess að geta innt greiðslu
skattanna áf hendi!
Stjórnarfrumvarp
dagar uppi
Vorið 1969 var svo komið, að
ríkisstjómin taldi oirðið nauð-
synlegt að láta endurskoða
skattakerfi sitt. Þá var sett á
laggirnar sérstök embættis-
mannanefnd, sem hlaut það
verkefni að endurskoða skatta-
mál atvinnufyrirtækja með til-
liti til Eftaaðildar. Sú nefnd
skilaði frumvarpi, sem lagt var
fyirir Alþingi síðari hluta vetrar
1970. Það náði aðeins til tekju
skattsins og eignaskattsins. Mjög
var um það deilt, hvort það yrði
til bóta fyrir atvinnureksturinn,
þar sem eitt ákvæði þess fjall-
aði um að fella niður skatt-
frjálsu varasjóðina. Atvinnurek
endur töldu það einnig óheppi-
legt, að endurskoðun skattamála
skyldi ekki einnig ná til tekju
stofna sveitarfélaga. Þetta og
fleira varð þess valdandi, að
frumvarpið dagaði uppi. Frum-
varpið var í reynd stjómar-
framvarp, þótt nefnd flytti það
að beiðni fjármálaráðherra.
Fyrirheit um hesldar-
athugun skattamála
Umræður þær, sem urðu um
'ftramannefnt frumvarp á Al-
þingi, vöktu aukna athygli á því,
að skattakerfi „viðreisnarinnar"
væri orðið svo flókið og marg-
slungið, að þörf væri á að láta
fara fram heildarathugun á því
með það fyirir augum að gera
það einfaldara og auðveldara í
framkvæmd. Fyrrverandi fjár-
málaráðherra, Magnús Jónsson,
féllst á þetta, og skrifaði hann
því áðurnefndri embættismanna
nefnd nýtt bréf vorið 1970, þar
Unga fólkiS kann vel að meta snjólnn
sem lagt var fyrir hana að taka
allt skattakerfið til endurskoð
unar með það fyrir augum að
gera það einfaldara og hagkvæm
ara. Jafnhliða því, sem neíndin
fjallaði um skattamál atvinnu-
rekenda, skyldi hún einn-
ig fjalla um útsvars- og tekju-
skattsmál einstaklinga og hafa
það að miði, að skattar yrðu
„sanngjarnir og eðlilegir". ^ Við
hlið embættismannanefndarinn-
ar var sett á laggirnar sérstök
þingmannanefnd til að fylgjast
með endurskoðuninni. Tilgangur
hennar var að auðvelda Alþingi
að fjalla um skattamálin, þegar
þar að kæmi.
Embættisnefndin tók ósleiti-
lega til starfa og vann mikið
starf sumarið og haustið 1970.
Málið reyndist hinsvegar svo
stórt og umfangsmikið, að nefnd
in gafst upp við að leg'gja meira
fyrir^ Alþingi í fyrra en endur-
skoðáð frumvarp hennar frá
fyrra þingi um tekjuskatt og
eignarskatt aitvinnufyrirtækja.
Stjórnarfrumvarpi
gerbreytt
Þetta frumvarp nefndarinnar
var lagt fyrir Alþingi sem stjórn
arfrumvarp. Það mun síðar
þykja minnisvert í þingsögunni,
því að ekki mun kunnugt um
apnað stjómarfrumvarp meiiri-
hlutastjómar, sem hefur hlotið
eins miklar breytingar í meðferð
þingsins. Ástæðan var ekki sízt
sú, að atvinnurekendur risu gegn
því. í fyrsta lagi lögðu þeir til
í bréfi til Alþingis, að frumvarp
ið yrði ekki afgreitt fyrr en end
urskoðun á tekjustofnum sveit
arfélaga hefði einnig farið fram.
í öðra lagi lögðu þeir til, ef
frv. yrði ekki stöðvað, að gerð >
ar yrðu á því stórfelldar bareyt-
ingar. Einkum var þeim þó
kappsmál, að það ákvæði frum
varpsins að fella niður skatt
frjálsu varasjóðina, næði ekki
fram að ganga. Eftir mikið þóf
í stjórnarflokkunum, var fallizt
á flestar tillögur atvinnurek-
enda. Þannig fengu varasjóðiri)
ir að haldast. Eins og áður seg-
ir, var frumvarpinu gerbreytt í
meðferð þingsins og stóð eigin-
lega það helzt eftir af upphaf-
legu efni þess, að hlutabréfaarð
ur yrði skattfirjáls og leyft yrði
að greiða hlutabréfaarð úr vara
sjóði (arðjöfunarsjóði).
Skilyrði Sjálfstæðis-
flokksins
íSsíiiacSm, icðeauiOs
..Akyæðin yjp .skattfre^si^^Jiluta^ ,
bréfaarðsins og arðjöfnunarsjóðs
ins munu lengi þykja athyglis-
verður þáttur í sögu íslenzkra
skattamála. Mjög líklegt er, að
bæði þessi ákvæði myndu ýta
undir það, ef þau kæmu til fram
kvæmda, að fé væri dregið úr
hinum fjárvana atvinnurekstri,
einkum þó meðan hlutafélög eru
lokuð, eins og nú er venjan. Þá
er mjög sennilegt, að skattfrelsi
hlutabréfaarðsins myndi hafa í
för með sér stofnun smiárra hluta
félaga, þar sem margir myndu
reyna að afla sér skattfrjáls
gróða á þann hátt. Sá maður,
sem einna gleggst hefur bent á
þessa hættu, er Ólafur Bjömsson
prófessor. Hann hefur m. a. gert
það í grein, sem birtist í Mbl.
á síðastl. vori.
Þrátt fyrir þetta, sótti Sjálf
stæðisflokkurinn það af einstæðu
ofurkappi að fá samþykkt ákvæð
ið um skattfrelsi hlutabréfaarðs
ins. Samkvæmt frásögn Braga
Sigurjónssonar neitaði Sjálfstæð
isflokkurinn að styðja frumvarp
ið um hækkun tryggingabóta,
nema framvarpið um skattfrelsi
hlutabréfaarðsins gengi fram.
Þannig setti Sjálfstæðisflokkur
inn hagsmuni hlutabréfaeigenda
ofar hagsmunum allra annarra
einstaklinga, sem ekki fengu
neina leiðréttingu skattamála
sinna á Alþirigi í fyrra.
Hrunið skattakerfi
Eftir að Alþingi hafði lokið af-
greiðslu áðumefnds skattafrum
varps, skipaði Magnús Jónsson
fjánmálaráðherra nýja fjöimenna
nefnd til að annast heildarathug
un á skattakerfinu. Þar sem sú
nefnd var miklu fjölmennari en
embættismannanefndin, var
ekki líklegt að störf hennar
gengju greiðlegar. f skipun henn
ar fólst hinsvegar ný viðurkenn-
ing fyrrv. f jármálaráðhenra á því,
að gildandi skattakerfi gæti
ekki staðizt öllu lengur.
Þegar núverandi ríldsstjórni
kom til valda á síðastl. sumri,
var því staðan i skattamálunum
þannig, eins og rakið hefur ver
ið hér á undan, að viðreisnar-
stjómin var í verki búin að
viðurkenna, að skattakerfi henn
ar væri orðið svo flókið og marg
þætt, að ekki yrði unað við það
-léngúr og íheiriháttar ger-
'breyting þyrfti að verða. Nú-
verandi ríkisstjórn sannfærðist
um, að þetta var meira en rétt.
Gerbreyting á skattakerfinu gæti
ekki og mætti ekki dragast leng
ur.
í samræmi við það, hófst
Halldór E. Sigurðsson fjánmála
ráðherra handa um víðtæka end
urskoðun skattakerfisins með
það fyrir augum að hægt yrði
að koma fram nauðsynlegustu
byrjunarbreytingum strax á
þessu þingi. Samkvæmt stjóm
arsáttmálanum skyldi endurskoð
unin beinast jöfnum höndum að
þvi að gera skattakerfið ein-
faldara og auðveldara í fram
kvæmd og að lækka skatta á
lágtekjufólki, m. a. með niður
fellingu nefskatta.
Nýju frumvörpin
um skattamálin
Það starf, sem Halldór E. Sig-
urðsson og samverkamenn hans
þurftu hér að vinna, var vissu
lega meira en lítið vandasamt
og erfitt. Hér var um starf að
ræða, sem undir venjulegum
kringumstæðum var tveggja til
þriggja ára verk. Þess vegna má
telja það afrek, að fjármálaráð
herra og samverkamönnum hans
skyldi takast að leggja fram
áður en þingið fór í jólaleyfið
tvö frumvörp, sem fela í sér
stórbreytingu á skattakerfinu.
Meðal annars gera þau ráð fyrir
niðurfellingu ýmissa helztu nef
skattanna, t. d. til trygginga. Hið
fyrra þessara frumvarpa, sem
fjallar um tekjustofna sveitar-
félaga, hefur þegar fengið þann
vitnisburð fjölmenns fundar
sveitarstjórnarmanna, að það
marki þýðingarmikil spor í rétta
átt.
Af hálfu Halldórs E. Sigurðs
sonar fjármálaráðherra var strax
lýst yfir því, að bæði þessi
frumvörp væru upphaf víð-
tækari endurskoðunar og breyt
inga, sem unnið yrði að fyirir
næsta þing. Á sama hátt hefur
ráðherrann lýst yfir því, að
hann sé reiðubúinn að ræða
um ýmsar breytingar á frum-
vörpunum í meðferð þingsins.
Það skilyrði eitt er sett, að
sjálfu meginkerfinu sé ekki
breytt og að tekjur sveitarfélaga
og ríkis séu ekki rýrðar, nema
nýrra tekna sé aflað í staðinn.
Þá ákvað fjármálaráðherra að
viðhafa þau vinnubrögð, að frum
vörpin yrðu lögð fram fyirir jóla
leyfi þingmanna, en ekki tekin
til meðferðar á þinginu fyrr en
það kæmi aftur saman til fund-
ar. Þetta var gert í því augna
miði, að skattþegnamir gætu
kynnt sér efni þeinra og haft
áhrif á afgreiðslu þeirra í þing
Tekjuskatturinn
Af efni þessara nýju skattalaga-
framvarpa hefur verið einna
mest rætt um tekjuskattinn.
Stjórnarandstæðingar hafa reynt
að halda því fram, að hann full
nægi ekki þeim tilgangi stjórnar
sáttmálans að lækka álögur á
lágtekjufólki. Þetta er þó tví-
mælalaust rangt, en hinsvegar
verður þetta umdeilanlegra, þeg
ar um millistéttanmenn er að
ræða. Þess ber líka að gæta, að
skattalög fynrverandi stjómar
eru hæpin viðmiðun og hafa
núv. stjórnarflokkar haldið því
réttilega fram, að samkvæmt
þeim væru beinu skattamir of
háir á lágtekjufólki og millistétt
um. Það leiðir af kosningaloforð
um þessara flokka, að þeirn ber
að gera betur við lóglaunafólk
og millistéttir í þessum efnum.
Þess vegna er ekki óeðlilegt,
þótt tekjuskattsfrumvarpið verði
athugað á Alþingi með þetta í
huga. En það verða menn að /
gera sér ljóst, að allar breyting
ar í þessum efnum kalla á
tekjuöflun í öðru fonmi.
Launamunur og
skattar
Stighækkandi tekjuskattar voru
réttlátt og sjálfsagt tekjuöflun-
arfonm á þeim tima, þegar tekju
skipting var mjög misjöfn. Nú
hefur tekjuskipting jafnazt veru
lega og launamunur orðið minni
en áður. Því verður að gæta
þess, að stighækkandi tekjuskatt
ar jafni ekki út eðlilegan launa
mun, þannig t. d. að rauntekj
ur ófaglærðs manns og faglærðs
verði hinnar sömu. Þess verður
líka að gæta, að tekjuskattur
leggst tiltölulega þyngst ó launa
stéttirnar, því að framleiðendur
og milliliðir, sem sjálfir geta
reiknað sér laun, sleppa alltaf
betur, hversu ágætt, sem skatta
eftirlitið er. Þessvegna eiga
launastéttir að telja sér það ekki
minna áhugamál, að tekjuskatt
ar séu hæfilegir, en að hækka
sjálft kaupið. Kauphækkanir
koma að takmörkuðu gagni. ef
um helmingur þeirra fer í
skatta.
Þetta er eitt af þeim höfuð-
atriðum, sem hljóta að setja
mikinn svip á þá framhaldsat-
hugun skattamálanna, sem fyrir
höndum er. Þ. Þ.