Tíminn - 27.01.1972, Page 7

FIMMTUDAGUR, 27. ianúar 1972.
TÍMINN
7
Ulgefandl; Framiiikttarfiok-kurtnn
FraimkvWR>da».tf(iri;:::|CrlStfSn flenftdíklsSÉi^: ftjtttjötar.t: ÞÁrarirtb::
Þárarinsson |áb)> Andrés Kflstiánsson, Jón H«lg«si>n, indrtðl
G. Þorst«insson og T<Sm«v Karlwon, AúglýsJúítSítlóri: '&telrt-
grimor Oislason. Ritsfíórnúrskrifstofur t €<fdo7»úsinUy SÍtn«r
18300 — 18306. Skrif$tofur Bankastrætj 7. -a. AfgretCsiusimi
13333. Augtýsingasimi 1W53, ASror skritstofur simi 78300.
Askriftargtald kr. 32S,00 á mánuSt innanlands, ( laUsasólu
kr. li.oö «lnUk». — filaSaprertt h.f. (Offsftti
Hinn slæmi arfur
„viðreisnarinnar"
Störf Alþingis munu næsta hálfan mánuðinn bein-
ast verulega aS skattafrumvörpum þeim, sem ríkis-
stjórnin lagði fram fyrir jólin, en ákveðið var að
fresta þá, og gefa almenningi þannig kost á að kynn-
ast efni þeirra og koma fram athugasemdum áður
en þau væru endanlega afgreidd.
Því er ekki að leyna, að hér er við veruleg vanda-
mál að fást og valda því einkum tvær ástæður. Hin
fyrri er sú, að það skattakerfi, sem „viðreisnarstjórn-
in“ hafði tildrað upp, var orðið svo flókið og marg-
þætt, að ekki var hægt að byggja á því lengur. Sjálf
„viðreisnarstjórnin“ hafði viðurkennt þetta og því
skipað tvær nefndir til að endurskoða það í því augna-
miði að gerbreyta því frá rótum. Núverandi ríkisstjórn
tók hér við verkefni, sem er tveggja til þriggja ára
verk, en leysa varð nú á fáum mánuðum. Hin ástæðan
er sú, að fyrrv. stjórn valdi þann kost haustið 1970
að fresta lausn allra vandamála, sem unnt var að
fresta, fram yfir kosningar. Þannig var frestað hækk-
un á bótagreiðslum trygginganna, hækkun á launum
opinberra starfsmanna og margvíslegar fjárlagahækk-
anir aðrar dregnar á langinn. Þetta hlaut að hafa í
för með sér stórfellda hækkun fjárlaganna fyrir árið
1972, miðað við fjárlögin 1971, eins og líka er komið
á daginn. Þetta sá Ólafur Björnson prófessor fyrir,
þegar hann talaði á síðasta þingi um hrollvekjuna,
sem tæki við að verðstöðvuninni lokinni.
Það má því segja, að Alþingi sé að glíma við einn
anga hrollvekjunnar, þegar það er að fást við skatta-
frumvörpin. Það var óhjákvæmilegt að breyta skatta-
kerfinu, því að skattalög „viðreisnarinnar“ voru orð-
in ónothæf, eins og „viðreisnarstjórnin“ sjálf var
búin að viðurkenna. Og það er óhjákvæmilegt, að
skattabyrðin verði veruleg, þar sem viðreisnarstjórn-
in hafði keppzt við að fresta margvíslegum óhjá-
kvæmilegum útgjöldum fram yfir kosningar.
En þetta er þó ekki nema einn angi hrollvekjunn-
ar. Vandinn er ekki minni í verðlagsmálum, þar sem
frestað var að veita margar óhjákvæmilegar hækkanir
fram yfir kosningar. Aldrei hefur hérlend ríkisstjórn
skilið eins hörmulega við í góðæri og „viðreisnar-
stjómin“. Viðskilnaður hennar var sannarlega hroll-
vekja.
Blekkingar og nöldur
Stjórnarandstæðingar greiddu atkvæði með öllum
hækkunartillögum við afgreiðslu fjárlaganna og báru
fram margar hækkunartillögur til viðbótar. Þeim ber
því ekki síður skylda til þess en stjórnarsinnum að
leggja fram raunhæfar tillögur um tekjuöflun til að
mæta útgjöldum, sem búið er að ákveða. Enn hefur
þó ekki bólað á neinum tillögum frá stjórnarandstæð-
ingum um þetta efni,. Stjórnarandstæðingar hafa enn
ekki haft annað fram að færa í skattamálum en blekk-
ingar og nöldur í sambandi við skattafrumvörp ríkis-
stjómarinnar.
Þessi framkoma verður ekki til að auka veg stjóm
arandstæðinga og var hann þó lítill fyrir. En ekki mun
þó þessi frammistaða stjórnarandstæðinga valda von-
brigðum, þar sem þeir skildu við skattakerfið í slíkri
rúst, að þeir höfðu skipað tvær nefndir til að gera
gerbreytingu á því, þar sem það væri ekki nothæft
lengur. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Blökkumenn í Rhodesiu
rísa gegn samkomulaginu
við Breta
Fangelsun Toddfeðgina vekur andúð viða um heim
ALLAR horfur eru á því,
að samkomulag þaS, sem
brezka íhaldsstjórnin gerði
við uppreisnarstjórn Ian
Smiths siðastl. haust, muni
verða upphaf stóraukinna
átaka og jafnvel ógnaraldar í
Rhódesíu. Það virðist ætla
að sannast þar, eins og 1
Ulster, að Heath sé seinhepp-
inn stjórnmálamaður.
Forsaga hinna nýju átaka
milli hvítra manna og
svartra, sem eru að hefjast í
Rhódesíu, er í stuttu máli
þessi:
Rhódesía var til haustsins
1965 brezk nýlenda, sem
hafði víðtæka heimastjórn.
Ætlun Breta var að veita
henni fullt sjálfstæði á lýð-
ræðisgrundvelli. Hvítir menn
sem höfðu heimastjórnina
alveg í sínum höndum, ótt-
uðust, að þetta myndi verða
til þess að blökkumenn
fengju yfirráðin, en þeir eru
nú um 4,7 millj., en hvítir
menn tæplega 300 þúsund.
Til þess að koma í veg fyrir
þetta, lýsti Ian Smith, sem
þá var nýlega orðinn forsætis
ráðherra, yfir fullu sjálfstae'ði
Rhodesíu í nóvember 1965.
Bretar lýstu stjórn hans
strax ólöglega og fengu því
framgengt, að Sameinuðu þjóð
irnar settu viðskiptabann á
Rhódesíu. f viðræðum, sem
stjórn Verkamannaflokksins
átti við Smith-stjórnina, gerði
hún það jafnan að skilyrði,
að Bretland viðurkenndi þvl
aðeins sjálfstæði Rhódesíu,
að tryggt væri, að þar kæm-
ist á lýðræðisleg meirihluta-
stjórn. Á það vildi stjórn
Smiths ekki fallast. Siðast-
liðið haust hóf svo brezka
íhaldsstjórnin viðræður við
Smith-stjórnina og náðist
samkomulag um, að Bretar
viðurkenndu sjálfstæði Rho
desíu gegn því, að meirihluta
stjórn kæmist á í áföngum.
Þetta var þó bundið þvl skil-
yrði, að brezk nefnd, sem
ferðaðist um Rhódeslu, kæm
ist að raun um, að blökku-
menn væru þessu samkomu-
lagi ekki mótfallnir. Fullt
stjórnmálafrelsi skyldi rlkja
I landinu meðan þessi athug-
un færi fram.
MEÐAL blökkumanna f
Rhódesíu hófst strax mlkil
andstaða gegn þessu sam-
komulagi brezku stjórnarinn-
ar og Smith-stjórnarinnar.
Blökkumenn I Rhódesíu hafa
ekki beitt harðri mótspyrnu
gegn yfirráðumy hvítra
manna til þessa, þar sem þelr
hafa treyst á, að Bretar og
Sameinuðu þjóðirnar myndu
með aðgerðum slnum fyrr en
slðar neyða Rhódesiustjórn
til undanláts. Að visu hefur
viðskiptabann Sameinuðu
þjóðanna borið minni árang-
ur en skyldi, vegna þess. að
Portúgal og Suður-Afrika
hafa haft það að engu. Eigi
að sfður hefur það haft mik-
il áhrif. Með áðurnefndu sam
komulagi hjaðnaði mjög sú
von blökkumanna, að Bretar
.ludith Todd.
myndu koma málum þeirra
í höfn, þar sem samkomu-
lagið er þannig úr garði
gert, að það tryggir yfirráð
hvitra manna næstu áratug-
ina, en samkvæmt þvl eiga
blökkumenn að fá aukin rétt
indi stig af stigi. Reiknings-
glöggur maður hefur komizt
að þeirri niðurstöðu, að það
muni taka a.m.k. hundrað ár
að meirihlutastjórn komist á
í Rhódesíu, ef farið væri
alveg eftir samkomulaginu.
Viðbrögð blökkumanna
urðu þau, að þeir hófu strax
virkar mótmælaaðgerðir. —
Þegar brezka nefndin, sem
átti að kynna sér afstöðu
þeirra til samkomulagsins,
kom til Rhódesíu fyrir
skömmu, kröfðust blökku-
menn að mega efna til funda
og annarrar slikrar starfsemi,
þar sem fullu stjórnmála-
frelsi hefði verið heitið með-
an nefndin væri að störfum,
en nefnd þessi er oftast
kennd við formann hennar,
Pearce lávarð, og kölluð
Pearoe-nefndin. Þessu var
hafnað af stjórnarvöldunum.
Blökkumenn efndu þá til
kröfugöngu og mótmæla-
funda í ýmsum borgum, án
leyfis stjórnarvalda og hef-
ur víða komið til blóðugra
átaka við lögregluna. A.m.k.
15 menn hafa þcgar fallið
í þessum átökum og margir
særzt. Fjöldi blökkumanna
hefur verið hnepptur í fang-
elsi. Aldrei áður hafa orðið
slík átök í Rhódesíu, því að
yfirleitt hefur ríkt þar frið-
samlegt ástand. Þeir blökku-
menn, sem nefndarmenn
hafa rætt við, hafa nær allir
lýst sig andviga samkomulag
inu. Samkvæmt því ætti að
mega telja víst, að nefndin
komist að þeirri niðurstöðu,
að blökkumenn séu því and-
vígir og ætti brezka stjórnin
því ekki að staðfesta það. En
hver sem niðurstaðan verður
í þessum efnum, þykir sýnt,
að samkomulagið hefur orðið
til þess að magna mjög mót-.
spyrnu blökkumanna gegn
yfirdrottnun hvítra manna
og því vafasamt, að aftur
komist á kyrrð I Rhódeslu
meðan hvítir menn drottna
þar.
f SAMBANDI við þessar
nýju róstur í Rhódesíu hefur
það ekki vakið minnsta at-
hygli, að Smith-stjórnin hef-
ur ákveðið að kyrrsetja Gar-
field Todd, fyrrv. forsætisráð
herra og Judith dóttir hans
I stofufangelsi. Það hefur
gert Rhódcsíumálið að enn
meira umtalsefni í fjölmiðl-
um en ella.
Garfield Todd er fæddur
í Nýja Sjálandi fyrir 63 ár-
um. Afi hans hafði flutzt
þangað frá Skotlandi og kom
ist þar í sæmileg efni. Hann
hafði komið á iaggirnar all-
myndarlcgri vcrksmiðju og
ætlaði syni sínum að taka
við henni eftir sinn dag. Af
því varð ekki, þvf að Garfield
fékk mikinn áhuga á trúmál
um og ákvað því að gerast
trúboði I Afríku. Hann lióf
trúboðsstarf I Rhódesfu 1934
og gerðist brátt athafnamik-
ill, enda naut hann stuðnings
fjárstcrkrar amerískrar
kirkjudeiidar. Todd settist að
I héraði, þar sem hvítir
menn höfðu ekki starfað
neitt áður og voru þau hjón
þar ein hvítra manna um
langt skeið, en Todd hafði
kvænzt konu af skozkum ætt-
um skömmu áður en hann
fór frá Nýja Sjálandi. Todd
kom upp stórum trúboðsskóla
og lækningamiðstöð, sem
hann starfrækir enn. Jafn-
hliða sneri hann sér að ver-
aldlegum málum, eignaðist
mikið land og gerðist einn
mesti nautgripabóndi I
Rhódesíu. Hann hóf einnig
afskipti af stjórnmálum, var
kosinn á þing og árið 1953
varð hann forsætlsráðherra
Rhódesíu. Því starfi gegndi
hann I 5 ár. Þá var hann orð
inn viðskila við flokk sinn og
félaga. Ástæðan var sú, að
hann vildi veita blökkumönn
um vaxandi hlutdeild í stjórn
landsins og mun fyrr en fé-
Frh. af bls. 14
- --- ------------