Tíminn - 04.02.1972, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 4. febrúar 1972
TÍMINN
7
Kflítfán B«ne-dtkf»Sört, RitiijötSM ÞórarlrtH
Þrtra:tN«>þrtxt»li|);:: Awdrés/Ktfstjánssort^xiónijiHetíjaíön^
(MdrtSt
líg^öfSffitrtssrtúSöti^TörtsksixKBrtiisöú:
jfritrturi-öwlasort.Rttsfjofnarslfrttstofgf
18300
11333;
-ftSlíSQSigSKrifStofúy"
VSfýsJrijtwtjórt;
f íddtibúsirtu,
SfetúS
sfmeF
Bártkástrsti: 7:: : AfgretOsluífnti
ÁugtýsirtgáSítWj ÍMlSt:: ASfár: i skýjfstöfwr:
Áskríftar<j(ald : :kr;: :12S,Ö0: :á : mánuSt: Innanlaniis.
simj
78300.
í tausasöiu
^krvitS.WetntaktS.
: BtaSáfifentl tiiíilljÖffsáfli : :?
Tillaga Ingvars
Ingvar Gíslason, alþingismaður, hefur undanfarið
setið á fundum Ráðgjafaþings Evrópuráðsins í Strass-
borg. Ingvar á þar sæti í landbúnaðar- og sjávarútvegs-
nefnd þingsins. Tókst honum þar að fá einróma með-
mæli með breytingatillögu, er hann flutti og fól í sér
áskorun á Efnahagsbandalagsríkin, að ganga til móts
við hagsmuni íslands og sérstöðu í sjávarútvegs- og
fisksölumálum. Þessi tillaga Ingvars var síðan sam-
þykkt einróma á Ráðgjafaþinginu sjálfu.
í tillögunni sagði, að Ráðgjafaþingið liti svo á, aðí
stefna Efnahagsbandalagsins 1 sjávarútvegsmálum
ætti að vera með þeim hætti, að hún mætti leiða til
góðrar samvinnu milli þess og þeirra fiskveiðiþjóða
í Evrópu, svo sem íslendinga, sem ekki hygðu á aðild
að bandalaginu, en æskja samvinnu við það á grund-
velli sérstakra viðskipta- og tollasamninga.
Eins og kunnugt er hefur Efnahagsbandalagið gert
það að skilyrði fyrir viðskipta- og tollasamningum við
ísland varðandi verzlun með fiskafurðir, að íslend-
ingar hættu við fyrirhugaða útfærslu landhelginnar
í 50 sjómílur.
Það er marg yfirlýst, að íslendingar munu aldrei
sætta sig við nein höft á útfærslu fiskveiðilögsögunnar,
og þess vegna þýðir afstaða Efnahagsbandalagsins
nánast að loka eigi mörkuðum Evrópuríkja fyrir íslend
ingum. Hin ákveðna stefna og yfirlýsingar íslenzku
ríkisstjórnarinnar um útfærslu landhelginnar í 50 sjó-
mílur 1. september n.k. lá skýrt fyrir, þegar Ráðgjafa-
þing Evrópuráðsins samþykkti tillögu Ingvars Gísla-
sonar og skoraði á Efnahagsbandalagsríkin að leita
eftir góðri samvinnu við íslendinga á grundvelli við-
skipta- og tollasamninga, og þess vegna felst í sam-
þykkt Ráðgjafaþingsins beiðni um að slakað verði á
kröfum bandalagsins á hendur íslendingum í þeim
samningum, sem nú eiga sér stað við ísland um gagn-
kvæma fríverzlunarsamninga. Þessi samþykkt er því
mikilsverður stuðningur við málstað íslendinga.
í ræðu sinni í Ráðgjafaþinginu sagði Ingvar Gísla-
son m.a., er hann mælti fyrir tillögu sinni, að efna-
hagslíf íslendinga byggðist á sjávarútvegi og útflutn-
ingi fiskafurða. Útilokað væri, að ísland fengi staðizt
kröfur Efnahagsbandalagsins. íslendingar hefðu algera
sérstöðu og íslenzkt efnahagskerfi væri svo frábrugðið
iðnaðarþjóðfél. Evrópu að óhugsandi væri, að það gæti
fallið að grundvallarreglum Efnahagsbandalagsins.
En íslendingar eru Evrópumenn, sem vilja gjarna
viðhalda og styrkja forn menningar- og viðskiptatengsl
við aðrar Evrópuþjóðir og íslendingar vona, að
evrópskrar vinaþjóðir leitist við að skilja sérstöðu
íslands og viðurkenna hana í verki.
Viðskiptasamvinna íslendinga og meginlandsþjóða
Evrópu er mikilvæg öllum, sem hlut eiga að máli,
sagði Ingvar Gíslason. Hún er jafnvel meginlandsþjóð-
unum meira virði en íslendingum. Sannleikurinn er
sá, að íslendingar flytja meira inn frá Evrópu en þeir
flytja út þangað.
í lok ræðu sinnar sagði Ingvar:
„Við erum aðilar að EFTA, Fríverzlunarsamtökum
Evrópu, en eftir fyrirhugaða stækkun Efnahagsbanda-
lagsins er framtíð EFTA að meira og minna leyti óljós.
íslendingar geta ekki tekið á sig þá áhættu, sem felst
í aðild að Efnahagsbandalaginu. Hins vegar leitum við
eftir samvinnu við Efnahagsbandalagið á grundvelli
sérstakra samninga um tolla og viðskipti. Það er ósk
mín og einlæg von, að Ráðgjafaþing Evrópuráðsins
svni vilja sinn í því að styðia íslendinga til þess að ná
sanngjörnum samningum við Efnahagsbandalagið.
— TK.
ERLENT YFIRLIT
Smallwood sætti sig
illa við úrslítin
Lokið löngum valdaferli í Nýfundnalandi
Joseph R. Smallwood
ÞIN GKOSNIN GAR fóru
fram í Nýfundnalandi í októ-
bermánuði siðastl., en end-
anleg úrslit voru ekki tilkynnt
fyrr en um miðjan janúar. Or-
sök ,þess mikla dráttar voru
þau, að úrslitin ultu á örfáum
atkvæðum í mörgum kjördæm-
um og var því krafizt endur-
talningar. í einu kjördæminu
hafði rúmlega 100 seðlum ver-
ið brennt í ógáti og var því
endurtalning ekki möguleg.
Þar hafði frambjóðandi íhalds
flokksins sigrað með 8 at-
kvæða mun. Frjálslyndi flokk-
urinn krafðist þess, að hæsti-
réttur ógilt kosninguna, þar
sem endurtalning væri úti-
lokuð, en rétturinn úrskurðaði
kosninguna gilda eftir þriggja
mánaða málaþras. Þá fyrst
voru þau úrslit tilkynnt endan
lega, að íhaldsflokkurinn
hefði fengið 21 þingmann
kjörinn, Frjálslyndi flokkur-
inn 20 og einn þingmaður,
sem hafði fylgt Frjálslynda
flokknum. lýsti sig utanflokka,
en hét nýrri stjórn íhalds-
flokksins stuðningi sínum.
f næstu þingkosningum á
undan (1966), hafði Frjáls-
lyndi flokkurinn fengið 39
þingsæti og íhaldsflokkurinn
3. Hér hafði því orðið mikil
breyting 0g Sm.allwood for-
sætisráðherra vildi því ekki
gefast upp fyr en í fulla hnef-
ana. Það var hann, sem réði
mestu um það, að það dróst
í þrjá mánuði að tilkynna end-
anleg úrslit kosninganna.
ÚRSLIT kosninganna bundu
endi á 21 árs samfellda stjórn
Frjálslynda flokksins undir
forustu Smallwoods. Það var
Smallwood sem hafði forustu
um það 1948, að atkvæða-
greiðsla færi fram um það,
hvort Nýfundnaland ætti að
verða sérstakt fylki í Kanada.
Saga Nýfundnalands er ann-
ars sú, að það varð fyrsta ný-
lenda Breta 1583, en þá réði
Elísabet I. ríkjum í Bretlandi.
Það var síðan brezk nýlenda
óslitið til 1917, en þá hlaut
það sjálfstæði^ sem brezkt sam
veldisland. Árið 1933 hafði
kreppan mikla lamað svo efna
hag landsins, að það lýsti sig
óbeint gjaldþrota, og var það
þá sett undir sex manna sam-
eiginlega stjórn Breta og
heimamanna. Sú skipan hélzt
enn 1948, þegar umrædd at-
kvæðagreiðsla fór fram. At-
kvæðagreiðslan fór á þá leið,
að 78.408 greiddu atkvæði með
sameiningunni, en 71.464 á
móti. Síðan hefur nýlendan
verið kanadískt fylki.
NÝFUNDN AL AND s.iálft
er nokkru stærra en fsland-
að flatarmáli og íbúar þess
eru tæp 500 þús. Undir fylkið
heyrir einnig Labradorskag-
inn, sem er að mestu óbyggð-
ur, en þar búa um 20—30 þús.
manns. Fiskveiðar og skógar-
högg hafa verið aðalatvinnu-
vegir Nýfundnalandsmanna.
Báðar þessar atvinnugreinar
hafa verið vanþróaðar og af-
koma Nýfundnalandsmanna
því stórum lélegri en vera
þyrfti. Smallwood forsætisráð-
herra hefur reynt að vinna að
eflingu þessara atvinnugreina,
m.a. unnið að því að fækka
útgerðarstöðum, svo að fisk-
iðnaði yrði betur komið við
Þá hefur hann stefnt að því
að koma upp ýmsum iðnaði,
einkum þó stóriðju með að-
stoð erlends fjármagns. Meðal
annars hefur verið unnið að
byggingu mikils orkuvers í
Labrador, Churchill-virkjunar-
innar, sem ætlað er að verði
með tíð og tíma eitt mesta
orkuver í heimi. Þá er vcrið
að rcisa mikla olíuhrcinsunar-
stöð, en samningar, sem Small-
wood gerði um það, eru mjög
umdeildir og drógust mjög inn
í kosningabaráttuna.
Óneitanlega getur Small-
wood bent á, að miklar fram-
farir hafi orðið í stjórnartíð
hans, bæði í verklegum og
menningarlegum efnum. M.a.
hefur verið komið upp háskóla
fyrir fleiri þúsund stúdenta,
og sjómannaskóla, sem er tal-
inn einn fullkomnasti í heimi.
En cfnahagur landsmanna
hefur ekki tekið tilsvarandi
framförum. Smallwood og
flokksbræður hans hafa reynt
að benda á, að Nýfundnaland
hafi grætt mjög á því að sam-
einast Kanada, og því til sönn
unar nefnt hin miklu framlög,
sem samríkið hefur látið af
mörkum til Nýfundnalands-
manna, t.d. í sambandi við
tryggingar. Andstæðingarnir
hafa haldið því fram á móti,
að sameiningin hafi lamað
margvíslegt framtak heima
fyrir og þurfi að byggja upp
traust efnahagslíf í Nýfundna
landi, sem sé sem óháðast fram
lögum samríkisins og erlendu
fjármagni. Þessi málflutning-
ur virtist hafa fallið í góðan
jarðveg í kosningabaráttunni.
ÞAÐ GETUR og hafa átt
sinn þátt í úrslitunum, að kjós-
endur hafi verið orðnir þreytt-
ir á langvarandi st.iórn Small-
woods, þótt hann hefði notið
mikilla vinsælda um skeið.
Af hálfu andstæðinganna var
því og haldið óspart fram, að
Smallwood hagaði sér nánast
oins og cinræðisherra og hefði
það ágerzt með aldrinum.
Joseph R. Smallwood er
fæddur 24. október árið 1900.
Hann fór ungur til New York
og gerðist þar blaðamaður við
blöð, sem jafnaðarmenn gáfu
út. Hann tók virkan þátt í for-
sotakosningunum 1924, þegar
Norman Thomas var frambjóð
andi jafnaðarmanna. Small-
wood hélt þá ræður á mörg-
um fundum og hlaut þá æfingu
í ræðumennsku, sem gagnaði
honum vcl, þegar hann kom
heim til Nýfundnalands rétt
áður en heimskreppan hófst og
fór að skipuleggja samtök
verkamanna. Síðar sneri hann
sér að því að reka áróður fyrir
sam'dningu Nýfundnalands og
Kanada. Sameiningin var
meira verk hans en nokkurs
annars. f k.jölfar hennar varð
hann fyrsti forsætisráðherra
hins nýja fylkis og hafði gegnt
þvf starfi samfleytt í næstum
22 ár, cr hann lét af völdum
*• 18. f.m.
Eftirmaður hans sem for-
sætisráðherra, Frank Moores,
formaður íhaldsflokksins, er
38 ára. Hann hefur lofað ýms
um umbótum. Eitt fyrsta verk
hans verður að ýta á eftir að-
gerðum sambandsstjórnarinn-
ar í fiskveiðilandhelgismálun-
um, en vaxandi ágangur er-
lendra togara á fiskimiðum
Nýfundnalands, hefur dregið
úr fiskafla heimamanna og ótt-
ast þeir þó að verra sér í vænd
um. nema fiskveiðilandhelgin
verði færð út. Fyrir fslendinga
verður athyglisvert að fylgjast
mcð afstöðu hinnar ný.iu stjóm
ar Nýfundnalands í þessum
málum. Þ.Þ.