Tíminn - 05.02.1972, Page 8

8
TÍMINN
LAUGARDAGUR 5. febrúar 1972
HALLVARÐUR EINVARÐSSON:
Nokkur orð um nýju lögreglu-
stöðina og notagildi hennar
Nokkur undanfarin ár hefir
staöið yfir bygging nýrrar lög-
reglustöðvar við Hverfisgötu hér i
borg. Mun nú senn liða að þvi að
bygging þessi veröi fullgerð og
búin til þeirra nota, sem alla tiö
hefur verið stefnt að. Hafa miklar
vonir veriö bundnar við byggingu
þessa, enda hefir lögreglan nú um
langan tima búið við alls kostar
ófullnægjandi húsakost. Mun
óhætt að fullyrða, að er bygging
þessi verður fullgerð, verði fyrir
hendi stórfelldir möguleikar til
endurskipulagningar og bættrar
samræmingar á allri löggæzlu-
starfsemi á höfuðborgarsvæðinu,
þ.á.m. á sviði rannsóknarlög-
reglumála, enda hefir verið að
þvi stefnt af hálfu löggjafans og
dómsmálastjórnarinnar, sbr.
ályktun Alþingis frá 17. april 1968
og framlögð stjórnarfrumvörp
þar að lútandi frá árinu 1970. bá
hefir og verið talið, að i byggingu
þessari gæti einnig verið til húsa
starfsemi ýmissa þeirra aöila, er
hefðu með höndum löggæzlu- eða
réttargæzlústarfsemi á tilteknum
sviðum eða aðilar, sem færu með
slik störf, sem telja mætti i svo
nánum tengslum við ýmsa þætti
almennrar löggæzlu að eðlilegt
þætti, að þeir væru undir sama
þaki og stjórn almennrar lög-
gæzlu, enda ef til vill undir
hennar stjórn að einhverju leyti
eða nauðsyn á náinni samvinnu
milli stjórnenda þeirra eða svo
hef ég a.m.k. alltaf talið sjálfsagt.
Til slikra aðila mj ndi ég tvi
mælalaust telja Landhelgisgæzlu,
Aimannavarnir, ú'lendinga-
eftirlit, rannsókn fiknilyfjamála,
bifreiðaeftiriit og t.inferöarráð.
Og fleiri aðilar kæmu hér
mjög til álita að minni
hyggju. Þannig hallast ég t.d.
persónulega að þvi, að sliku
máli gegndi um embætti sak-
sóknara rikisins, sem fer með
yfirstjórn á rannsókn opinberra
mála, og ennfremur að sama
máli gegndi að þessu leyti um
sakadóm Reykjavikur, a.m.k. á
meðan ekki hefir verið byggt
dómhús hér i borg, þar sem til
húsa væri borgardómstóll Reyk-
javikur, þar sem fjallað væri um
öll dómsmál borgarbúa. Er það
reyndar ekki vanzalaust að ekki
skuli fyrir löngu verið hafinn
undirbúningur að slikri byggingu,
jafnframt þvi sem reglur réttai'-
farslöggjafar um skipan dóms-
valds i Reykjavik væru teknar til
rækilegrar endurskoðunar.
Það er trú min og sannfæring
að til að fullnægja þörfum þeirra
aðila, sem samkvæmt framan-
sögðu kynnu helzt að koma til
greina til afnota af hinni nýju lög-
reglustöð, verði full þörf á öllu
húsnæði hinnar nýju lögreglu-
stöðvarbyggingar.
En nú virðasta aðrar ráða-
gerðir vera uppi i þessu efni.
Þriðjudaginn 4. f.m. birtist i
Morgunblaðinu frétt með fyrir-
sögninni: „Utanrikisráðuneytið i
nýju lögreglustöðina?” Kemur
þar fram, að i athugun sé, að
utanrikisráðuneytið fái til afnota
efstu hæð nýju lögreglustöðvar-
innar, þar sem Landhelgis-
gæzlunni hefði til þessi verið I
ætlaður staður. Hefir blaðið það
eftir ráðuneytisstjóra þessa
ráðuneytis, að „allt útlit sé fyrir,
að ráðuneytið fái þessa hæð”.
Landheigisgæzlan gæti aftur á
móti fengið inni i austurhluta
næst efstu hæðarinnar, þar sem
Innkaupastofnun rikisins hefir
leigt húsnæði, en að áliti forstjóra
Landhelgisgæzlunnar yrði það
„óliklega nokkur viðunandi lausn
á húsnæðiserfiðleikum hannar”.
Færi þvi ekki hjá þvi að áliti for-
stjórans að leggja yrði i „stórar
og kostnaðarsamar bætur á okkar
málum hverjar sem þær nú
verða”. Loks þegar vikið er i
þessari frétt að væntanlegum not-
um lögreglunnar sjálfrar af þessu
húsi, hefir blaðið það eftir lög-
reglustjóra, að lögreglustjóra-
embættið myndi flytja i húsið á
þessuári „vonandi fyrir mitt ár”,
en nokkur hluti starfseminnar
mun þó þegar hafa fengið þarna
inni. Siðari fregnir (Mbl. 23. f.m.)
herma svo, aö i athugun sé, að
Landhelgisgæzlan flytjist til
Hafnarfjaröar. Af hálfu stjórnar-
ráðs er hins vegar gefið til kynna,
að væntanleg afnot utanrikis-
ráðuneytisins af lögreglustöðinni
séu „aðeins bráðabyrgðalausn
eða þar til hið fyrirhugaða
stjórnarráðshús risi”, sbr. um
mæli I sjónvarpsfregnum 29. f.m.
í fyrrgreindum fregnum koma
fram slikar upplýsingar um ráða-
Leikstjóri: Ralph Nelson.
Bandarisk frá 1971
Sýningarstaður: Hafnarbió,
Ralph Nelson er hér að góðu
kunnur fyrir „Liljur vallarins”
sem hann gerði 1965 og var sýnd
hérna i Tónabiói fyrir nokkrum
árum og endursýnd núna um
jólin i Kópavogsbiói. Hér fjallar
hann um sögulegan atburð,er 700
Indiánar voru myrtir 1864.
Þegar ég var barn, voru hinar
svokölluðu Indiánamyndir ákaf-
lega vinsælar barnamyndir. Að
loknum sunnudagaskóla
flykktumst við á þessar sýningar,
þar sem hviti maðurinnfsem var
að verja lif og limu, drap Indiána
eins og flugur á sólskinsdegi.
Þá vissum við ekkert um blóm-
lega Indiánamenningu sem hvarf
eins og dögg fyrir sólu með land-
námi hvita mannsins og aö Indi
•Anarnir voru hraktir af frjó-
sömum landsvæðum og veiðidýr
þeirra strádrepin. Sultur og eymd
beið þeirra á „friðuðu
svæðunum”. Hvað áttu þeir til
bragðs að taka?, sitja kyrrir á
rassinum, meðan þeir voru
hraktir hægt, en örugglega út i
dauðann.
Nelson leiðir hér fram tvær mjög
ólikar persónur, Homus Gant
(Peter Strauss) óbreyttan her-
mann, og Christa Lee (Candice
Bergen) stúlku frá New York sem
hefur dvaliö hjá Cheyenne Ind
iánunum. Hann endurspeglar
viðhorf hvita mannsins, In-
diánarnir geta ekki lifað við hliö
hvita mannsins, þeir eru
moröingjar og ræningjar. Þeir
taka höfuðleðrið af likunum, að
visu var það hvitur maður sem
byrjaði á þessum ógeðslega siö.
Christa hefur séð aðfarir her-
mannanna gegn Indiánunum; hún
veit aö þeir eiga i vök að verjast
og það er gagnslaust að biðja um
miskunn.
Það er þekking hennar á landinu
og staðháttum sem bjargar þeim,
þegar þau eru á leið til virkisins.
Þegar þangað kemur, neita
Iverson henni um mann og hest
til að bjarga Gant.
Það er ömurleg söguleg brenglun
i handritinu, þegar Christa spyr
Homus um föður hans, segir hann
að hann hafi fallið við Little
Bighorn með Custer. Orustan þar
var ekki fyrr en árið 187(>svo það
verkar vægast sagt illa á mann að
heyra þau tala um atburð sem á
eftir að ske. Að öðru leyti er
myndin vel unnin og spennandi.
Bergen og Strauss leika afar
vel, og henta mætavel i hlut-
verkin. Kvikmyndarinn hefur
verið starfi sinu vaxinn og tón-
listin er þannig að maður tekur
varla eftir henni svo vel fellur
hún að efninu.
Kvikmyndin er blóðug og hrotta-
le^en þannig voru aðfarir hvitu
mannana gagnvart Indiánunum.
gerðir varöandi skipulagningu
löggæzlu og notkun hinnar nýju
lögreglustöðvar að ég verða að
lýsa furðu minni og vonbrigðum
af þvi tilefni. Fæ ég ekki betur séð
en að nú séu i ráði svo miklar
breytingar i þessu efni að telja
verði þær fráhvarf i veigamiklum
atriðum frá fyrri stefnu i þessu
efni. Leggja á heila hæð lögreglu-
stöðvarinnar undir stjórnarráðs-
skrifstofur, og upplýst er, að Inn-
kaupastofnun rikisins hafi á leigu
„austurhluta næst efstu hæð-
arinnar”. Og eftir nokkra eftir-
grennslan af minni hálfu af þessu
tilefni skilst mér, að sótt muni
vera fasta af hálfu enn annarra
aðila um að fá þarna inni fyrir
ýmiss konar starfsemi, sem ekki
sé i neinum tengslum við lög-
gæzlu.
Með fyrrgreindu tel ég þvi að i
þessum efnum hafi nú orðið var-
hugaverð og hæpin frávik frá
fyrri áformum. Eru frávik þessi
öll til þess fallin að minni hyggju
að torvelda og tefja fyrir þeirri
endurskipulagningu og uppbygg-
ingu i lögreglumálum, sem ég
held að löggæzluyfirvöld hljóti
ætið að hafa stefnt aö samtimis
þvi, að hin nýja bygging yrði
tekin i notkun. Ég er a.m.k. efins i
þvi, að byggingartimi stjórnar-
ráðshúss taki svo skamman tima
að likja megi þvi við „bráða-
birgðaúrlausn”. Að þvi er varðar
húsnæöisþörf Landhelgisgæzl-
unnar vil ég taka fram, að ég er
ekki með þessum athugasemdum
minum að leggja neinn dóm á
mat forstjóra hennar i þeim efn-
um, sbr. tilvtinuð ummæli hans
og frásögn Mbl. að öðru leyti i
umræddri frétt. Til þess þekki ég
ekki, tel aðeins vist, að unnt hefði
verið að komast sæmilega til
móts við þarfir Landhelgisgæzl-
unnar i þeim efnum. Aðalatriðið,
og tilefni þessara athugasemda
minna, er að leggja áherzlu á það
höfuöatriði, að hin nýja lögreglu-
stöð verði fyrst og fremst hagnýtt
i þágu löggæslunnar sjálfrar og
þeirra hliðargreina hennar, sem
eðlilegt megi þykja af skipulags-
og hagkvæmisástæöum, að séu i
sambýli við hana. Og til þeirra
nota tel ég að veröi ærin þörf á
öllu húsrými hennar, jafnvel þó
meira hefði verið, og er nokkur
eftirsjá að þvi, að ekki skuli hafa
verið haldið fast við upprunaleg
áform um stærö þessarar bygg-
ingar, ef rétt er, að upphaflega
hafi verið gert ráð fyrir þvi, að
hún yrði einni hæö hærri en nú er.
A þetta höfuðatriði legg ég
megináherzlu. Loks,er hillir undir
þá möguleika, sem bygging
nýrrar lögreglustöðvar kann að
hafa i för með sér til bættrar lög-
gæzlu og endurskipulagningar á
lögreglurannsókn i opinberum
málum, má ekki þegar i upphafi
tvistra þeim svo eða draga á
langinn, að enn um hrið fái lög-
regluyrirvöld ekki aö gert til að
stefna að þeim umbótum, sem
nauðsynlegar kunna að þykja við
hin margháttuðu og vandasömu
störf lögreglu i nútima þjóöfélagi
— störf, sem sifellt verða viða-
meiri. Við byggjum lögreglustöð
til þess fyrst og fremst að þar
megi hýsa alla þá lögreglustarf-
semi, sem réttarvarzla nútima
þjóðfélags ætlast til að þar sé innt
af hendi. Loks tel ég sérstaka
ástæðu til að leggja áherzlu á
nauðsyn þess, að samfara slikum
skipulagsmálum lögreglu, sem
hér hefir nokkuö verið vikið að, sé
samtimis unnið skipulega að
nauðsynlegri endurskoðun réttar-
farsreglna i opinberu réttarfari.
öllu fleiri skulu orð min eigi
verða af framangreindu tilefni.
Vildi ég aðeins mega varpa fram
þessum athugasemdum til at-
hugunar svo og til sérstakrar
yfirvegunar af hálfu viðkomandi
stjórnvalda af ástæöum þeim, er
ég hefi vikið að. Þær ástæður hafa
a.m.k. orðið mér tilefni nokk-
urrar umhugsunar um það hvert
stefni i skipulagsmálum al-
mennrar réttarvörzlu og löggæzlu
i fjölmennustu héruðum landsins.
Valdabarátta i
Verða löndir
nýtt óeiröas\
r
v
Öflugir hengilásar er á hliðum stöðva
brezka flughersins i Bahrain. í nokkurra
kílómetra fjarlægð er flotastöðin — einnig
auð og yfirgefin. Nú þruma ekki lengur
brezkar herþotur yfir Bahrain og/eða öðrum
furstadæmum við Persaflóa. Brezki sjó
herinn hefur hætt eftirliti með flóanum,
mesta oliusvæði i heimi.
Timabil er á enda við Persa-
flóa. Nú er opinberlega við
urkennt, að Bretar hafa lok
ið við að kalla herlið sitt I
burtu. Brezki sambandsfáninn
var dreginn að hún I siðasta sinn i
herstöðvum Breta við flóann nú
um áramótin, eftir að hafa blakaö
á slóðum i yfir 150 ár.
Fyrir ári voru um 6000 brezkir
hermenn úr landher, flugher og
flota I litlu furstadæmunum þeim
megin flóans, þar sem Arabar
ráða rfkjum. A siðustu mánuðum
liðins árs tóku þeir saman föggur
sinar og yfirgáfu þessi brennheitu
eyðimerkurlönd. Ýmislegt
sem þeir skildu eftir, er nú til sölu
á markaðstorgum Arabanna.'
Innan skamms verður farið að
nota hersjúkrahúsiö i Bahrain —
sem fæðingardeild.
Yfirráð Breta við Persaflóa og
hernaðareftirlit þar hófust árið
1820, annað árið sem
Viktoriadrottning var við völd.
Þeir þvinguðu furstana á Sjóræn-
ingjaströndinni til að undirrita
samninga um vopnahlé I þvi
skyni að binda endi á yfirgang
arabiskra sjóræningja og til að
tryggja sjóleiðina til Indlands.
Allt til siðustu áramóta höfðu þeir
hönd i bagga um varnar- og
öryggismál i furstadæmunum
niu. 1972 er fyrsta árið, sem furst-
arnirviöflóann verða að bjargast
án aðstoðar Breta.
Hvað kemur
^ i stað Breta
Hvað verður við Persaflóa?'
Hvað kemur I stað Bretahers,
hvernig verður öryggi tryggt á
þessu eftirsótta svæði? Um það
hefur verið rætt siðan Harold
Wilson fyrrum forsætisráðherra
Breta tilkynnti fyrir fjórum ár-
um, að brezkur her skyldi burt úr
Persaflóa fyrir 1972 — og var það
liður i upplausn keðju brezkra
herstöðva austan Súesskurðar.
Enginn kann svör viö þessum
spurningum.
— Fram til þessa höfum við ekki
orðið vör við aöra breytingu en
þá, að við heyrum ekki lengur i
brezkum popphljómsveitum á
þessum slóðum. En ef lengra er
skyggnzt, er hætt við, að hér geti
orðið nýtt óeirðasvæöi i Mið-
Austurlöndum. Margir vilja
eignast hlutdeild i auðlindum
flóans. — Þessi voru ummæli
brezks verzlunarmanns i
Bahrain. Hafin er barátta um
forystuhlutverk Breta og fyrri
stöðvar þeirra — áhrifamesta
dæmi þessa er hernám írana á
þrem eyjum i mynni flóans.
Gamlar deilur, sumar pólitiskar,
milli margra rikja við flóann,
virðast nú vera að blossa upp á
ný.
r
Barizt um
forystuna
Venjulegt umræöuefni er þetta:
Hver tekur við forystunni af
Bretum — eitthvert rikjanna við
flóann eða eitthvert stórveldi
lengra i burtu? Iran heyrist oft
nefnt. Skiptar skoðanir eru um
áhuga Sovétmanna á málinu.
Irankeisari hefur a.m.k. sýnt
greinilega, að hann litur á sig sem
arftaka Breta sem „verndari”
Persaflóa. írak, sem er helzti
keppinautur Irans, ásakar
keisarann fyrir að vilja stofna
nýtt tsraelsriki við Persaflóa —
þ.e.a.s. efla völd og áhrif Irana á
arabiska svæðinu við flóann.
Margir telja Pefsaflóa koma
annan i röðinni sem njög umdeilt
svæði i Mið-Austurlöndum. Þetta
svæði gæti orðið veftvangur átaka
Irana og Araba. Ekki virðist vera
alveg yfirvofandi hætta á, að upp
úr sjóði, en fáir efast um, að 150
ára brezkum friði fylgi ótryggara
timabili. Þvi löndin við Persaflóa
geta auðveldlega orðið alþjóðlegt
deiluefni — fyrst og fremst vegna.
oliunnar.
r
Mestu olíu-
lindir heims
Þetta svæði, sem Bretar hafa
nú yfirgefið — til að spara 4000-
5000 millj. kr. I útgjöldum til
varnarmála — er talið mesta
orkulindasvæði i heimi. Allt
annað hverfur i skugga fyrir
þessari staðreynd: Á þessu svæði
er meira en helmingur þeirra
oliubirgða heims, sem vitaö er
um. Hrjóstrug eyðimörkin og
hafsbotninn undir Persaflóa
geyma e.t.v. meiri auðæfi en
nokkurt annað svæði á jörðinni.
Vestur Evrópulönd hafa hingað
til fengið 2/3 af oliunni, sem þar
er notuð, frá Persaflóa. Jafnvel
þótt vonirnar i sambandi við oliu-
fundina i Norðursjó rættust,
veröur eftir sem áður mikið af
oliu flutt til Vestur-E.vróBU frá
Persaflóa. Og iðnveldið Japan er
næstum alveg háð Persaflóa,
hvað oliu viðkemur, eða að 90
hundraðshlutum.
Megnið af oliustraumnum
kemur frá Kuwait, íran og Saudi
Arabiu, en fjögur af fursta-
dæmunum niu. sem voru undir
vernd Breta — Bahrain, Quatat,
Abu Dhabi og Dubai — hafa
einnig eignazt hlutdeild i oliu-
ævintýrinu mikla. Framleiðslan
eykst stöðugt eftir þvi sem nýjar
oliulindir finnast, og i fyrra var
andvirði hennar um 400
milljarðar króna. Þetta er orsök
þess, að brottför Breta er
mörgum áhyggjuefni. Hér er
mikið i húfi.
r
L.
Bandalag
furstanna
En London hefur ekki látið
löndin við Persaflóa sigla sinn
sjó, þótt brezkir hermenn séu á
bak og burt. I stað brezku her-
deildanna kom innlent örveeis-