Tíminn - 08.02.1972, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 8. febrúar 1972
TÍMINN
7
Ufgefandl; Franuoknarflokkurtnn
FramkvænnSastión; Krlstfán aanedtkfssún, Rjtsijorar; Þúrarinh
Þárartnsson láb), Andrós KrHiffáníson, Jón Hotgason, indrtðf
C. Þorsfeinswm 05 Tómas Karfsson. Aoglýsingaítióri:
St«tn-\!;:
Orírrtur : Gisiaisört. ÍRnstfórniarSttrihtofut : f íddiitbújtrtU, sfítiór
l82ðð — 183Q6, Skrifstofyr Bankastræif Afgretðsftisími
722Í3. Augtýsi'ngasíroi 19523.
: ASrar : :Skrifstpfúr : siftij :T830(1:.
Áskrtftatflfald kt,: Í12S.ÖQ :á :máru>Si Innanlamts. í: lausasölu
fcr.: li.öð ólnUktS
BlaSaprent h.f. (Offsot)
Hve langt nær land-
grunnið?
Fyrir Alþingi liggur nú tillaga frá Sjálf-
stæðisflokknum, þar sem lagt er til ,,að ytri
mörk landgrunnsins skuli vera 400 m jafn-
dýpislina” og fiskveiði-lögsaga íslands miðast
við það. 1 lögunum frá 1948 um fiskveiðilög-
söguna segir, að hún skuli ná til ,,endimarka
landgrunnsins”, án þess að það sé nánar skil-
greint. í landgrunnslögunum frá 1969 segirað
„islenzka landgrunnið telst, i merkingu
þessara laga, ná svo langt frá ströndum lands-
ins, sem unnt reynist að nýta auðæfi þess”. í is-
lenzkum lögum hefur það þannig aldrei verið
nákvæmlega skilgreint, hve langt landgrunnið
nær,og er áðurgreind tillaga Sjálfstæðisflokks-
ins fyrsta formlega tillagan, sem hefur verið
flutt um það á Alþingi að ákveða nákvæmlega
ytri mörk landgrunnsins.
Um þessa tillögu Sjálfstæðisflokksins er það
fyrst að segja, að hún gengur miklu skemmra
en landgrunnslögin frá 1969, en þau miðast við
hagnýtingarmörk, sem nálgast nú óðum 1000
m dýpi, en það mun svara til 100 milna land-
helgi við ísland. Þetta er m.a. niðurstaða þess
islenzka sérfræðings, sem mest hefur kynnt sér
þessi mál að undanförnu, Svend-Aage
Malmbergs. Hann ritar um þetta efni i ársrit
Hafrannsóknastofnunarinnar 1970 og farast
m.a. orð á þessa leið:
„Með vaxandi dýpi hagnýtingarmöguleika
virðist mega ætla, að 400 m sé algjört lágmark
og að t.d. 1000 m sé öllu nær sanni, jafnframt
þvi sem sú lina fylgir að miklu leyti brekkufæti
hér við land og umlykur landgrunnspallinn
islenzka. Mér sýnist það aðeins vera hug-
myndafræðilegur orðaleikur, hvort lita beri á
landgrunnsbrún eða brekkufót sem náttúrleg
ytri mörk strandrikis, en bæði þessi hugtök eða
nafngiftir eru einkennandi fyrir botnlögun
heimshafanna og standa i nánum tengslum við
löndin. Vil ég leggja til að þessi atriði verði
skoðuð i nýju ljósi og miðað við brekkufót,
a.m.k. hér við ísland, þar sem þau mörk eru
allt eins tengd landinu eins og landgrunns-
brúnin og einnig lifinu i sjónum og sjávarafla”.
Þessi tillaga Svend-Aage Malmbergs er
vissulega hin athyglisverðasta og þarf að at-
hugast betur, ásamt landgrunnsmálinu i heild,
en þar eru enn miklar rannsóknir ógerðar.
Þessvegna væri það óhyggilegt og fljótfærnis-
legt af Alþingi að fara að ákveða nú, að miða
skuli ytri mörk landgrunnsins við 400 m jafn-
dýpislinu: það mál þarf miklu betri könnun. Til
þess að færa fiskveiðilögsöguna út i 50 milur
þarf heldur ekki ný lög, þvi að lögin frá 1948
nægja alveg i þeim efnum, og á margan hátt
traustara út á við að geta byggt á gömlum
lögum. Þ.Þ.
Vilhjálmur Hjálmarsson:
Uppbygging samgangna
arðbær fjárfesting
Samgöngumál Islendinga
eru i heild erfið viðfangs þvi
landið er stórt en þjóðin
fámenn. Fjöll og fljót torvelda
vegagerð. Úrkoma, föst og
fljótandi, eykur viðhalds-
kostnað og fannkyngi kallar á
hærri vegi. Veðurfar og lands-
lag er einnig erfitt fyrir flugið.
Og löng og strjálbýl strönd er
óhagstæð fyrir innanlands-
siglingar.
Frá þvi akvegagerð hófst á
Islandi hefur þjóðin verið i
sókn i samgöngumálum.
Stærstu skrefin fram á við
voru stigin þegar þjóðin tók
siglingarnar i sinar hendur og
siðar þegar flugið varð með
skjótum hætti snar þáttur i
samgöngukerfinu. En þótt
sföðugt miði i áttina hafa við-
horf rikisstjórna gagnvart
þessum þýðingarmikla mála-
flokki verið ærið breytileg. Má
i þvi sambandii minna á
stjórnarskiptinn'27 og þann
fjörkipp, sem vegagerð og
brúa tók á valdatima stjórnar
Tryggva Þórhallssonar.
t málefnasamningi rikis-
stjórnarinnar, þar sem getið
er einstakra verkefna, segir
um samgöngumálin:
,,Að endurskoða allt
samgöngukerfið, m.a. með
hagkvæmustu þungavöru-
flutninga á sjó og landi til allra
byggðarlaga i huga. Leggja
verður jöfnum höndum aukna
áherzlu á endurbyggingu eldri
vega og lagningu nýrra. Lán,
sem tekin verða til vega-
gerðar, endurgreiðist af "tekj-
um rikisins al' umferðinni.
Ljúka þarf hringvegi um
landið. Taka ber upp að nýju
farþegaflutninga á sjó um-
hverfis landið. Bæta skal
flugvelli og skipulag flugsam-
gangna.”
Hér er drepið á nokkra
þýðingarmestu þætti
samgöngumálanna auk þess
sem rætt er um heildarendur-
skoðun samgöngukerfisins.
Verkefnið er yfirgripsmikið,
viðfangsefni til langs tima, er
óhætt að segja. Það er þó
ómaks vert að rifja upp við-
brögð nýrrar rikisstjórnar á
fyrsta misseri. Má m.a. minna
á eftirfarandi:
Ákveðnar hafa verið fram-
kvæmdir við Reykjavikurhöfn
til að bæta aðstöðu Skipa-
útgerðar rikisins og fé veitt á
fjárlögum til þeirra hluta.
Aflað hefur verið ýmissa
gagna varðandi smiði og
rekstur farþegaskipa til inn-
anlandssiglinga og er það
mál i frekari athugun. Fram-
lög til hafnargerða hafa verið
hækkuð um 62%.
Fjárveitingar til flugvalla
hafa meira en tvöfaldast. Er
stefnt að þvi að gera þegar á
þessu ári ýmsar þýðingar-
miklar lagfæringar á flug-
völlunum, ekki sizt á öryggis-
búnaði þeirra.
Áformað er að hefja fram-
kvæmdir vestanvert á
Skeiðársandssvæöinu i sumar
og stefnt mun að þvi að ljúka
„tengingunni” 1974.
Beint framlag rikissjóðs til
vegasjóðsins var tvöfaldað við
afgreiðslu fjárlaga. En um
fjármál vegasjóðs i heild og
vegaáætlun verður annars
fjallað á útmánuðum að venju.
Á siðasta þingi fyrir kosn-
ingar var samþykkt tillaga frá
þáverandi stjórnarandstöðu
um athugun á vöruflutning-
unum með það fyrir augum að
jafna flutningskostnað og gera
flutningana hagkvæmari. Er
það mál i sérstakri athugun á
vegum rikisstjórnarinnar.
Samgöngumálin nutu tak-
markaðs skilnings i góðærinu
á dögum „viðreisnar”, þrátt
fyrir mikinn þrýsting frá
stjórnarandstöðunni, sem ætið
var reiðubúin að standa að
tekjuöflun til vegamálanna.
A þessu timabili var fram-
kvæmd samgönguáætlun fyrir
Vestfirði og gerð „Austur-
landsáætlun” i vegamálum.
Byrjað var á hraðbrautar-
framkvæmdum út frá höfuð-
staðnum. Hins vegar var svo
naumt skamtað til viðhalds
þjóðvega að hvergi nægði til
Vilhjálmur Hjálmarsson
að mæta ört vaxandi um-
ferðarþunga.
Fjárveitingar til flugmála
voru svo knappar á þessum
árum, að til stórvandræða
horfði. Bitnaði það mjög á
öryggisbúnaði flugvalla, flug-
skýlumiog flugvöllunum sjálf
•um.í Fór þvi fjarri að þessir
þættir héldust i hendur við
aukinn og bættan flugfélakost.
Lakast var þó búið að
strandsiglingunum. Löngu
áður en nýju vöruflutninga-
skipin komu i gagnið var tekið
til við að selja gömlu skipin.
Kom ekkert i þeirra stað um
hrið nema fleiri „forstjórar”!
Ekkert var gert til að bæta
aðstöðu útgerðarinnar i landi.
Færðust þvi þungaflutningar
mjög yfir á vegina, sem illa
þoldu aukið álag.
Það var táknrænt fyrir
skilning valdhafa á þessum
árum á gildi samgangna á sjó,
að farþegaflutningar með
ströndum fram lögðust af að
mestu og um skeið mátti aftur
heyra skipshöfn i strand-
siglingum við Island mæla á
danska tungu. Kjör dreifbýlis-
ins varðandi flutning erlendr-
ar vöru stórversnuðu með
skerðingu og siðar afnámi
„framhaldsfarmgjalda”.
Þá lánaðist það einnig að
losa tslendinga við eina stóra
oliuskipið, sem þeir hafa
eignast, og gera þjóðina á ný
háða erlendum hagsmunum i
oliuflutningunum.
Umhyggja „viðreisnar”
fyrir samgöngumálum var
þannig ærið gloppótt þegar á
heildina er litið.
Endurskoðun og siðan
“PPhygging samgöngukerfis-
ins er langtimamál. Þróa
verður samhliða alla þrjá
þætti samganga, á landi og sjó
og i lofti.
Framsóknarmenn hafa flutt
á Alþingi tillögur um að
„binda endi á vanþróun
tslands i vegamálum,” þ.e. að
hefja skipulegar aðgerðir i
samræmi við heildaráætlanir i
þá stefnu að ljúka upp-
byggingu á aðalvegakerfi
landsmanna og þekja varan-
legu slitlagi þær brautir, sem
þyngsta bera umferðina.
Samhliða þarf að gera
ráðstafanir til að jafna flutn-
ingskostnað hinna ýmsu
landssvæða likt og isl. bændur
gera nú þegar i miklum mæli
að þvi er varðar flutning af-
urðanna.
Opnun hringvegar með
mannvirkjagerð á Skeiðarár-
sandi er þegar ráðin. Siðar má
ætla að hugað verði að þvi að
byggja upp Sprengisandsleið
frá Þórisvatni norður i land
vegna sivaxandi ferðamanna-
straums og til þess að greiða
fyrir samgöngum milli Suður-
landsundirlendisins og
Norðurlands.
Til þpss að nýta afkastagetu
nýrra vöruflutningaskipa þarf
að bæta aðstöðu á höfnum og
hagræða flutningatöxtum og
hafnargjöldum þannig, að
skipin nái að létta þungaflutn-
ingum af vegakerfinu eftir þvi
sem við á og hagkvæmt
þýkir.
Meta þarf, að fengnum
beztu upplýsingum, hvenær og
á hvern hátt teknir verða upp
að nýju farþegaflutningar
með ströndum fram.
Við flutninga til landsins og
frá þvi verður stöðugt að meta
jafnhliða hagsmuni skipafél-
aganna og fólksins, sem njóta
á þjónustu þeirra og greiða
flutningsgjöldin.
Stuðla ber aö þvi að tslend-
ingar hafi vald éF- öllum
þýðingarmestu flutningum
sinum, og þeir geti jafnframt
haslað sér völd á heims-
höfunum að hætti siglinga-
þjóða.
Með þátttöku i flugum-
ferðarstjórn á N-Atlants-
svæðinu, rekstri alþjóða-
flugvallar og eflingu eigin
flugflota verða lslendingar
einnig hlutgengir á sviði flug-
málanna.
Framundan biða
stóraðgerðir við flugvellina i
Keflavik og Reykjavik.
Egilstaðaflugvöll þarf að
endurbyggja. Og eftir lang-
varandi vanrækslu flugmál-
anna, samhliða stækkandi
flugvélum og stóraukinni
umferð, er þörfin fyrir marg-
háttaðar aðgerðir á flug-
völlum viðs vegar um land
ákaflega mikil og aðkallandi.
ltvergi er brýnni þörfskipu-
legra og skynsamlegra vinnu-
bragða en þar, sem verkefni
eru i senn stór og marg-
slungin.
Hér varðar miklu að hinar
þrjár megingreinar sam-
göngumálanna nái að þróast i
innbyrðis samræmi þannig að
hver styðji aðra. Þetta á að
geta haldist i hendur við eðli-
lega samkeppni, ef skyn-
samlega er að málum staðið.
Þar sem verkefni eru svo
stórfelld i samanburði við
getuna sem augljóslega á sér
stað i samgöngumálum
íslendinga, verður að leggja
mikla alúð við aö raða fram-
kvæmdum sem haganlegast.
Er augljóst að vandasamt
verður að velja og hafna og aö
seint muni allir verða á eitt
sáttir um hvað gera skuli.
Þá þarf einnig að skoða
vandlega hversu miklum
hluta rikis- eða þjóðartekna
beri að verja til samgöngu-
mála og hvað lai gt skuli
ganga i þvi að Ijármagna
stærri framkvæmdir með
lánsé. En þegar það er
ákvarðaði hverju sinni verður
Frh á bls. 15
ÞRIÐJUDAGSGREININ