Tíminn - 13.02.1972, Qupperneq 6

6
TÍMINN
Sunnudagur 13. febrúar 1972
Menn og máUfni
Óánægjan í
Sjálfstæðisflokknum
Þessi mynd er frá Reykjavlkurhöfn. Hana tók Guöjón Einarsson ljósm. Tfmans.
Dráttur á afgreiðslu
skattamálanna
Það hefur tekið Alþingi lengri
tima en gert hafði verið ráð fyrir
að afgreiða skattalögin. Segja
má, að þvi valdi tvær megin-
ástæður. Onnur er sú að rikis-
stjórnin tók við ónothæfu skatta-
kerfi, sem „viðreisnarstjórnin”
hafði tildrað upp, en var orðið svo
flókið og margþætt, að ekki var
hægt að byggja á þvi lengur. Hin
ástæðan er sú, aö efnahagsvand-
inn, sem fyrrv. rikisstjórn lét eft-
ir sig, hefur reynzt enn meiri en
búizt var við. Það hiýtur að hafa
áhrif á endanlega afgreiðslu
skattamálanna.
Stefnt hafði verið að þvi, að af-
greiöslu skattamálanna yrði lokið
fyrir febrúarlok. Nú er sýnt, að
þetta muni ekki takast vegna
brottfarar margra þingmanna á
fund Norðurlandaráðs, en i hópi
þeirra verða m.a. forsætisráð-
herra og formenn stjórnarand-
stöðuflokkanna. Stjórnarand-
stæðingar hafa bent á að það væri
andstætt venju að afgreiða stór-
mál, meðan margir þingmenn
væru fjarverandi vegna funda
Norðurlandaráös. Ekki er óeðli-
legt að taka tillit til þessarar á-
bendingar stjórnarandstöðunnar.
Onothæft skattakerfi
Það var viðurkennt af sjálfri
,,viðreisnars t jórn in ni ”, að
skattakerfi það, sem hún lét eftir
sig, væri ekki nothæft lengur.
Vorið 1970 skipaði Magnús Jóns-
son fjármálaráðherra sérstaka
embættismannanefnd til að end-
urskoða allt Skattakerfið með það
l'yrir augum að gera það einfald-
ara og réttlátara. A siðastl. vori
fól hann svo enn íjölmennari
nefnd að annasl þetta verkefni.
Þegar núverandi rikisstjórn
kom til valda, hlaut hún þánnig i
arf skattakerfi, sem sjálfir höf-
undar þess voru i)únir að dæma
óhæft, en öll helztu skattalög, sem
nú gilda, hal'a verið sett i tið ,,við-
reisnarstjórnarinnar”. Þannig
eru lögin um tekjustofna sveitar-
félaga frá 1964 og lögin um tekju-
og eignarskatt frá 1965 að megin
efni til.
Það hafði verið eitt af aðallof-
orðum „viðreisnarstjórnarinnar”
að koma á fullkominni og heil-
brigðri skattalöggjöf. Alþýðu-
flokkurinn hafði lofað þvi til við-
bótar, að tekjuskattar skyldu ekki
lagðir á venjulegar launatekjur.
Það er ekki ofmælt, að skattalög-
in, sem voru sett i tið „viðreisnar-
stjórnarinnar”, hafi verið i litlu
samræmi við þessi loforð hennar.
Skattakerfið var gert enn flókn-
ara en áður. Bætt var við fjöl-
mörgum nýjum sköttum og er
frægastur þeirra aðstöðugjaldið
svonefnda. t stað þess að fella nið-
ur skatta af launatekjum, voru
þeir þyngdir stórlega. Skattvisi-
talan var slitin úr sambandi við
framfærsluvisitöluna og látin
haldast óbreytt sum árin, þrátt
fyrir stórfellda dýrtiðaraukningu.
Ef þvi fordæmi „viðreisnar-
stjórnarinnar” væri fylgt nú,
myndi skattabyrðin reynast ein-
staklingum alveg óbærileg..
Mikið verkefni
Eins og rakið er hér á undan,
var aðkoma núverandi rikis-
stjórnar sú, að hún tók við óhæfu
skattakerfi, og varð þvi strax að
hefjast handa um að koma nýju
skattakerfi á laggirnar. Venju-
lega tekur undirbúningur slikra
breytinga langan tima. Hér gafst
ekki neinn slikur frestur, heldur
varð að gera viðtækar breytingar
strax á þessu þingi. Þegar þetta
er haft i huga, verður ekki annað
sagt en að fjármálaráðherra og
samverkamönnum hans hafi tek-
izt vonum betur. Fjölmennur
fundur sveitarstjórnarmanna
hefur viðurkennt, að frumvarpið
um tekjustofna sveitarfélaga
marki mikilvæg spor i rétta átt.
Niðurfellingin á nefsköttum og
frumvarpið um tekjuskattinn er
verulegt spor i þá átt að lækka
skattbyrðar hinnu tekjuminnstu.
A þeim grundvelli, sem hér hefur
verið lagður, á að vera hægt að
byggja upp nýtt, einfaldara og
réttlátara skattakerfi, þótt ekki
verði hægt að gera nema hluta af
þvi verki á þessu þingi.
Ráð Gylfa
En það var ekki aðeins, að
„viöreisnarstjórnin” léti eftir
sig skattakerfi, sem ekki var not-
hæft lengur. Hún lét eftir sig enn
meiri efnahagsvanda en þeir
svartsýnustu höfðu átt von á.
Ólafur Björnsson hefur reynzt
meira en sannspár, þegar hann
sagði, að hrein hrollvekja myndi
taki við, er hinni svonefndu verð-
stöðvun lyki.
Þessi mikli vandi var raunar
kominn strax til sögu haustið
1970. Margir leiðtogar Sjálfstæð-
isflokksins gerðu sér þá grein fyr-
ir þvi, að vandinn i efnahags-
málum væri orðinn meiri en svo,
að hann yrði leystur á siðasta
þingi fyrir kosningar. Þeir lögðu
þess vegna til, að efnt yrði til
kosninga strax haustið 1970.
Þessu hafnaði Alþýðuflokkurinn.
Gylfi Þ. Gislason benti réttilega
á, að það hefði gefizt sjálf-
stæðisflokknum og Alþýðuflokkn-
um vel fyrir kosningarnar 1967,
að láta eins og vandinn væri eng-
inn og lögfesta þvi verðstöðvun
nokkrum mánuðum fyrir kosn-
ingar. Ailtof margir kjósendur
trúðu þvi, að verðbólgan hefði
verið stöðvuð og stjórnin vann
sigur i kosningunum. Eftir kosn-
ingar 1967 felldi stjórnin gengi
krónunnar og það ek-ki einu sinni,
heldur tvisvar.
Það varð þvi niðurstaðan hjá
Sjálfstæðisflokknum og Alþýðu-
flokknum haustið 1970 að gripa
aftur til verðstöðvunar og fresta
lausn allra vandamála fram yfir
kosningar, ef til þess var minnsti
möguleiki.
Frestunin mikla
t stórum dráttum frestaði „við-
reisnarstjórnin” lausn vanda-
málanna fram yfir kosningar á
eftirgreindan hátt:
Aætla öll útgjöld fjárlaga fyrir
1971 eins lágt og mögulegt var og i
mörgum tilfellum miklu lægri en
fyrirsjáanlegt var, að þau myndu
verða.
Semja þannig um kauphækkan-
ir til handa opinberum starfs-
mönnum, að þær kæmu að miklu
leyti ekki til framkvæmda fyrr en
eftir kosningar.
Setja löggjöf um verulega
hækkun tryggingabóta, en láta
aðalhækkanirnar ekki koma til
framkvæmda fyrr en eftir kosn-
ingar.
Stöðva nær allar verðhækkanir
hjá fyrirtækjum i nokkra mánuði
með það fyrir augum að veita
þeim riflegri hækkanir eftir kosn-
ingarnar og helzt af afnema þá
verðlagseftirlit að mestu.
Til viðbótar þessu hafði verið
samið þannig við verkalýðssam-
tökin fyrr á árinu 1970, að kaup-
gjaldssamningar féllu ekki úr
gildi fyrr en rétt eftir kosningar,
en fyrirsjáanlegt var, að þá yrði
að hækka kaupið verulega, a.m.k.
hjá þeim láglaunuðu.
Þannig var markvist stefnt að
þvi aö fresta öllum efnahagsleg-
um vandamálum fram yfir kosn-
ingarnar. Þannig átti að blekkja
þjóðina og láta hana halda, að allt
væri i bezta lagi, alveg eins og
gert hafði verið fyrir kosningar
1967.
Hækkun fjárlaganna
Það varð eitt fyrsta verkefni
hinnar nýju rikisstjórnar að
glima við vandann, sem fyrrv.
stjórn frestaði með framan-
greindum hætti haustið 1970, og
hafði aukizt með margvislegum
hætti á verðstöðvunartimanum,
t.d. i verðlagsmálum. Eitt fyrsta
verkefni nýju rikisstjórnarinnar
var að afstýra stórfelldri kaup-
deilu milli verkalýðssamtakanna
og vinnuveitenda. Þetta tókst.
Samkvæmt fenginni reynslu, er
harla óliklegt, að það hefði tekizt
án'stórverkfalls, ef fyrrv. stjórn
hefði verið áfram við völd.
Það var óhjákvæmileg afleið-
ing hrollvekiunnar, að fjárlögin
fyrir árið 1972 hækkuöu stórlega,
miðað viðfjárlögslðasta árs. Mest
stafaði hækkunin af ákvörðunum,
sem höfðu verið teknar af fyrrv.
stjórn og ekki var hægt að fresta
lengur, t.d. hækkanir vegna
trygginganna og launagreiðslna
til opinberra starfsmann. Þá var
óhjákvæmilegt að hækka framlög
til ýmissa verklegra framk-
væmda, sem höfðu verið skorin
við nögl á fjárlögunum fyrir 1971.
Loks tók ríkið á sig ýmsar
greiðslur, sem sveitarfélögin
höfðu áður innt af hendi. Stjórn-
arandstæðingar viðurkenndu aö
þessar hækkanir væru nauðsyn-
legar.þvi að þeir greiddu ekki at-
kvæði gegn neinni þeirra,heldur
greiddu yfirleitt atkvæði með
þeim. Og þótt þeir tali mikið um
hækkun fjárlaganna nú, álitu þeir
hana ekki meiri en svo, þegar
fjárlögin voru til meðferðar á
Alþingi, þeir fluttu til viðbótar
hækkunartillögur, sem námu
samanlagt rúmum hálfum mill
jarði króna.
Þessi gifurlega mikla hækkun
fjárlaganna, sem er að mestu
bein og óbein afleiðing hrollvekj-
unnar, eykur vitanlega vandann i
sambandi við skattamálin og
hlýtur óhjákvæmilega að auka
skattbyrðarnar á ýmsum sviðum.
Hvað vill
stjórnarandstaðan?
Stjórrnarandstæðingar ræða nú
mikið um það að skattabyrðin
verði þung. En hún er afleiðing
þeirrar hækkunar, sem varð á
fjárlögunum, en orsakir þeirra
eru raktar hér á undan. Þessar
hækkanir voru ekki ’iiður sam-
þykktar af stjórnarandstæð-
ingum en stjórnarsinnum,. Af
hækkunum leiðir að afla verður
tilsvarandi tekna. Það er engu
siður skylda stjórnarandstæðinga
en stjórnarsinna að gera tillögur
um það, þar sem þeir stóðu ekki
siður að hækkunum.
Vitanlega má mjög um það
deila, hvernig réttlátast og heppi-
legast sé að afla tekna. En séu
stjórnarandstæðingar ósammála
þeim tekjuöflunartillögum, sem
rikisstjórnin ber fra, þá er það
hlutverk þeirra að benda á aðrar
leiðir, sem þeir telja æskilegri og
réttlátari. Allar slikar tillögur
stjórnarandstæðinga bæri að
athuga gaumgæfilega. Enn sem
komið er, hefur hins vegar ekki
orðið vart við neinar slikar
tillögur. Frá stjórnarandstæð-
ingum hefur enn ekki heyrzt
annað en nöldur um miklar
skattabyrðar og óheppilegar
skattatillögur.
Mbl. deilir á
Sjálfstæðisflokkinn
Forustugrein Mbl. 3. þ.m. bar
ótviræð merki þeirrar óánægju,
sem nú rikir innan Sjálfstæðis-
flokksins vegna lélegrar og nei-
kvæðrar stjórriarandstöðu hans.
Mbl. játar það hreinlega, að
vegna langrarstjórnarþátttöku
hafi Sjálfstæðisflokkurinn ekki
verið búinn undir stjórnarand-
stöðu. Sökum samstarfsins við
Alþýðuflokkinnn hafi hann á
undanförnum árum ekki „sinnt
nægilega” mörgum hinum mikil-
vægustu málaflokkum, eins og
„menntamálum, trygginga-
málum,heilbrigðismálum, félags-
málum hverskonar, þ.á.m. mál-
efnum aldraðra og æskufólks”.
Vegna stjórnarþátttöku sinnar
hafi flokkkurinn látið rikiskerfið,
þ.e. embættismennina, móta
stefnu sina i stað þess að gera það
sjálfur. Þess vegna hafi „stefnu-
mótandi starf innan flokksins
sjálfs farið úr skorðum og verið
rýrari en efni stóðu til”. Þá sé
það staðreynd, að ungt fólk hafi
fjarlægzt flokkinn að undanförnu,
og raunar sé það mikið efamál,
hvort „hefðbundinni félagsstarf-
semi ungs fólks innan Sjálfstæðis-
flokksins” ((þ.e. Sambandi ungra
Sjálfstæðismanna og Heimdalli),
takist aðbreyta þessu. Hérséþvi
verk að vinna, er taka beri föstum
tökum.
Að lokum krefst svo Mbl.
„endurnýjunar á afstöðu flokks-
ins og viðhorfum til þeirra mál-
efna, sem mestu munu skipta á
næstu árum”. Mbl. segist vera
reiðubúið til að tryggja vettvang
fyrir slikar umræður.
Vaxandi átök
Þessi úttekt Mbl. á Sjálfstæðis-
flokknum speglar vafalaust mikið
af þeirri óánægju, sem rikir nú i
Sjálfstæðisflokknum, en þó er
dregið undan mesta óánægju-
efnið, en það eru hin ofsafengnu
stjórnmálaskrif Mbl. og ósvikin
vinnubrögð þess i þeim tilgangi
að reyna að ófrægja vissa ráð-
herra og ýmsa aðra leiðtoga
stjórnarflokkanna.
Ljóst er af þessu öllu að vax-
andi átök eru framundan i Sjálf-
stæðisflokknum. Vafalaust verða
gerðar tilraunir til að endurbæta
starfshætti og stefnu flokksins, en
fram að þessu hefur ekki neitt
bólað á þvi, að slikar tilraunir
bæru árangur. 1 verki fylgir Sjálf-
stæðisflokkurinn nú hinni úreltu
hugmyndafræði Ihaldsflokksins
frá þriðja áratug aldarinnar, að
vera algerlega óábyrgur ihalds-
flokkur, slitinn úr tengslum við
samtiðina, og engar horfur eru á
þvi að þetta breytist, þrátt fyrir
endurbótarkröfur Mbl., enda er
Mbl. sjálft aðalboðberi hinnar
óábyrgu ihaldsstefnu og er þvi
ekki mikil von á breytingu, með-
an aðalmálgangi flokksins er
stjórnað á þann veg.
Þ.Þ.