Tíminn - 13.02.1972, Blaðsíða 8
8
TÍMINN
Sunnudagur 13. febrúar 1972
VERTU SÆl, FARDU VI
Rætt við Stefán íslandi óperusöngvara
Golgata Reykjavik er nafniö,
sem Stefán Islandi, fyrrum
óperusöngvari, hefur gefiö
staönum, þar sem hann býr. En
nú eru sex ár, liöin siöan hann
kom heim til Islands aö loknum
löngum söngferli erlendis. Blaöa-
maöur Timans hitti hann aö máli
fyrir skömmu i ibúö hans i sam-
býlishúsi, sem stendur þar sem
Háaleitisbrautina ber hæst og
raunar hærra en siálfa öskju-
hliöina. — Ég keypti þessa ibúð
eingöngu vegna útsýnisins, sagöi
Stefán Islandi. — Ég sit oft hér
dögum saman og horfi út. Héöan
er útsýni til Snæfellsness,
Esjunnar og til austurs lengst upp
I Mosfellssveit. Og svo er nátt-
túran óspjölluö á hæöinni um-
hverfis húsiö, henni má alls ekki
breyta, hér á ekki aö byggja
meira en orðiö er. He'rna er alltaf
rok, jafnvel þótt logn sé þegar
komiö er niöur i bæ. En ég kann
þvi vel.
Og vindurinn hvin á veggjum
þessa manns, sem um langt skeið
var dálæti hvers mannsbarns á
tslandi og geröi garöinn frægan
meö söng sinum erlendis, en kom
hingaö á sumrin og hélt hvern
konsertinn af öörum fyrir yfir-
fullu húsi. Hann er ánægöur og
æörulaus: — Þaö var alltaf ætlun
min aö eyöa hér ellinni. Fólkinu
hér þykir vænt um mig og mér
þykir vænt um þaö. Mér liöur vel.
— Þú viöist nú ekki tiltakan-
lega aldurhniginn.
—Ég er bráöum 65 ára og þaö er
býsna hár aldur fyrir söngvara.
Og eitt er vist, að þaö er ekki svo
mikiö sem einn tónn eftir I mér.
Ég get ekki einu sinni raulaö á
rekkjustokknum lengur.
Var stundum þreyttur
á söng
En þaö er I lagi, ég var oröinn
þreyttur á öllu þessu gauli mínu.
Þessi 40 ár, sem ég hef veriö að
baksa viö söng hafa náttúrulega
ekki ætiö gengiö hljóðalaust af,
enda heföi það ekki veriö svo
praktískt. Og stundum var ég
oröinn svo þreyttur á tónlist og
söng aö mér fannst þaö allt
hávaöi, hve fagurt sem þaö var.
Nú get ég aftur á móti haft
þögnina i kringum mig eins lengi
og ég vil. Ég hlusta t.d. ekki á út-
varp og sjónvarp nema eitthvað
sérstakt eöa göfgandi sé á dag-
skrá.
— Er þá engin eftirsjá aö
röddinni?
— Ekki af maður er svo
hamingjusamur aö geta hætt
þegar röddin er farin að gefa sig.
Að hafa ekki ráö á þvi og halda
áfram aö halda i skottiö á þvi,
sem ekki lengur er til, — þaö er
mesta sorgarsaga, sem ég get
hugsaö mér. Og láta ef til viil
aöra segja sér aö nú veröi maður
aö hætta.
En aö geta sagt viö röddina:
Far þú, vertu blessuö og þakka
þér góöa samfylgd. Ég skil viö þig
glaöur og kátur í geöi. — Þaö er
eott.
Söngur seni var
ófáanlegur
Þaö er bezt að gleyma ekki
erindinu viö söngvarann, aö
spyrja hann um plötu Stefáns Is-
landi, sem Skagfiröingaféiagiö og
Fálkinn h.f. gáfu út nú fyrir jólin.
— Skagfiröingafélagiö átti
frumkvæöi aö þvi, aö safnaö var
saman upptökum og plötum, sem
gefnar voru út meö söng mínum
hér áöur, og valiö úr þeim efni á
stóra hljomplötu. Sumt af þessu
haföi aldrei veriö sett á plötu, en
þaö, sem komst á 78 snúninga
plötur hefur um árabil veriö meö
öllu ófáanlegt. Elztu upptökurnar
eru frá þvi um 1937-38, og eru af
plötum, sem geröar voru í Kaup-
mannahöfn og hafa ekki veriö
seldar hér, þaö yngsta á þessari
nýju plötu eru lög sem ég söng á
tónleikum f Gamla biói 10. októ-
ber 1958. Þetta er sannkölluð
Skagfiröingahljómplata, hún er
helguö Skagafirði og á umslaginu
er mynd af Drangey. Hún hefur
selzt vel, þakka skyldi fyrst og
fremst formanni Skagfiröinga-
félagsins i Reykjavik. Ég hef
beðið Skagfiröingafélagiö, aö þeir
peningar, sem hafst upp úr sölu
plötunnar, verði lagöir i sjóö, sem
ég stofnaöi einu sinni og er i
Skagafirði.
Stofn þessa sjóös voru 50.000 kr.
sem Skagfirðingar söfnuöu og
gáfu mér. Þessir peningar eiga að
vera i Skagafiröi og bætast við
þennan sjóð minn, þegar höfuð-
stóllin er oröinn nógu mikill, hef
ég beöiö um, aö vöxtum og vaxta-
vöxtum veröi úthlutað til Skag-
firöings, konu eöa karls, sem
hefur hug á námi og er álitinn
hiálparveröur. Sjóðurinn hefur
ekkert'. meö söng aö gera
styrkþegi mætti gjarnan vera
bóndadrengur, sem vill fra á
bændaskóla, eöa stúlka, sem
ætlar á húsmæöraskóla. Hvaöa
nám sem kemur til greina, og
hugsun min er, aö sjóöurinn gæti
eröiö ungu efnilegu fólki til ofur-
litils stuönings.
— Hvaöa lög er á plötunni?
— Þaö eru Stormar, BI, bi og
blaka, Kirkjuhvoll, I dag skein
sól, Þey, þey og ró, ró,, Sáuö þiö
hana systur mina, Ég lit i anda
liöna tiö, Heimir, Gigjan, Vöggu-
ljóö Rúnu, Svanasöngur á heiöi,
Amma raular i rökkrinu, Til
skýsins, Soföu unga ástin min, og
Horfinn dagur. Ég lét i ljós ósk
um aö Bikarinn eftir Eyþór
Stefánsson yröi meö á plötunni,
svo eitt lag eftir Skagfiröing yröi
á þessari skagfirzku plötu. En
hljómplötufyrirtækiö Fálkinn
vildi þaö ekki af þvi aö Bikarinn
er á annarri plötu minni, sem það
hefur gefið út.
Ég er þakklátur
fyrir hlýju fólksins
— Ert þú mikill Skagfiröingur I
þér?
— Tengsli min viö Island hafa
alltaf verið sterk og hjarta ætt-
jarðar minnar er i Skagafiröi. Ég
þarf ekki aö fara i neitt mann-
greinarálit. Mér hefur þótt jafn-
vænt um alla Islendinga, hvaðan
sem þeir hafa veriö af landinu.
Þegar ég kom hingaö á sumrin
var ég alltaf aö syngja fyrir fólkiö
og mér fannst ég eiga það. Mér
virtist lika, að þvi fyndist þaö
eiga mig. Þaö hafa vissulega ekki
allt veriö gullkorn sem ég bar á
borö. En það var eins og flestum
þætti þaö gott, sem ég söng.
Eitt sumar hélt ég 13 söngkvöld
i Gamla biói og það var alltaf
uppselt. Þú getur Imyndaö þér að
slik aösókn gaf góöan pening.
Fyrir hann hef ég m.a. keypt mér
þessa eggjaskurn, sem ég bý
hér I. Þeir peningar, sem ég hef
unnið mdr inn hér hafa aldrei
fariöút fyrir landsteinana. Éghef
eytt þeim hér heima til eins og
annars.
Fjórtán
óperuariur
A einum konsertinum I Gamla
biói geröi ég glappaskot. Ég hygg
ekki, aö nokkur söngvari hafi
veriö eins heimskur og ég þá. Ég
söng 14 óperuarfur á einum og
sömu tónleikunum. Þaö var anzi
mikið konsertprógramm. Eins og
þú sjálfsagt veizt er oft mikiö af
háum og erfiöum tónum I arium.
Þar er boginn spenntur eins hátt
og mannsröddin kemst. Þetta
haföist, en ég verö aö viöurkenna,
aö ég var oröinn anzi þreyttur.
Þaö var ekki aö tala um nein
aukalög eftir þetta geggelsi.
— Vildi fólk hér heima kannski
heldur heyra Islenzk lög?
— Þau voru alltaf vel þegin. En
vænzt þótti fólkinu um óperuarí-
urnar. Þaö vildi sjá hvaö
Stefán tslandi gat. „Hann
kemst nú niöur,” sagöi þaö e.t.v.
,, en kemst hann þá upp aftur ”
— Og ég laumaði alltaf
Islenzkum lögum inn á söng-
skrána, þegar ég hélt tónleika
erlendis. Meöan ég var aö syngja
þau, var ég komin heim til
Islands, upp i sveit, noröur i
Skagafjörð jafnvel. Og islenzku
lögin fengu oftast góöar viðtökur.
,,Ég bið um ekkert
annað en árangur”
— Þú varst ástmögur
þjóöarinnar. Þráði fólkiö svo
mjög söng eftir tiltölulega litil
kynni af tónlist og söng, eða hvað
olli?
— Ég veit ekki. En eg fékk
betri menntun en flestir aörir
söngvarar á minum tima. Það er
ekki mér að þakka aö ég gat
komiö fram sem sá sem kunni.
Ég get þakkað guöi, og ég get llka
þakkaö það mönnunum. Rikharö
Thors framkvæmdastjóri kostaöi
nám mitt án þess aö krefjast
endurgjalds. „Ég biö ekkert um
annaö en árangur”, sagöi hann
Ég sá svo um þegar ég hélt tón-
leika hér i Gamla biói, að stúkan
fyrir miðju væri alltaf tekin frá
fyrir Rikharð og hans fjöld-
skyldu. Þegar ég hélt minn fyrsta
konsert hér aö loknu námi 1933,
söng ég eingöngu fyrir Rikharö
Thors. Ég var ab sýna honum
hvaö ég kynni og þakka fyrir mig.
Hanp kom til min niöur I kjallara
aö loknum söngnum og tók i hönd
mina, fámáll aö vanda. „Þaö fór
einsog mig grun.aöi,’ var næstum
þaö eina sem hann sagöi. Þá
þóttist ég viss um, aö mér heföi
tekizt hérumbíl vel. Þetta var
min „succés” og hún hundrað
prósent. Ég bjó þá á Hótel Borg,
og þaö segi ég satt, aö ég kom
varla fótunum niður á götuna á
leiöinni niöur eftir. Og á þessum
oröum mannsins, Richards
Thors, hef ég lifaö allt fram á
þennan dag. Hvort hann hafði vit
á söng eöa ekki, hef ég enga hug-
mynd um. Þaö kemur mér ekki
við. Og heföi einhver siöar sagt
viö mig, aö ég gæti ekkert sungiö,
þá heföi ég einungis svarað: Þin
skoöun skiptir mig ekki máli,
Rikharöi Thors finnst þetta gott.
Þaö er svo gott aö veröa gamall ef
maður hefur einhvers aö minn
ast, sem er gott, eins og þessa
manns, Ég er honum mjög þakk-
látur.
■■WIIIMIIIIHIIIII
Agnar Jónsson og Guölaug Guölaugsdóttir kona hans.
MYRKUR I TUT
Þ.M. SKRIFAR:
I reisulegu húsi, sem Blindra-
vinafélag Islands á viö Bjarkar-
götu i Reykjavik, búa meðal
annarra öldruð hjón, Agnar Jóns-
son og Guölaug Guðlaugsdóttir.
Þau eru bæði ættuö norðan af
Ströndum, en hafa verið búsett i
borginni rúmlega tuttugu ár. Þau
hjón mega kallast jafnaldra, fædd
23. og 24. janúar 1889.
Foreldrar Agnars voru Jón
Pétursson og Guðrún ólafsdóttir.
Hún var ættuð úr Húnaþingi I
móðurkyn.
Foreldrar Guðlaugar voru
Guðlaugur Jónsson og Ingibjörg
Jóhannsdóttir, Þau bjuggu lengi
á Steinsstöðum i Noröurfirði.
Agnar og Guölaug lifðu æsku
sina alla i Arneshreppi og bjuggu
þar saman i þrjátiu og fimm ár.
Þar fæddust börnin þeirra þrjú,
synirnir, Ingvar og Jón og dótt
i rin Ag ú s t a .
Bú settu þau hjón fyrst saman i
Stóru-Avik. Þar bjó lengi Guð-
mundur bróðir Agnars. Svo
bjuggu þau ellefu ár á Steinstúni
og fimm ár á Melum en eftir það
átján ár á Hrauni, litlu afbýli
skammt frá Stóru-Avik. Það býli
byggði, á beru hrauni, Sigvaldi
Jónsson, bróöir Valgeirs bónda i
Norðurfirði.
Ariö 1950 fluttust þau
Guölaug og Agnar til Reykja-
vikur. Þá var hann orðinn þvi
nær blindur og börn þeirra öll bú-
sett syöra. Þaö var þvi fárra
annarra kosta völ, enda þótt
brimgnýrinn viö bergfætur
strandanna léti ennþá vel i eyrum
og hressandi stroka norðansval-
ans, drægi ögn úr dapurleika
dökkvans. Þau hjón eru glöð og
viðræöugóð og sýnast litið hafa
mæðst af ellinni þau fjögur ár,
sem liðin eru frá þvi aö ég heim-
sótti þau siðast hingaö á Bjarka-
gotuna. Sú eöliseigind Stranda-
búans að bregöa sér litt viö mis-
viðri tilverunnar, viröist vera
þeirra aöall.
Ójá. Þaö var nú enginn stórbú-
skapur hjá okkur á Hrauni. Viö
höfðum um 40 kindur, 1 — 2 kýr
og eitt hross. En þetta bjargaðist.
Þaö var oft vel að hafa frá
sjónum, fiskurinn gekk grunnt
upp undir Strandirnar, og á þeim
tima var ekki verra að lifa i Ares-
hreppi en öðrum stöðum, sem við
höfðum spurnir af.
Gjogur var fyrr á timum mikil
veiðistöö og þaðan gengu mörg
hákarlaskip. Sú útgerð var að
mestu úr sögunni, þegar ég man,
en yfir staðnum var þó ennþá ein-
hver ljómi fornrar frægðar. Og
alltaf var róið þaðan til fiskjar.
Jakob Thorarensen átti jörðina
og hann bjó i heimabænum. Þar
gat hann tekið bátshöfn heim til
sin og látið i té róöraraðstööu á
haustin. Ég held t.d. að
Guömundur bróðir minn hafi róið
þaðan á Viking sinum áriö 1897.
Þá voru sumar gömlu hákarla-
búöirnar ennþá uppistandandi,
eða höfðu verið endurbyggöar til
ibúöar og héldu slnum gömlu
nöfnum.
Reykjanesbúð: 1 henni bjó
Hjálmar, sonur Guömundar
Pálssonar i Kjós. Kona hans hét
Lilja. Fyrri maöur hennar,
Magnús, fórst á Húnaflóa meö
Þorsteini frá Kjörvogi.
Nesbúð: (Kaldrananesbúð)
Þar bjó maður, sem Pétur hét
Guðmundsson. Hann var ein-
hleypur, lipur i umgengni og sagt,
aö oft væri hann i feröalögum
Broddanesbúö: Þar bjó Pétur
Jónsson. Hann var faðir Guð-
bjargar konu Sörla Hjálmars-
sonar. Þau hjón, Guöbjörg og
Sörli eiga mörg mannvænleg
börn, meðal þeirra bræöurna,
Pétur og Kristmund, sem eiga og
reka fyrirtækið Stálver hér i
Reykjavik.
Hellubúð: 1 henni bjó Samson
Jónsson. Kona hans var Karitas
Jónsdóttir, bráðvel gefin og ágæt
kona.
Þau hjón voru ákaflega fátæk
en vildu þó ekki leita á náðir
annarra. Samson trúði þvi, að
þeim mundi leggjast eitthvað til
þegar harðast svarf að, og tók þvi
mjög fjarri að leita á náðir