Tíminn - 16.02.1972, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 16. febrúar 1972
TÍMINN
7
KAUPFÉLAGSSTJÓRAR
eru komin
KAUPMENN
PRIMETTA gleraugun 1972
{ PRIMETTA )
TÍZKUSÓLGLERAUGU
SNJÓBIR TUGLERA UGU
BÍLSTJÓRAGLERAUGU
Öll gleraugu frá þessu þekkta þýzka firma eru
merkt PRIMETTA og með gleri S 77. Sérstaklega
skal brýnt fyrir öllum þeim sem aka bíl að nota
aðeins góð gleraugu. Hafið því til í verzlun yðar
PRIMETTA S 77.
PRIMETTA gleraugu. Vönduð, smekkleg, fara vel.
Takmarkið er að hafa aðeins það bezta sem fáan-
legt er.
Símar
H.A.TULINIUS, heildverzlun, Austurstræti 14 1 1451—14523
Sigurður Steindórsson:
Varnarræða fyrir húsmæður
Margir verða nú til að halda
fram þeirri skoðun, að uppeldi
barna sé ómerkilegt starf. Þessi
skoðun er mjög heimskuleg, enda
eru þeir fáir sem reisa sér
varanlegri minnisvarða i veröld-
inni en börnin sin.
Ef uppskera þessa áróðurs
verður sem til er sáð,kemur brátt
að þvi, að „kerfið”, sér um upp-
eldið allt frá vöggu til tvitugs
(a.m.k ). Með þeirri skipan, sem
þannig virðist reka að, verða
komandi kynslóðir einvið múg-
menni, sem aldrei hafa umgeng-
izt eða talað við aðra en jafnaldra
sina. Þórarinn Björnsson á
Akureyri sagðist vorkenna nem
endum sinum i heimavistinni það
mest, að þeir umgengjust aldrei
fullorðið fólk. Þó unnu margir
þeirra ýmis störf á sumrin, þar
sem fólki var ekki kastað saman
eft:r þeim sérkennilega mæli-
kvarða, hvort það fæddist á
sama ári eða ekki. En nú mun
sumarvinna við mannbætandi al-
þýðustörf til sjávar og sveita vera
orðin miklu torfengnari en áður
var.
Kynslóðabilið tittumrædda
stafar af þvi alkunna lögmáli þró-
unarfræða, að hópur einstaklinga
af einhverri tegund.sem tekinn er
og einangraður, þróast sjálfstætt
i hinu nýja umhverfi sinu, og yfir-
leitt ósamhliða meginhópnum.
Eins og vænta má, er slik þróun
mjög hröð á þeim upplausnartim-
um, sem nú rikja. Menningin er
kerfi, sem tengir saman hugi
allra þeirra einstaklinga, sem
menningarheildinni tilheyra, likt
og rót, sem hrislast um jarðveg-
inn og bindur hann.'Ef rótin visn-
ar, blæs jarðveginum upp, og
kronin þyrlast i ýmsar áttir. Þær
menningarheildir, sem sögur
fara af ti! þessa, hafa yfirleitt
verið þjóðbundnar og byggzt á
hefðbundinni blöndu tungumáls
og trúarbragða, tónlistar og sögu,
bókmennta, tækni, o.s.frv.
..Poppkúltúrinn” er sú menning
er menningarheild sem skóla-
kerfismúgur Vesturlanda tilheyr-
ir. Þessi menning er óþjóðbundin
i fyrsta sinn, og sömuleiðis i
fyrsta sinn tengd vissum aldurs-
flokki. Hér er þvi um gerbreyt-
ingu að ræða, sem byggist fyrst
og fremst á nýjum uppeldishátt-
um og mætti fjölmiðla. Þessi
menning á enga rót i islenzku
þjóðlíf i.
Hversu mjög sem við trúum á
mátt tækni og visinda verður ekki
kringum það komizt, að maður-
inn hefur ekkert breytzt siðan
hann uppgötvaði eldinn. Þá sem
nú skiptist tegundin i konur og
karla, sem á var ýmiss konar lik-
amlegur munur, sem um má iesa
i fræðibókum. Að visu ganga
sumar ameriskar kvenréttinda-
konur svo langt i jafnréttiskröf-
um sinum, að þær viðurkenna
ekki þetta atriði, en sem betur fer
mun þar um að ræða sálfræðilegt
rannsóknarefni eða almenna fá
fræði, og skal ekki um dæmt. Til
allrar hamingju er það ljóst, að
skaparinn var ekki að gera kon-
um skráveifu með þessari hlut-
verkaskiptingu, heldur má sýna
fram á liffræðilega yfirburði tvi-
kynja tegunda yfir einkynja. Og
náttúran gerði betur en að stuðla
þannig að þvi að betri og fjöl-
breyttari einstaklingar fæddust —
hún fyllti foreldrana ást til af-
kvæma sinna og löngun til að gera
hag þeirra sem beztan og veg sem
mestan. Allar þessar finu tilfinn-
ingar eru auðvitað einungis efna-
skipti i likamanum — en þau
valda æskilegri hegðun hjá for-
eldrunum við afkvæmin.
Þeim, sem fylgzt hafa með
þroska barna, hlýtur að vera það
undrunar- og aðdáunarefni, hve
einstaklingar þroskast ekki allir
þannig. Nýlega var sagt frá sam-
anburði á þroska tveggja hópa
bandariskra ungbarna yngri en
tveggja ára. Annars vegar voru
börn, sem fengu að vera með
mæðrum sinum i kvennafangelsi
nokkurn part úr degi hverjum,
hins vegar börn á sæmilegri
vöggustofu. Fyrrnefndu börnin
þroskuðust eðlilega þrátt fyrir
óvenjulegar aðstæður, hin ekki.
Þá voru þau i tilarunaskini flutt i
bjartara og sólrikara umhverfi,
og (sérmenntuðu) gæzluliði fjölg-
að. En allt kom fyrir ekki — ten-
ingnum var kastað og þessi börn
ná væntanlega aldrei fullum til
finninga- og vitsmunaþroska.
Þroski byggist á samspili ein-
staklings og umhverfis. örvun frá
umhverfinu vekur á ákveðnum
tima ákveðið svar með lifverunni,
sem veldur nýju ferli (process),
og þannig koll af kolli. Ef örvun
umhverfisins er ekki fyrir hendi á
réttum tima stöðvast þroskinn, og
áður en varir verður ekki aftur
snúið. Saga er sögð af hvolpi
nokkrum, sem ofsnemma var
tekinn frá móður sinni. Hann var
órólegur og óhamingjusamur, og
róaðist ekki fyrr en klukka var
vafin inn i tusku og sett i kassann
hjá honum, hljóðið liktist hjart-
slætti móðurinnar. Á sama hátt
kann að vera hægt að hanna upp-
eldi á stofnunum með aðstoð véla
og mannafla. En ef vel ætti aö
vera, þyrfti þar mikið starfsiiö —
eða allt að þvi eins marga
„þroskaþjálfa” per barn eins og
nú eru mæður ungbarna i bænum.
Þannig stofnun ris varla hér eða
annars staðar i bráð, en á hitt má
benda. að sá ágæti Dr. Spock
heldur þvi fram um barnaheimili
að „sérmenntað starflið” komi
ekki frekar i stað barngóðra
kvenna fyrir börnin en steinar
fyrir brauð.
Andstæðingar heimilishalds
halda þvi fram, að barnauppeldi
og húsverk séu ekki samboðin
vitibornum manneskjum. Þeir
telja að stanzlaust samneyti við
smábörn dragi móðurina von
bráðar niður á stig andlegrar ör-
birgðar. Þetta er vont sjónarmið
og bendir til þess, að óbyrlega
blási fyrir kennarastétt vorri, þvi
að mæður ,,vaxa með börnum
sinum”, frá bernsku til fullorð-
insára, meðan fóstrur og kennar-
ar lifa oftast i sömu aldurshópum
alla sina ævi.
Húsmæðrum hefur verið á það
bent, að hefði hið rangláta og úr-
elta blýhólkskerfi ekki brugðið
fyrir þær fæti, væru þær nú lækn-
ar og lögfræðingar, alþingismenn
og prestar, ráðherrar, forsetar,
visindamenn, bankastjórar og
auöjöfrar. Vel má það vera (þótt
enn finnist karlmenn utan þess-
ara starfshópa). En mér vitan-
lega hafa a.m.k. hérlendis ekki
verið ort um bankastjóra, presta
eða aðra lærða menn sambærileg
kvæði og Matthias og örn Arnar-
son orku um mæður sinar, nema
ef vera skyldi einn sálmur um
Stalin. Þá hafa alþingismenn vor-
ir varla fengið um sig (hrein-
skilningsleg) eftirmæli á borð við
kafla þá, sem ýmsir mektarmenn
skrifuðu i ,,Móður mina”. En i
Stokkhólmsræðunni þakkaði
nóbelsskáldið ömmu sinni mest.
Einn mælikvarði á mikilvægi
starfa er sá hver spor þau marka
i lifi manna.
Það er athyglisvert hve oft af-
burðakonur hafa staðið að upp-
eldi lárviðarmanna sögunnac þótt
hitt sé kunnara að konur standa
jafnan á bak við, þar sem stórvið-
burðir gerast, eins og Frakkar
hafa orðað manna bezt með orð-
tækinu „cherchez la femme”. En
brátt munu menn geta spurt,likt
og Evtúsjenó. hinn rússneski
gerði á dögum, bandariska blaða-
menn, sem honum þótti allir
spyrja sömu spurninganna: ,,I
hvaða verksmiðju voruð þið
framleiddir?”.
En eru þá húsverk niðurdrep-
andi og leiðinleg? Vitanlega eru
þau eins og önnur störf bæði nið-
urdrepandi og leiðinleg, ef þau
eru unnin með áhugaleysi og án
metnaðar. Þannig eru lika vélrit-
unarstörf og önnur skirfstofu-
vinna, kennsla, pakkhúsvinna,
bilakstur, sorpheirnsun, af-
greiðslustörf, bankastjórn og sjó-
mennska. Það sem helzt gerir
húsverkin frábrugðin öðrum
störfum er hversu erilsöm og ein
angruð þau eru. Einangrunin ætti
þó fyrst að verða tilfinnanleg á
barnlausu heimili, enda segir það
sig sjálft að með nútima véla-
kosti nægja húsverkin ein varla
til aö fylla daginn starfi. En þá
ætti hægurinn að vera hjá að
koma sér upp tómstundaföndri
(allir brezkir kvenmenn eru t.d.
listafólk), vinna úti, eða auðga
anda sinn með einhverju námi.
Annars má likja heimili, þar
sem börn eru, við urtagarð sem
vel þarf að annast. En um garð-
yrkju hafa hinir vitru Kinverjar
ságt þetta: „Viljirðu verða ham-
ingjusamur eina stund, þá
drekktu þig fullan. Viljirðu verða
hamingjusamur alla ævi, þá
stundaðu garðyrkju”.
Náttúrulega eru hvorki húsverk
né garðyrkja við allra hæfi. En
það fer ekki eftir andlegu stigi
manna hvort svo er, enda eru
hvorki kennsla né skrifstofuvinna
neitt „andlegri störf” en húsverk.
Þjóðsagan um karlinn og kerling-
una, sem skiptu með sér verkum
einn dag,er alkunn, en hún endaði
með þvi að kýrin hékk hengd i
öðrum enda spottans sem karlinn
hékk i hinum með höfuðið niðri i
grautarpotti. Nýrri saga gerðist
fyrir vestan á þessari öld. Fólk
var að heyja á engjum, og bóndi
brá sér heim til að laga kaffi
handa mannskapnum. Eftir
stundarbil heyrði engjafólkið
undir-gang mikinn og hraðaði sér
heim. Þar bar að lita bæínn
stromplausan og hálffallinn, en
felmtursfullt andlit bóndans með
sviðnu hári og skeggi. Hafði karli
gengið eitthvað treglega elda-
mennskan og gripið til þess ráðs
að lifga upp á sakirnar með
Frh á bls. 19