Tíminn - 18.02.1972, Qupperneq 11

Köstudagur 18. febrúar 1972
TÍMINN
11
var, en vinna jafnframt i hönd-
unum.
Eins og allir vita eru gamlar
bækur, sem bokasöfnunarmenn
kaupa, oft ill leiknar af timans
tönnog raka islenzkra húsakynna
fyrr á öldum og árum: blakkar,
trosnaðar og blöð skert langt inn i
lesmál. Næmar hendur og kunn-
áttusemi geta þarna nokkuð úr
bætt, og er slik hjukrun lærdóms-
verk. Þorsteinn komst sjálfur upp
á undravert lag við slikar bóka-
bætur, og má sjá ýmis eintök,
sem hann hefur gert heil með
natni sinni og lagvirkni. Hann
hefur og hreinsað marga blað-
siðuna af flekkjum myglunnar og
annarra óhreininda. Auk þess
hefur hann fengið til liðs við sig i
þessu verki ýmsa kunnáttumenn.
Þá hefur hann bundið eða látið
binda marga bókina i fagurt
band.
Bókasafnið hefur hann flokkað
vel og kappkostað að fylla i
skörö, og óbundið ritasafn hans er
geysimikið að vöxtum.
1 safni Þorsteins eru til bækur,
sem ekki eru i öðrum islenzkum
bókasöfnum, til að mynda Lands-
békasafni.Hsnn á að sjálfsögðu
ekki mjög mikið af hinum elztu
bókum prentuðum hér á landi, til
að mynda frá sautjándu öld, en
margt frá átjándu og nitjándu.
Hann á allar bibliur, sem Ut hafa
verið gefnar hér á landi, og all-
mikið af Hólaprenti og Skálholts-
prenti, mörg hin fegurstu eintök.
Hann á afargott safn af Utgáfum
ilenzkra fornrita og vantar ekki
mikið á að heilt sé. Þannig mætti
lengi telja dýrgripina i safni Þor-
steins, en i heild má segja, að það
sé afar auðugt að Utgáfum
norrænna og islenzkra fræða.
Fyrir allmörgum árum ráð-
stafaði Þorsteinn safni sinu með
samningi til Kennaraskóla Is-
lands, enda bar hann mikinn og
góðan hug til þeirrar stofnunar.
Sá gjafasamningur við mennta-
málaráðuneytið og Kennaraskól-
ann ar á þá lund, að rikið skyldi
greiða allt safnið eftir mati til-
kvaddra manna, þegar það yrði
afhent.en helming kaupverðsins
gæfu hjónin siðan Kennaraskól-
anum til stofnunar sjóðs, er not-
aður yrði fyrst og fremst til þess
að auka við safnið og hirða um
það.
Siðan hafa liðið allmörg ár, og
talið mun hafa verið, að safnið
hæfði ef til vill öðrum stofnunum
beturen Kennaraháskóla, þvi að i
safni sliks skóla þarf að vera
margt kennslufræðibóka, inn-
lendra og erlendra. Hins vegar
yröi það miklu notadrýgra hjá
stofnun, sem helgast einvörðungu
eða að mestu norrænum fræðum
og islenzkum bókmenntum.
Þegar Handritastofnun Islands
var sett á laggir og heimkoma
handritanna frá Danmörku ráðin,
var auðsætt að rikið yrði að sjá
henni fyrir góðu bókasafni við
hæfi, ef hUn ætti að verða slik
höfuðstöð handritarannsókna og
Utgáfu. sem lifsnauðsyn bar til og
sæmd þjóðarinnar lá við. Varð
þvi að ráði, sem virðist vera þjóð-
ráð. með góðu samkomulagi allra
aðila. að Handritastofnunin fengi
safn Þorsteins með sömu sam-
ningskjörum og ákveðin höföu
verið Kennaraskólanum, en rikið
legði honum til fé til safn-
stofnunar i staðinn.
Samkvæmt samningnum
verður stofnaður af hálfu kau-
verði safnsins sjóður við Hand-
ritastofnunina, tengdur við
nafn Þorsteins M. Jónssonar og
Sigurjónu Jakobsdóttur konu
hans. Fjórum fimmtu hlutum
vaxta sjóðsins má Handrita-
stoínunin verja árlega til sinna
þarfa, og þá fyrst og fremst til
þess að auka og bæta safnið,
kaupa i skörð þess eftir þvi sem
tækifæri gefast, bæta við það og
hlynna að þvi á annan hátt. Þetta
er afarmikilvægt atriði og sýnir
vel framsýni Þorsteins og fyrir-
hyggju, sem mun koma Hand-
ritastofnuninni vel, þvi að hUn
þarf mjög á slikum bókakaupum
að halda.
Undaníarnar vikur hefur mat
safnsins og flutningur staðið yfir,
en verkið er ekki langt á veg
komið enn, enda er hér um að
ræða mikið og seinlegt starf.
Jafnframt fer fram nánari
flokkun og skra'setning safnsins i
hUsakynnum Handritastofnunar-
innar, og er það gert i samræmi
við hefðbundnar bókasafns-
reglur.
Þetta verk fer þannig fram, að
matsmenn og fuiltrUi Handrita-
stofnunarinnar koma að minnsta
kosti einn dag i viku heim til Þor-
steins að Eskihlið 21 og meta til
verðs allmikinn stafla bóka, sem
tekinn hefur verið til, gera skrár
meó matsverði, og siðan eru bæk-
urnar fluttar vestur i Handrita-
stofnun.
Við litum heim til Þorsteins á
dögunum, þegar matsmenn voru
þar að verki. Þeir eru engir við-
vaningar i handfjöllun bóka Helgi
Tryggvason, bókbindári, Páll
Jónsson, bókavörður, og Ingvar
Þorkelsson, verzlunarmaður i
Bókinni. Þar var staddur fulltrUi
Handritastofnunarinnar, Jón
Samsonarson, norrænufræðingur.
Við tókum nokkrar myndir af
bókum og mönnum á staðnum, og
birtast sumar þeirra hér á
siðunum.
Matsmennirnir sögðu, að
starfið væri engan veginn auð-
velt. Vafalaust væri þetta
stærsta einkabókasafn á landinu
nUna. Erfitt væri þó að segja, hve
mörg bindi það teldist - kannski
allt að tuttugu þUsundum, og Þor-
steinn segist ekki geta gert sér
fulla grein fyrir því enn, en það sé
stærra en hann hafi i raun og veru
gert sér ljóst.
Matsmenn segja, aö mjög örð-
ugt sé að ákveða verð ýmissa fá-
gætra bóka og góðra. Hvort
tveggja sé, að sumar þessar
bækur hafi sárasjaldan eða aldrei
verið á boðstólum þar sem upp-
boðsverð kemur i Ijós, og einnig
komi mörg atriði önnur til álita,
er haft geti áhrif á matið, svo sem
ástand eintaksins. Þeir segjast þó
hafa ýmis gögn við að styðjast,
bæði innlend og erlend, og þeir
hafa fengið ýmsar upplýsingar
frá erlendum fornbókaverzlunum
og uppboðshöldurum. Þeir
segjast varla geta sagt, hve langt
verkinu sé komið, ef til vill séu
þeir bUnir með fjóða hluta safns-
ins eða svo. Þetta mun því taka
langan tima.
Jón Samsonarson segir okkur,
að bækurnar séu skráðar. og
flokkaöar jafnóðum og þær
flytjist i Handritastofnunina. Þaö
sé gert eftir vejulegu bókasafns-
kerfi. Ætlunin mun vera að hafa
það þar i tvenns konar geymd.
Meginhluti þess verður i venju-
legu bókásafnshUsnæöi i eða við
lestarsal, en hinir beztu og fá-
gætustu gripir verða i sér-
geymslu, sem starfsmenn safns-
ins hafa einkum aðgang að.
Lestrar- og starfssalur Hand-
ritastofnunarinnar verður eink-
um ætlaður þeim fræöimönnum,
sem vinna að handritarann-
sóknum og ritstörfum á þeim
vettvangi. Þar vinna jafnan tveir
eða þrir styrkþegar stofnunar-
innar að sérstökum verkefnum.
Einnig eru hér oft erlendir færði-
menn, og stofnunin vill um fram
allt geta boðið þeim aðstöðu, enda
er liklegt, að þeim fari fjölgandi,
sem heimsækja Island þessara
erinda á komandi árum. Einnig
má eðlilegt teljast að þeim
stUdentum fari fjölgandi sem
velja sér efni til lokaritgerðar Ur
sjóði handritanna, og gætu þá
unnið að verkefnum sinum þar.
Enginn mun trysta sér til þess
enn, hvorki matsmenn né aðrir,
að segja með nokkurri n-
akvæmni, hvert matsverð þessa
mikla og ágæta safns verður, en
ljóst má vera, að það er milli tiu
og tuttugu milljónir eða jafnvel
meira.
Þessir bUferlaflutningar safns-
ins eru hinn merkasti viðburður,
og það er hinu mikla og skipulega
eljuverki Þorsteins M. Jónssonar
á langri ævi að þakka, að Hand-
ritastofnun tslands eignast nU
þegar i öndverðu svo ágætt bóka-
safn, að hUn getur að þvi leyti
þegar gegnt hlutverki sinu miklu
betur en ella.
kostur á sliku einkasafni, hefði
stofnunin orðið að viða að sér
bókum á löngum tima með harð-
sóttum aðdráttum og aldrei feng-
ið margt það sem hUn fær nU i
hendur. Af þessu má marka, hve
mikils má meta hið óvenjulega
framlag Þorsteins og konu hans.
— AK.
Þorsteiiin M. Jóiissim með vænan lilafta Skállioltsprents á borfti, liina
legurstu og lágælustu dýrgripi.
Sainan íbókastofu: Þorsteinn M. Jónsson, IrU Sigurjóna Jakobsdóttir, Ingvar Þorkelsson, l’áll Jónsson,
HelgiTr yggvason og Jón Sanisonarson meft bókadýrgripi ihöndum.
Matsmenn aft verki í einni bókastofu Þorsteins. F’rá vinstri: Páll Jónsson, Ingvar Þorkelsson og Helgi
Tryggvason. Hjá þeim er Jón Samsonarson, fulltrúi Handritastofnunarinnar.
Þorsteins M.
* er að flytj-
iritastofnunina