Tíminn - 24.02.1972, Side 8

8
TÍMINN
Fimmtudagur 24. febrúar 1972

■m Í**fZ5 !**'&+*'&!*•**£ ,r—* *íJV*iVIV«**í?'Í,**ííJ*?.'!m«'Í*i -*■ ~
M/m
rfe
Fjalla—Eyvindur viö Snorra Sturluson: Ef Helgi Haraldsson er kominn á raupsaldurinn, hvar ætli við séum þá staddir? Snorri: Og viö erum
nú staddir sem fyrr á þeim staft, þaban sem öll vötn renna til Njálu.
Hvað verður um ævisögu
Alexanders Solsjenitsyns?
Brezka útgáfufyrirtækið
Macmillans verður ef til vill að
liætta við að gefa út ævisögu
sovézka skáldsins Alexanders
Solsjenitsyn, vegna þess að hann
óskar þcss sjálfur. (Jtgáfan pant-
aöi bók þcssa fyrir 14 mánuðum,
og hafa þeir David Burg, sovéik-
ur rithöfundur i útlegö,og Georg
Fcifer, bandarískur bókmennta-
fræðingur, unnið að gerð hennar
siðan.
Feifer hefur dvalizt i Moskvu til
að afla sér upplýsinga, sem nauð-
synlegar eru i bókina. Hann þekk-
ir Solsjenitsyn ekki sjálfur, en
bendir á, að hann hafi hitt marga
af ættingjum hans og vinum og
hafi þeir útvegað honum mikið
efni i bókina.
Solsjenitsyn sneri sér til sviss-
neska lögfræðingsins Heeb, en
hann annast öll mál skáldsins
vestan tjalds, og bað hann að
beina þvi til Macmillans, að gefa
ekki ævisögu hans út. Heeb
skrifaði útgáfunni i nóvember og
sagði m.a.,að hluti efnisins i bók-
inni gæti verið beinlinis skaðlegt
Solsjenitsyn, ef það birtist á
prenti, og ekki siður vinum hans
og ættingjum i Sovétrikjunum. Að
vonum olli bréf lögfræðingsins
fjaðrafoki hjá Macmillans. Reynt
var að fá þá hluta bókarinnar,
sem þegar er lokiö, metna af sér-
fræðingum i Sovézkum málefn-
um, en að minnsta kosti einn
þeirra, sem útgáfan sneri sér til i
þessu skyni, neitaði að hafa nokk-
ur afskipti af málinu. Astæðan
getur svo sem verið einhverskon-
ar afbrýði* sem er að finna i rik-
um mæli innan hóps sovétfræð-
inga i Bretlandi. Talið er, að
Solsjenitsyn sé áhyggjufullur yf-
ir, að meðal þeirra sem veittu
Feifer upplýsingar i Moskvu, séu
ættingjar, sem hann hefur ekkert
saman við að sælda, og að þeir
myndu hafa sagt ósannar slúður-
sögur um hann. Feifer þykist þess
þó fullviss, að allt það fólk, sem
hann ræddi við, hafi verið vin-
samlegt skáldinu.
V-Þýzka vikublaðið Die Zeit
birti i desember sl. úrdrátt úr
bréfi frá Solsjenitsyn til Heeb,þar
sem skáldið fer þess á leit, að
engarævisögursinar verði gefnar
út i vestrænum löndum. En Mac-
millans er eina útgáfufyrirtækið,
sem Heeb hefur snúið sér beint
til. Útgáfunnar Collins og Pall
Mall, sem einnig eru að vinna að
ævisögunni, hafa ekki fengið nein
bréf.
Nóbelsverðlaunin.
Heimildir Burgs og Feifers um
Solsenitsyn hafa ekki allar
reynzt nægilega áreiðanlegar. I
grein i Sunday Times 11. október
1970, var fjallað um hvort
Solsjenitsyn myndi fara til Stokk-
hólms til að taka við bókmennta-
verðlaunum Nóbels, þó hann ætti
von á að verða neitað um heim-
fararleyfi aftur. Þá var visað til
margra Moskvubúa, sem kunn-
ugir voru málinu og sögðu, að
hann myndi ekki fara. Einnig var
vitnað i ummæli annarra „vina”
skáldsins i Moskvu og álitu þeir,
að hann héldi, að nú væri honum
ekki lengur óþolanlegt að búa ut-
an Sovétrikjanna og myndi þvi
fara til Stokkhólms, þó hann yrði
að afsala sér þeim réttindum að
búa i heimalandi sinu.
Þessi ummæli ollu mikilli reiði
þeirra, sem þekkja til skáldsins á
Vesturlöndum og töldu þeir, að
það væru einmitt svona ummæli,
sem sovézk yfirvöld þyrftu að fá
til að geta sannað skort skáldsins
á ættjarðarást. Atburðirnir hafa
nú sannað, að ummæli þessi, sem
sögð voru eftir vinum Solsjenit-
syns, voru röng. Feifer leggur þó
áherzlu á, að hann hafi rétt til að
skrifa, það sem honum var sagt,
og að margir vestrænir blaða-
menn hafi fengið sömu upplýsing-
ar.
honum i með þessu tali, kom i ljós
nú fyrir skömmu. Fréttaritari
þýzka vikublaðsins Stern i Mosk-
vu átti viðtal við gamla frænku
skáldsins og lýsti hún þvi yfir, að
fjölskylda hans hefði verið mjög
auöug. Malgagn sovézka rithöf-
undasambandsins. Litera-
turnska Gazeta, varpaði sér þeg-
ar á þennan punkt og hélt uppi
harkalegum árásum á Solsjenit-
syn i marga mánuði. Hann hefur
siðan neitað að frásögn frænk-
unnar sé sönn.
Hættan.
Dæmi um þá hættu, sem ætt-
ingjar Solsjenitsyns geta komið
Siðasta mánuðinn hafa sovézk
yfirvöld veitzt mun harkalegar en
áður að þeim, sem þau kalla hug-
myndafræðilega frábrugðna.og er
það þess vegna, sem Macmillans
stendur nú frammi fyrir þeirri
erfiðu ákvörðun, að hætta annað-
hvort alveg við að gefa bókina út,
eða skera hana svo mikiö niður,
að hættulaust geti talizt fyrir
Solsjenitsyn. Hver sem ákvörð-
unin verður, mun liklegast, að
bókin verði gefin út i Bandarikj-
unum, Þýzkalandi og Frakklandi.
George Feifer og David Burg
þykjast vissir um, að bók þeirra
geti aðeins gert Solsjenitsyn
gagn. Feifer finnst þó grátlega
hlægilegt, áð allt hans starf sem
rithöfundur skuli yfirleitt geta
valdið honum skaða. Feifer legg-
ur áherzlu á, að enginn hafi séð
handrit sitt.
Ríkir
ingai
Það er orðið langt siðan ég hef
sent Timanum linu, og vonandi
eru menn þá ekki leiðir á mér i
bili. En ég gerði annaö, sem var
verra og meiri ósvifni en ég hef
áður leyft mér, og það var, að ég
safnaði saman ýmsu gömlu dóti
úr Timanum og viðar að og lét
það i bók, sem kom út fyrir jólin.
Það var bókaútgáfan Orn og
Örlygur, sem þarna áttu frum-
kvæðið. Þeir fóru þess á leit við
mig að mega prenta eitthvað af
þessu dóti, sem ég hefi sett saman
um dagana, og birzt hefir bæði i
blöðum og útvarpi.
Þaö var nú ekki seinna vænna,
þar sem ég stóð á áttræðu, og ég
sló til upp á von og óvon. Þetta fór
þó ekki verr en það, að bókin
seldist upp á skömmum tima, og
mér er sagt að hún hafi á timabili
verið metsijlubók. Það voru gefin
út 2000 eintök og kostaði i bóka-
búðum hver bók 595 krónur. Það
er þá auöreiknað hvað hún hefir
verið seld fyrir háa upphæð.
Þetta var nú góð afmælisgjöf og
ég sendi hugheilar þakkir til allra
vina minna um allt land.
Það yljaði mér vel um hjartað i
ellinni og þá má, ef til vill, draga
af þessu þá ályktun að þarna hafi
eitthvað verið, sem menn vildu
lesa og þætti betur sagt en ósagt.
Helzt hefi ég reynt að bera blak
af bændum hafi mér þótt ómak-
lega á þá ráðizt, sem nú er mjög i
tizku. ,,Að standa vel við höggi
hinna hefur orðið dauðasök”, svo
kvað örn Arnarson, og er það si-
gilt spakmæli. Ég hefi aldrei gert
mér mannamun, hver sem mót-
parturinn var, eins og bókin ber
með sér.
Bændurnir hafa lika launað það
eins og þeir eru mennirnir til,
með þvi að kaupa bókina, og það
voru beztu launin.
Svo hefi ég dálitið glimt við
okkar fornu menningu og bók-
menntir. Til dæmis um höfund
Njálu. Það eina, sem ég er svo-
litið stoltur af i þessu sambandi,
er að hafa forðað þessu dásam-
legu listaverki okkar frá þeirri
svivirðu, að það væri skáldsaga
eftir Þorvarð Þórarinsson.
Þessu mótmælti enginn nema ég
og Benedikt Gislason frá Hofteigi.
Hvar halda þeir sig lærðu
mennirnir, sem þjóðin hefur
keypt i vitið fyrir milljónatugi?
Auðvitað sagði Einar ólafur
Sveinsson, að þetta væri vitleysa.
En það þarf meira en eina setn
ingu til þess að kveða niður svo
magnaðan draug, sem Barði
Guðmundsson hafði vakið upp,
enda skorti hvorki ósvifni eöa
áróður I þeim herbúðum.
Vinir minir i Rangárþingi hafa
lika kunnað að meta þetta. Fyrir
þvi hefi ég góðar heimildir. Ég
get sagt eins og þar stendur. Ég
hefi bréf upp á það frá þessum
jólum.
Alveg það sama átti sér stað
þegar Halldór Laxness gaf út sitt
mikla bókarörverpi, Gerplu, sem
að mlnum dómi og margra ann
arra, var höfundi og þjóðinni allri
til skammar. Niðið um Ólaf
helga, þjóöardýrðling Norð-
manna, var það fyrsta sem
Norðmenn fengu fyrir Snorra
styttuna i Reykholti og alla þá
vináttu, sem þeir þá sýndu i sam-
bandi við það mál.
Þarna hreyfði enginn mót-
mælum nema Þorbjörn i Geita-
skarði og ég. Þá má geta þess, að
Ragnar Asgeirsson þakkaði höf
undi eftirminnilega fyrir lestur-
inn, þegar hann hafði lesið þetta
listaverk sitt i útvarpið.