Tíminn - 29.02.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Þriðjudagur 29. febrúar 1972
UiinUHiln
fffffimlfflWlmllllmlffWWWfflllmll

Jómfrúrræða Alexanders Stefónssonar á Alþingi:
Leiguhúsnaeði úti
um landsbyggðina
er brennandi vandamál
EB—Reykjavík.
t umræðunum um þings-
ályktunartillöguna um byggingu
leiguhúsnæðis á vegum sveitar
félaga, er fram fór á fundi
sameinaðs þings s.l. fimmtudag,
tók Alexander Stefánsson til máls
og flutti þar með fyrstu ræðu sfna
á Alþingi. Fer jómfrúræða
Alexanders hér á eftir:
,,Ég tel mér nauðsyn á þvi aö
tjá mig hér i sambandi við þetta
mál, sem ég tel eitt af stærri
vandamálum margra byggðar-
laga i landinu. Eins og sérstak-
lega viökemur hinum ýmsu út-
geröarþorpum og bæjum, pa er
þetta brennandi mál. Húsnæðis-
málalöggjöf okkar er þannig upp-
byggð, að hún gerir hvergi ráð
fyrir aö leysa þennan vanda. En
ég fullyrði, að þetta er eitt af þvi,
sem stendur i vegi fyrir eölilegri
fólksfjölgun, sem er brýnasta
nauðsyn þess, að uppbygging i
mörgum sjávarþorpum geti verið
eðlileg. Þið háttvirtir þingmenn
kannizt sjálfsagt við þaö, að það
dynja yfir þjóöina auglýsingar
um, að það vanti fólk á þennan og
hinn staðinn i nauðsynlegustu
framleiðslugreinum. útgerðar-
menn og forstööumenn fisk-
vinnslustööva viös vegar um
landið eru alveg i vandræðum
meö starfsemi slna, sem þó er
undirstaöa byggöarinnar á við-
komandi stööum. Og þaö sem
fyrst og fremst er vandamál viða
i þessum sjávarþorpum, er ein-
mitt þaö, að ekki er hægt aö út-
vega húsnæði fyrir það fólk, sem
vill koma i þessa starfsemi. Það
er heldur ekki hægt að ætlast til
þess að ungt fólk eða fólk, sem vill
stunda atvinnu á þessum stööum,
veröi að byrja á þvi aö leggja i
milljónafjárfestingu, bæði við að
byggja hús eöa kaupa hús til þess
að geta stundaö þessa atvinnu.
Og það er öruggt mál, að þaö er
ofviða viökomandi sveitar-
félögum að leysa úr þessu vanda-
máli nema hið opinbera komi til.
Ég tel, að þaö sé þess vegna mjög
timabært aö hugsa af alvöru um
þetta mál. Þess vegna fagna ég
þeirri tillögu, sem hér er til
umræöu. Það er tómt mál að tala
um eflingu byggðar um landið, ef
einmitt svona veigamiklir þættir
eru ekki teknir inn i dæmiö.
Með lögunum um Húsnæöis-
málastofnun rikisins var vissu-
lega stigið stórt og merkt skref i
sambandi við húsnæöismál
þjóöarinnar, og hefur sú löggjöf
vissulega lyft Grettistökum. En
hún er vissulega gölluð.Til dæmis
hvað viökemur verkamanna-
bústöðum. Verkamannabústaöa-
lögin eru ein nauðsynlegasta
löggjöf, sem fram hefur verið sett
i þessum málum, þvi aö hún
miöar einmitt að þvi að hjálpa
þeim, sem minnsta hafa mögu-
leikana til að koma yfir sig
húsnæði. En framkvæmd laganna
eins og er i núgildandi lögum er
þannig, að þessir staöir, sem við
erum einmitt aö tala um núna,
hafa litla eða mjög litla mögu-
leika til þess aö notfæra sér
löggjöfina, þannig að gagni komi.
Ég get sagt ykkur litið dæmi úr
byggðarlagi minu. Við stofnuðum
stjórn fyrir Byggingarfélag
verkamanna, við létum auglýsa
eftir áhuga fólksins á þvi að nota
sér þá löggjöf. Eftir hálfs
mánaðar umsóknarfrest var
þörfin orðin það mikil, að það
þurfti að byggja 18 Ibúðir. En þótt
sveitarfélagið hafi samþykkt að
leggjafram hámark þeirrar upp-
hðar, sem löggjöfin gerir ráð
fyrir, þ.e.a.s. 400kr. á hvern ibúa,
sem gerir i þessu tilfelli 400 þús.
kr., þá nægir það aðeins til bygg-
ingar 6 ibúða á 4 árum. Ég tel, að
þarna væri mjög verðugt verkefni,
þ.e. að gera breytingar á þessari
löggjöf, þannig að hún gæti komið
að meiri notum einmitt fyrir
þessa staöi viðs vegar um landið.
Ég hygg, að það séu margir
sammála mér i þvi, að hin svo-
kallaöa Breiðholtsáætlun taki of
mikið af hinu almenna fjármagni,
sem er veitt til byggingar-
framkvæmda, þannig að hlutur
landsbyggðarinnar verði of rýr.
Ég er ekki að halda þvi fram að
byggingaráætlun i Breiðholti sé
ekki nauðsyn fyrir vöxt og við-
gang Reykjavikur, en ég tel, að
þaö þurfi einmitt I þessu sam-
bandi að huga vel aö þvi, að það
eru fleiri staðir úti um landið,
sem þurfa á opinberri aöstoö að
halda á þessu sviði, og það er
nauösyn. Ég held þess vegna, aö
eina lausnin á þvi vandamáli,
sem ég minntist á i upphafi, aö
styrkja aðstöðu sjávarþorpa og
byggða viös vegar um landiö, það
sé einmitt sú lausn, sem þessi
tillaga fer inn á, að gera sveitar-
félögunum kleift að byggja leigu-
húsnæði sem þau geta boöiö þvi
fólki, sem vill koma á þessa staði
og veröur að koma á þessa staöi,
ef byggð á að haldast. Og ég tel i
þessu sambandi að eölilegt væri
að veita i þessu skyni lán til
sveitarfélaganna, sem þyrfti að
vera allt að 90% af byggingar-
kostnaði slikra byggina. En ég
legg áherzlu á, og það var eigin-
lega tilgangur minn með þvi að
fara hingað i ræðustól, að þetta
verður aö gerast mjög fljótt, ef
ekki á illa að fara i uppbyggingu á
Alexander Stefánsson.
þeim stöðum, er hafa lagt allt sitt
i að byggja upp atvinnulifið og nú
einmitt, þegar það opinbera er
enn fremur að stuðla að sliku,
meö þvi að dreifa stórvirkum
tækjum eins og skuttogurum og
öðru sliku til þessara byggðar-
laga, þá er útilokað annað en
þessi þróun fari jafnhliða fram. —
Og ég vil varpa þeirri spurningu
framjhvort þarna sé ekki einmitt
verkefni fyrir Byggðasjóðinn,
sem nú er orðinn að veruleika.
Herra forseti. Ég hef nú vist
haldið jómfrúræðu mina hér á
hinu háttvirta Alþingi i allt öðru
máii en ég hafði ákveðið. En þetta
mál, sem hér er á dagskrá, er
mér svo ofarlega i hugá sem
sveitarstjórnarmaður i ört
vaxandi sjávarþorpi, þar sem
þetta er brennandi vandamál, að
ég taldi mér skylt að undirstrika
mikilvægi málsins. Og ég vil
treysta á hæstvirta rikisstjórn, og
sérstaklega hæstvirtan félags-
málaráðherra,að vinna ötullega
að þvi að leysa þetta vandamál
byggðanna úti um landið á raun-
hæfan hátt.
hægt að leysa meö þvi að gera
sveitarfélögunum kleift aö byjja
litlar en góðar ibúðir, sem siðan
væru leigðar út, og þessar ibúðir
mættu sveitarfélögin ekki selja.
t lok ræðu sinnar sagöi
Eysteinn að þarna væri um sér
stakt vandamál að ræða, sem
þyrfti að leysa sérstaklega. — Og
ég held, sagði þingmaðurinn, að
ekkert væri athugavert viö það,
þótt stjórn Byggðasjóðsins yrði
höfð i ráðum um það, hvernig
svona fjármagni yrði raðað niður
og þá með tilliti til þess, hvernig
ástatt er með vinnuafl og at-
vinnulif i einstökum byggöarlög-
um. En ég vil eindregið skora á
rikisstjórnina að taka þetta mál
föstum tökum i sambandi við
byggðamálin og uppbyggingu at-
vinnulifsins, en ég vil enn einu
sinni segja, að þetta, sem ég er að
segja hér á ekkert skylt við það,
að bezt sé, að menn eigi eigið
húsnæði, en þetta verður áreiðan-
lega að koma þarna með inn i
dæmið.
Talsverðar umræður urðu enn
um tillöguna. Hannibal
Valdimarsson sagði að i tillög-
unni væri aðeins átt við tima-
bundinn húsnæðisskort, en
Steingrimur Hermannsson sagöi
að svo væri ekki, enda segðu
flutningsmenn tillögunnar i
greinargerðinni:
,,Hins vegar er eðlilegt, að ungu
fólki hrjósi hugur við að þurfa
strax að hefja byggingu eigin
húsnæðis, ekki sizt þvi, sem hefur
i huga að flytjast tii viðkomandi
staðar”.
— Ég held, sagði Steingrimur
þessu næst, að hver einasti
maður, sem skilur mælt islenzkt
mál, hljóti að skilja ,,aö flytjast
til viðkomandi staðar” svo, aö
það sé um meira en aðeins um
verbúðaflutning að ræða.
Þá tók Alexander Stefánsson
aftur til máls og lagði enn áherzlu
á nauðsyn þess,aö þau byggðar-
lög, sem þannig stæði á, fengju
viðhlitandi lausn til þess að setja
þetta mál I það horf, sem þaðnauð
synlega þyrfti. — Ennfremur tók
Matthias Bjarnason (S) til máls,
svo og Oddur ólafsson (S) og
Halldór S. Magnússon (SFV).
Umræðunni um tillöguna var
þessu næst frestað.
Frd umræðum á Alþingi síðast liðinn fimmtudag:
Nauðsyn á leiguhúsnæði
úti á landsbyggðinni
EB—Reykjavík.
A fundi sameinaðs þings siðast
liöinn fimmtudag urðu miklar
umræður um byggingu leiguhús-
næðis á vegum sveitarfélaga,
þegar tillaga um það mál var til
framhaldsumræðu, en tillagan
gerir ráð fyrir, að þvi veröi lýst
yfir af hálfu Alþingis, aö gcrðar
vcrði hið fyrsta ráðstafanir til
þcss að bæta úr þeim alvarlcga
skorti á lciguhúsnæöi, sem rikj-.
andi sé i flcstum þorpum og kaup-
stöðum viðs vcgar um landið. t
þvi skyni verði i fysta lagi látin
fara fram könnun á þörf fyrir
leiguhúsnæði i sveitarfélögum um
landiö. og i öðru lagi veröi lagt
fyrir Alþingi frumvarp til laga
um útvegun fjármagns og útlán
þe ss til sveitarfélaga, þannig að
þeim sé gert fjárhagslega kleift
að byggja og reka leiguhúsnæöi,
þar sem þess kann að vera þörf.
Allsherjarncfnd er sammála
um að samþykkja beri þessa
þingsályktunartillögu, en leggur
fram brcytingartillögu við hana
um að þess skuli gætt, að þessi
sérstaka fjármagnsútvegun dragi
ekki úr öflun lánsfjár til bygg-
ingar eigin ibúðarhúsnæöis.
Björn Fr. Björnsson(F) mælti
fyrir áliti allsherjarnefndar.
Hann sagöi, aö þaö væri alkunna,
að viös vegar um land i þorpum
og kaupstööum, ekki sizt þar sem
útgerð og fiskiðnaður væri höfuö-
atvinnugreinarnar, hefði rikt og
rikti tilfinnanlegur og sumstaðar
mjög alvarlegur skortur á leigu-
húsnæði. Á mörgum þessara
staða væru góð afkomuskilyrði
fyrir ungt fólk, sem gjarnan vildi
hefja þar störf og þá til langtima,
ef fyrsta kastið væri til staðar
hentugt ibúðarhúsnæði fyrir slikt
fólk. Það væri ekki hægt að krefj-
ast þess, enda ekki eðlilegt, að
þegar ungt fólk kæmi á slika
staði, þá léti það verða sitt fyrsta
verk að byggja eigið ibúðarhús.
Astandið sem hefði skapazt af
þessum húsnæöisskorti hefði
valdið alvarlegum örðugleikum i
þeirri viðleitni að efla sjávarút-
veg og fiskiðnað svo sem að væri
stefnt og þjóðarnauðsyn krefði.
Og önnur byggðarlög, þar sem
öðrum atvinnuvegum eða at-
vinnugreinum væri til að dreifa,
stórliði fyrir skort á mannafla,
m.a. fyrir þessa sök.
Björn minnti á, að í núgifdandi
lögum væru engin ákvæði, sem
heimiluðu lánveitingar svo rúmar
til sveitarfélaga, að þeim væri
unnt að koma sér upp og eiga
leiguhúsnæði af þessu tagi, Það
yrði þvi að telja fyllilega tima-
bært að Alþingi léti þetta mikils-
varða náusynjamál til sin taka,
og ekki yröi látið sitja við orðin
tóm.
Alexander Stefánsson (F) tók
næstur til máls og er ræðu hans
getið annars staðar hér á siðunni.
Ingólfur Jónsson (S) ræddi um
erfiðleikana i sambandi við fjár-
magnsútvegun til þessara fram-
kvæmda. Þingmaðurinn kvaðst
efast um, að þessi tillaga hefði
hernaðaríega þýðingu fyrir dreif-
býlið.
Eggert G. Þorsteinsson (A)
kvaðst fagna þessari þings-
ályktunartillögu. Hann lagöi
áherzlu á, að ekki væri skyn-
samlegt aö framkvæmd sú, sem
tillagan gerði ráð fyrir, yrði utan
verksviðs Húsnæðismálastofn-
unar rikisins. Það ætti ekki að
koma upp nýrri stofnun vegna
þeirra verkefna, sem skyld væru
verkefnum Húsnæðismála-
stofnunarinnar. Þá sagði þing-
maðurinn, að Húsnæðismála-
stofnunin væri nú að fara af stað
með könnun á þvi,hve mikið væri
um heilsuspillandi húsnæöi i
kaupstöðum og kauptúnum
landsins.
Steingrimur Hermannsson, (F)
sem er fyrsti flutningsmaður til-
lögunnar, kvaðst fyrst og fremst
vilja þakka allsher jarnefnd
ágæta afgreiðslu málsins og
góðar undirtektir. Hann sagðist
vera fullkomlega sammála þeirri
breytingartillögu/ er nefndin
flytti. Það heföi aldrei verið hug-
mynd flutningsmanna tillög-
unnar, að dregið yrði úr þvi fjár-
magni, sem veitt væri til annarra
ibúðarbygginga i landinu. Hins
vegar væri staðreyndin sú, að
leiguhúsnæði i mörgum af hinum
smærri stöðum úti um land gæti
oröiö mjög mikilvægur áfangi á
þeirri braut að flestir eignuðust
sitt eigið húsnæði þar. Allir vissu,
sem þekktu til þessara staöa úti á
landi, að mjög oft hefði þaö verið
einn erfiðasti þrándurinn i götu,
þegar atvinnulifiö heföi verið á
uppleið, að ekki hefði verið tiltækt
húsnæði þar fyrir ýmsa, sem
þangaö hefðu viljað flytja, en
treystu sér ekki af eölilegum
ástæöum til þess að ganga þegar i
eigin ibúðarhúsabyggingu. Þessi
tillaga væri fyrst og fremst hugs-
uð til þess að brúa þetta bil.
Hannibal Valdimarsson, fé-
lagsmálaráðherra, sagöi, að það
væri ýmsum vandkvæðum háð aö
framkvæma þessa tillögu. Hins
vegar væri sjálfsagt að könnun
færi fram á þessu máli þegar i
stað. Ráðherrann sagði, að með
þessari tillögu væri fyrst og
fremst stefnt að auknum lánveit
ingum til staða þar sem atvinnu-
lifið væri sveiflukennt, þess
vegna væri þetta spurningin um
hreyfanlega vinnuaflið. Taldi
ráðherrann einnig,að hætta væri á
þvi að skapa misrétti með þessu.
Þá sagði ráðherrann, að á s.l.
ári hefði Húsnæðismálastofnun
rikisins vantað á 2. hundrað
milljón kr. til þess að geta af-
greitt þær lánabeiðnir, sem henni
hefði verið skylt að afgreiða og
1972 skorti hana 520 milljónir til
þess arna.
Eysteinn Jónsson (F) sagöi, að
við hefðum rekið okkur á það á
undanförnum áratugum, að i
hvertskipti, sem unnt hefði verið
aö hleypa nýju fjöri i atvinnulif
einstakra byggðarlaga úti um
land, þá hefði vöxtur þeirra
stöðvast af þvi að i þessum
byggðarlögum væri ekkert leigu-
húsnæði að fá. Aftur á móti væri
ævinlega hægt að fá leiguhúsnæði
við Faxaflóa, a.m.k. i Reykjavik.
Þetta væri hiklaust ein stærsta
ástæðan fyrir þvi, hversu erfið-
lega gengi að stuðla að jafnvægi i
byggð landsins. Og þaö þyrfti
ekki að imynda sér, að hægt yröi
að valda straumhvörfum i þvi
efni á annan hátt en þann, að
menn ættu kost á þvi að fá leigu-
húsnæði i þessum smærri
byggðarlögum úti á landi þar sem
atvinna væri næg. Hér væri ekki
um verbúöarmál aö tefla, slikt
væri algjör misskilningur.
Eysteinn sagöi, að hann og
aðrir flutningsmenn tillögunnar
heföu ekki i huga það fólk, sem
ætlaði sér að vinna á þessum
stöðum hluta úr ári. Þetta væri
eingöngu spursmálið um þaö,
hvort það ætti aö búa i þessum
byggðarlögum þannig, að þau
nytu sin, að þau gætu fengið til sin
það fólk, sem vildi eiga þar
heima. Ef það ætti að vera áfram
þannig, að enginn gæti setzt að i
neinu sjávarþorpi t.d. á Austur-
landi annar en sá, sem væri til-
búinn að byggja yfir sig strax, þá
gætu menn afskrifað allt tal um
aukið jafnvægi i byggð landsins af
þessu tagi, algerlega.
Eysteinn sagðist vera þeirrar
skoðunar, að hér væri um eitt
allra stærsta mál i byggða-
þróunarmálum að ræða. Það væri