Tíminn - 01.03.1972, Qupperneq 7
Miðvikudagur 1. marz 1972.
TÍMINN
7
Úigífqndi; Framíðkftarfiwtkurfnn
::: :Fr«mkv*iwJa»tf(>ri; KflStjáfi B«n*dtkfss<iMv RjtStjórar.1 ttórtrifth.;.
•:•: Þd'rarijisson |áb)> Aftdrés-KfWíáftSSftrt, dón H«!ðaíOrt> IftdriSi
G. Þorsteinsson og Tómas Kartsson. Aufltýsinjfaítjórk Stelrt-
grífiuir Gíslason. Rilsfiórnarskrifst'Otnr f ídduhlSsiftU/ sfftvar
IÖ3ÖO — 19306. Skrifstofftr BankastfÆfi 7. — AfsretSsiustmÍ
15333. Auglýsingasrmi 19533,. Aírar skrif?tofvr slmi T8300,
Áikriftargíald kf, 52$,60 á mánuSt innanlands. 1 lausasólu
kr. 55.66 etntaktS. — BiaSaþrertt b.t. (Offsati
Byggðastefna
ríkisstjórnarinnar
Þáttur i þeirri stefnubreytingu, sem nú-
verandi rikisstjórn hét að beita sér fyrir, er hún
kom til valda, er að taka byggðamálin til
nýrrar meðferðar og treysta sem bezt eðlilega
þróun i byggð landsins. Skyldi m.a. að þvi
stefnt, að rikisstofnunum yrði valinn staður úti
um land meir en gert hefði verið. 1 tengslum
við þessa stefnu er það fyrirheit rikisstjórnar-
innar að vinna að jöfnun menntunaraðstöðu
ungmenna og gera heildaráætlun um þörf þjóð-
arinnar fyrir hvers kyns fræðslustofnanir,
kennaralið, námsleiðir og tengsl milli þeirra i
þvi skyni að skapa samræmt og heilsteypt
menntakerfi.
Rikisstjórnin er svo nýlega tekin við völdum,
að ekki er þess að vænta að mikið sjáist eftir
hana á þessu sviði enn. Þessi mál eru þess eðlis
að þau kref jast rækilegrar athugunar og undir-
búnings og allir þessir þættir verða að falla
skipulega að þeirri áætlunargerð, um alhliða
uppbyggingu atvinnu- og félagsmála lands-
byggðarinnar, sem nú er að hefjast á vegum
Framkvæmdastofnunar rikisins.
Fjölmargar tillögur hafa komið fram um
þessi efni. M.a. hafa komið fram á yfirstand-
andi Alþingi nokkrar tillögur um þætti þessara
mála. Þær verða að sjálfsögðu allar teknar til
athugunar i sambandi við þá skipulegu upp-
byggingu landsbyggðar, sem ætlunin er að
festa i áætlanir, sem samræmdar verði að al-
mennri þróun atvinnu— og efnahagslifs i land-
inu.
Ein þeirra tillagna, sem fluttar hafa verið á
Alþingi nú um þessi efni, er tillaga þingmanna
Framsóknarflokksins i Norðurlandskjördæmi
eystra um að stefnt skuli að dreifingu skóla og
hvers kyns mennta- og menningarstofnana um
landið og að tillit verði tekið til þeirrar stefnu i
framkvæmd byggðaáætlana og ennfremur
leggja flutningsmenn til,að Alþingi lýsi þvi sér-
staklega yfir, að Akureyri verði efld sem
skólabær og miðstöð mennta og visinda utan
höfuðborgarinnar.
1 framsöguræðu sinni fyrir tillögunni sagði
Ingvar Gislason, að á siðari árum hefðu miklar
umræður átt sér stað um byggðaþróunina i
landinu og mætti af ýmsu marka, að flestir
væru nú þeirrar skoðunar, að nauðsynlegt væri
að gera beinar ráðstafanir af opinberri hálfu til
þess að stjórna þessari þróun. Væri það eitt
mikilvægasta stefnuskráratriði rikisstjórn-
arinnar. En hér væri um vandasamt mál að
ræða og áhugamönnum um þetta efni bæri að
sýna fyllsta raunsæi. Það væri ofætlun að búast
við þvi, að ýtrustu vonir um jafnvægi i byggð
landsins rættust á nokkrum mánuðum. Hjá þvi
yrði heldur ekki komizt i sambandi við slika
stefnumörkun að velja og hafna
Allar tillögur um umbætur á þessu sviði eru
þakksamlega þegnar, en þær verður að ræða,
vega og meta og velja siðan þá þætti sem bezt
falla að samræmdri og jákvæðri heildar-
þróun. — TK.
ERLENT YFIRLIT
„Vinnirðu einn, þá
týnirðu hinum”
Kínaför Nixons getur leitt til margvíslegra breytinga
Hér er Nixon forseti hress og kátur aö heilsa Iitlum dreng I
Hangchou. Litli drengurinn er meö Mao — merki i barminum.
Fundum þessara tveggja bar saman i skemmtigaröi I Hangchou.
MÖRGUM hefur vafalaust
þótt það bera vott um helzt til
mikið yfirlæti, þegar Nixon
forseti komst svo að orði i lok
Kinaferðar sinnar, að vikunn-
ar, sem hann dvaldi i Kina,
yrði siðar minnzt sem vikunn-
ar, er breytti veröldinni. i
þessum orðum getur þó átt
eftir að felast meiri sannleikur
en menn yfirleitt órar fyrir nú.
Með vissum rétti má segja,
að ástand alþjóðamála hafi
verið staðnað, þegar Nixon
ákvað Kinaförina. Það hafði
haldizt i nokkurn veginn
óbreyttum skorðum siðan á
fyrstu árunum eftir siðari
heimsstyrjöldina. Tilkynning-
in um Kinaför Nixons kom
nýju róti af stað. Enn verður
það ekki staðhæft til fulls,
hversu mikið það verður. En
margt bendir til, að mynd
heimsmálanna verði önnur
eftir Kinaför Nixons, en hún
var fyrir hana.
A ÞESSU STIGI er vitan-
lega of snemmt að spá þvi,
hvort Kinaför Nixons veröi
upphaf batnandi sambúðar
milli Kina og Bandarikjanna,
en sitthvað bendir til þess, að
svo geti orðið. Sögulega séð,
eru flest skilyrði til þess. Allt
fram til loka siðari heims-
styrjaldarinnar var sambúð
Kina við Bandarikin betri en
við önnur vestræn riki. Eftir
að Vietnamstriðinu og For-
mósudeilunni lýkur, verða
stórum minni hagsmuna-
árekstrar milli Kina og
Bandarikjanna en t.d. milli
Kina og Sovétrikjanna.
Bætt sambúð Kina og
Bandarikjanna getur hinsveg-
ar orðið til að sanna enn einu
sinni þau spakmæli Einars
Benediktssonar, að „vinnirðu
einn, þá týnirðu hinum”. Sú
getur hæglega orðið ein mikil-
vægasta afleiðing vikunnar,
sem Nixon dvaldi i Kina.
Tilraun Nixons til að vingast
við Kinverja, hefur þegar haft
slæm áhrif á samskipti
Bandarikjanna og Indlands.
Hún hefur lika vakið tor-
tryggni Japana i garð Banda-
rikjanna og það getur átt eftir
að hafa hinar örlagarikustu
afleiðingar. Japanir óttast hið
nýja Kina alveg eins og það
óttast Japan. Japönum stend-
ur vaxandi ótti af kjarnorku-
vigbunað/ Bandarikjanna, ef
þeir þyrftu á vernd og hjálp að
halda. En telja þeir sig geta
gert það lengur? Verður ekki
svar þeirra fyrr en siðar það,
að þeir hefjist handa um sinn
eigin kjarnorkuvigbúnað?
Þannig ris hver spurningin af
annarri eftir Kinaför Nixons.
Ef til vill, hafa Bandarikin
eignazt nýjan vin i þessu
ferðalagi, en þau hafa jafn-
framt vakið ugg og tortryggni
meðal ýmissa fyrri banda-
manna sinna.
AFSTAÐAN til Sovétrik-
janna er svo sérþáttur i þessu
máli. Rússar lita batnandi
sambúð Bandarikjanna og
Kina ekkert hýru auga.
Fyrstu viðbrögð þeirra eftir
að Kinaför Nixons var til-
kynnt, var að vingast við Ind-
verja og þar náðu þeir strax
miklum árangri. Siðan hafa
þeir leitað bættrar sambúðar
við Japan og er engan veginn
óliklegt, að það beri einnig
verulegan árangur. Margt
bendir til þess, að Rússar hafi
að undanförnu styrkt aðstöðu
sina hjá stjórn Norður-Viet-
nams, sem bersýnilega hefur
ekki litið Kinaför Nixons neitt
hýru auga.
En það eru fleiri aðilar aust-
ur þar en stjórn Norður-Viet-
nams, sem horfa til Rússa.
Stjórnin á Formósu telur sig
svikna af Bandarikjunum.
Vafalitið lætur Chiang Kai-
shek þar brátt af völdum. Lik-
lega tekur þá sonur hans,
Chiang Ching-kue, við af hon-
um. Hann hlaut menntun sina
i Moskvu og ekki þykir ólik-
legt, að hann leiti þangað
halds og trausts, ef hann þarf
á að halda. Fyrir Rússa gæti
orðið hagkvæmt að eiga
bandamann á Formósu, ef
stjórnin þar sveigði meira til
vinstri og yrði minna háð
Bandarikjunum.
Þannig getur Kinaför
Nixons átt eftir að leiða til
hinna ósennilegustu breyt-
inga.
ÞVl hefur verið haldið fram,
að Kinaför Nixons hafi orðið
meiri ávinningur fyrir
Pekingstjórnina en hann. Fyr-
ir þessu má vissulega færa
ýms rök. Kinaför Nixons hefur
óneitanlega vakið mikla
athygli á þvi, að Kina er stór-
veldi, sem ekki tjóar lengur að
reyna að sniðganga. Þá hefur
Pekingstjórnin fengið ský-
lausa yfirlýsingu Bandarikja-
stjórnar um það, að hún viður-
kenni Formósu sem hluta af
Kina og muni draga her sinn
þaðan. Þetta er að visu ekki
nýtt, en bindur þó enda á allar
hugrenningar um það, að
Bandarikin ætli að styðja
Formósu til að verða sjálf-
stætt riki, ef ibúarnir þar óska
þess. Þá hefur Kinaför Nixons
óneitanlega aukið ýmsar efa-
semdir og tortryggni banda-
manna Bandarikjanna i garð
þeirra, eða auk Japana, þjóða
eins og Thailendinga, Filipp-
seyinga og fleiri.
En Kinaför Nixons er hins-
vegar ekki einhliða ávinning-
ur fyrir Pekingstjórnina. Hún
er ekki iengur i augum
byltingarsinna i þriðja heim-
inum hin sama og hún var.
Hún er farin að gera gælur við
höfuðandstæðinginn og virðist
jafnvel likleg til meiri skipta
við hann. Þetta munu Rússar
reyna að notfæra sér út i æsar
í áróðri sinum meðal þjóða
þjóða þróunarlandanna.
MJÖG HEFUR verið um
það rætt, að Nixon hafi stofnað
til Kinaferðarinnar til að
styrkja aðstöðu sina heima
fyrir i forsetakosningunum i
haust. Fyrstu skrif banda-
riskra blaða eftir ferðina,
benda til þess, að Nixon hafi
heppnazt þetta, ef það hefur
verið tilgangur hans. Þó er
sennilega enn og snemmt að
fullyrða um þetta. Sitthvað
getur átt eftir að gerast næstu
mánuði, sem gæti breytt
þessu. T.d. ef ekkert miðaöi i
samkomulagsátt i Vietnam,
en margir Bandarikjamenn
hafa áreiðanlega treyst þvi, að
Kinaför Nixons gæti stuðlað að
striðslokum i Vietnam. Þá
getur það haft sin áhrif, ef þaö
kemur meira i ljós, að Ban-
darikjamenn njóti ekki eins
mikillar tiltrúar bandamanna
sinna og áður. Siðast, en ekki
sizt, getur það svo haft mikil
áhrif, hvernig Nixon gengur i
Moskvu, en þangað fer hann i
heimsókn i siðari hluta mai-
mánaðar. Sjálfur hefur hann
sagt, að hann vænti meiri
árangurs þar en i Peking.
Loks getur það svo haft mikið
að segja, að kjósendur liti ekki
á ferðalög Nixons til Peking og
Moskvu eins og nokkurskonar
kosningaferðalög, en vafa-
laust verður þvi verulega beitt
i áróðrinum gegn honum.
Annars benda flest sólar-
merki til þess, aö það verði
efnahagsmálin heima fyrir,
sem ráði meira um úrslit for-
Framhald á bls. 14.