Tíminn - 03.03.1972, Blaðsíða 10

10 '
1
Föstudagur 3. marz 1972.

ISLENZKIR ÞI
9 9
TVO HUNDR U
lliciiidvi' i Sæilýriisafninu
: - *> ws
l mL V'-:'' ; í M wMm mi w ÆMmÆmt SMH :: jN s. ■ $RS£3 HW ijMlM
t sumar voru 200 ár liðin siðan
fyrstu hreindýrin voru flutt til ts-
lands. Sumarið 1771 voru 14 hrein-
dýr send Thodal, sem þá var stift-
amtmaður og komu að öllum lik-
indum i land i Vestmannaeyjum.
Klog kaupmaður i Vestmannaeyj-
um er sagður hafa tekið við hrein-
dýrunum, en þau þrifust ekki þar,
og sendi hann þá mann til Bessa-
staða og með honum 6 eða 7 hrein-
dýr. Sendimaður kom dýrunum
upp i Landeyjar, en varð að skilja
þau eftir á næsta bæ við sjóinn og
hélt áfram for sinni til Bessastaða.
t>aðan kom hann austur aftur með
boð um að dýrunum skyldi sleppt
og þau rekin til fjalla. Þá voru dýr-
in farin að drepast, en þrjú komust
til fjalla og þrifust þar vel. Hrein-
dýrin, sem urðu eftir i Vestmanna-
eyjum drápust á fyrsta ári.
Þannig fór með fyrsta hóp hrein-
dýra, sem fluttur var hingað, siðar
komu þrir stærri hópar og gekk
betur að gera þau hagavön hér. Nú
eru hreindýrin orðin um 3000, en á
ýinsu hefur gengið I 200 ára sögu
þeirra I landinu og lá við nærri að
þeim yrði útrýmt að fullu.
Fuhrmann og Vidalin
En litum nú á aðdragandann að
innflutningi hreindýranna. Einn
þeirra manna, sem afskipti höfðu
af þessu máli, var Niels Fuhrmann
amtmaður, sem kom til Islands ár-
ið 1718 og andaðist að Bessastööum
1733. Niels Fuhrmann er þó frægari
fyrir ástamál sin og Appólóniu
Schwarzkopf, eða Hrafnhettu eins
og Guðmundur Danielsson nefnir
hana, heldur en frumkvæði sitt að
innflutningi hreindýra til landsins.
Skýrslur hermafað Fuhrmann hafi
ætlaö sér að flytja hreindýr hingað
en ekki enzt aldur til að fá þvf
framgengt.
Páll iögmaður Vidalin er þó
sennilega fyrsti maöurinn, sem
varpar fram hugmyndinni um inn-
flutning hreindýra. 1 riti sinu Ðeo,
regi, patriæ, skrifar hann að ráð-
legt væri aö selja hesta Ur landi, en
kaupa siöan hreindýr i Finnmörku
fyrir hagnaöinn, þvi aö þau gætu
oröið i mesta máta gagnleg ef þau
þrifust hér.
Af framkvæmdum varð þó
hvorki um daga Vidalins né Fuhr-
manns. En 19. janUar 1751 var gefin
Ut konungleg tilskipun varðandi
flutning á hreindýrum til íslands,
og leyfi veitt til að senda 6 hrein-
dýr, 4 kýr og 2 tarfa, hingað. Höfðu
Hans Wium sýslumaður að Skriðu-
klaustri, Þorsteinn sýslumaöur
Sigurðsson, séra Hjörleifur Þórð-
arson, séra MagnUs Guðmundsson
og Arni lögréttumaður Þórðarson
stungið upp á, að nokkur pör af
hreindýrum yrðu send til Islands til-
að reyna hvort þau gætu lifað þar.
Ef þetta heppnaðist, gæti það orðið
ibUunum til nokkurs gagns, þar
sem heyfengur væri oft mjög hæp-
inn.
Um þetta urðu nokkur bréfaskrif
milli tslands Danmerkur og
Noregs, en þaöan skyldi fá dýrin.
Það ár tókst ekki að handsama
hreindýrin vegna óvenjumikils
fannfergis. Næsta ár voru enn uppi
ráðageröir um innflutning hrein-
dýra, en alltaf reyndust einhver
ljón i veginum.
Áttu að verða björg
i erfiðu árferði
Varð siöan langt hlé á hreindýra-
málinu. Svo sem að framan er
greint átti að reyna hvort þessi
harðgerðu dýr gætu ekki orðið
notadrjUg i erfiðu árferði. 1751 var
skammt að minnast vertarins 1749,
er hestar féllu viða um land og
margt sauðf jár var skorið af fóðr-
um. Jarðbönn og illviðri voru þá
sums staðar hér á landi meiri en
marga undanfarna áratugi og
grasleysi sumarið á eftir. Og árin
1751—58, var hallæri og mannfellir.
En þegar fyrstu hreindýrin voru
loks flutt til landsins árið 1771,
höfðu enn þeir atburðir gerzt, sem
hafa getað hraðað framkvæmdinni.
Fjárkláði barst til landsins árið
1761, og tveim árum áður lungna-
veiki i fé. Geisuðu þessar pestir
samtimis og fækkaði sauöfé lands-
manna á árunum 1761—1770 um ná-
Hreindýrahjörð á Austurlandi.