Tíminn - 05.03.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Sunnudagur 5. marz 1972.
Menn og máUfni
Deilan um
skattakerfin
Skattakerfin tvö
Nefndir hafa nú lokið við að
fjalla um skattafrumvörpin, og
munu þingstörfin næstu viku ein-
kennast mjög af umræðum um
þau. í þessum umræðum mun
ekki minnst deilt um það, hvort
skattar hækki samkvæmt hinu
nýja skattakerfi, miðað við
skattakerfi það, sem gilt hefur
undanfarið.
Af hálfu stjórnarflokkanna og
talsmanna þeirra verður þvi
haldið fram, að nýja kerfið muni
reynast lágtekjufólki og
miðlungstekjufólki mun hag-
stæðara en gamla kerfið var.
Stjórnarandstæðingar munu
halda hinu gagnstæða fram.
Vafalitið verður þetta mál sótt
af miklu kappi. Skattgreiðendur
munu fyrst fá endanlegan úr-
skurð, þegar þeir fá skattseðlana
i sumar. En skattseðlarnir verða
vist ekki á ferðinni fyrr en seint i
júni, þvi að eitt af þvi, sem fyrr-
verandi rikisstjórn ákvað á þingi i
fyrravetur að fresta fram yfir
kosningar, var birting skatt-
skránna. Ef skattalögin hefðu
verið látin standa óbreytt um
þetta efni, hefðu skattskrárnar
verið birtar rúmri viku fyrir
kosningarnar. Það þótti ekki álit-
legt, og þvi var ákveðið, að hér
eftir skyldu þær ekki birtar fyrr
en i siðari hluta júni, en kosn-
ingarnar fóru fram 13. júni.
Þáttur skattvísi’
tölunnar
1 samanburði þeim, sem fjár-
málaráðuneytið hefur látið gera á
gamla kerfinu og nýja kerfinu,
hefur það lagt til grundvallar
persónufrádrætti þá og skatt-
stiga, sem farið var eftir við
skattálagningu siðastliðið vor, og
siðan bætt við 6.5% skattvisitölu,
en það svarar til þeirrar hækk-
unar á framfærslukostnaði, sem
orðið hefur á siðastliðnu ári.
Þessi útreikningur er byggður á
þvf, að það hafi verið tilgangur
skattvisitölunnar að koma i veg
fyrir, að menn borguðu skatta af
dýrtiðarbótum, heldur greiddu
menn hærri skatta þvi aðeins að
rauntekjur hefðu hækkað.
Af hálfu stjórnarandstæðinga
mun reynt að halda þvi fram, að
skattvisitalan hefði átt að hækka
meira, eða um 21.5%, og þvi sé
samanburður ráðuneytisins
rangur og óeðlilega óhagstæður
gamla kerfinu.
Úr þessari þrætu verður ekki
skorið, nema menn geri sér þess
grein, hvernig skattvisitalan var
hugsuð og hvernig hún hefur
verið framkvæmd af fyrrv. rikis-
stjórn.
Frumvarp
Jóhanns
og Magnúsar
Upphaf skattvisitölu i nú-
verandi mynd sinni er að rekja til
þess, að eftir gengisfellinguna
1950 hækkaði mjög verðlag i land-
inu og kaupgjald fylgdi á eftir, þvi
að kaupvisitalan, sem mældi dýr-
tiðarbæturnar, fylgdi þá fram-
færsluvisitölunni, að mestu. Þetta
leiddi til þess að skattþunginn
jókst stórlega, án aukningar á
rauntekjum. Asamt öðru varð
þetta til þess, að rikisstjórn
Framsóknarflokksins og Sjálf-
stæðisflokksins, sem þá fór með
völd, ákvað að taka öll skatta-
lögin til heildarathugunar og fól
sérstakri nefnd það verkefni
vorið 1952. Aður en þeirri athugun
lauk, eða á haustþinginu 1952,
fluttu tveir ungir þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins, Jóhann Hafstein
og Magnús Jónsson, frumvarp
um viðtæka breytingu á skatta-
lögunum. Frumvarp þetta mun
að mestu hafa verið samið af nú-
verandi rikisskattstjóra, Sigur-
birni Þorbjörnssyni. Höfuð-
breytinguna var að finna i 10.
grein frumvarpsins, en hún var á
þessa leið:
„Upphæð persónufrádráttar
samkvæmt 3. grein, upphæð
skattfrjálsra tekna samkvæmt 4.
grein og tekjubil og skatt-
upphæðir samkvæmt 7. grein, er
miðað við meðalkaupgjaldsvisi-
tölu ársins 1952, en skal breytast
til hækkunar eða lækkunar i sam-
ræmi við árlegar breytingar á
meðalkaupgjaldsvisitölu”.
Eins og áður segir, fylgdi kaup-
gjaldsvisitalan (dýrtiðar-
uppbætur) nokkurn veginn fram-
færsluvisitölunni á þessum tima,
eins og sést á þvi, að þegar breytt
var um visitölugrundvöll 1959,
var framfærsluvisitalan, er gilti á
umræddum tima, 210 stig, en
kaupgjaldsvisitalan 202 stig.
Hlutverk kaupgjaldsvisitölunnar
var að segja til um, hverjar dýr-
tiðarbæturnar ættu að vera.
Forusta Eysteins
Þegar þeir Jóhann og Magnús
fluttu frumvarp sitt, var orðið
samkomulag um framangreint
efni i rikisstjórninni, en heildar-
athugun milliþinganefndarinnar
enn ekki lokið. Frumvarp til
nýrra heildarlaga um skattana
var lagt fram á þinginu 1953 af
Eysteini Jónssyni, þáverandi
fjármálaráðherra, og voru þar
mörg nýmæli, eins og t.d. skatt-
frelsi sparifjár, sem þá var fyrst i
lög leitt. 1 frumvarpinu var einnig
ákvæði um það samkomulag, sem
orðið var milli rikisstjórnarinnar,
að tekjutölur skattalaganna
skyldu hér eftir breytast til hækk-
unar eða lækkunar i samræmi við
kaupgjaldsvisitölu. Eysteinn
Jónsson beitti sér fyrir þvi, að
þetta var samþykkt og gilti þetta
allan þann tima, sem hann var
fjármálaráðherra, eða til ársloka
1958.
A þessum árum var það þvi
tryggt, að skattar hækkuðu ekki,
nema vegna aukinna rauntekna
eða kaupgetu. Dýrtiðin varð þess
ekki lengur valdandi, að skatt-
arnir hækkuðu sökum aukinna
dýrtiðarbóta, er bættu mönnum
aðeins verðhækkanirnar eða tæp-
lega það.
Túlkun Jóhanns
1 framsöguræðu Jóhanns Haf-
steins á Alþingi 1952 fyrir áður-
nefndu frumvarpi þeirra
Magnúsar Jónssonar, kemur
glöggt fram, að hann ætlar skatt-
visitölunni fyrst og fremst að
koma i veg fyrir, að dýr
tlðarbætur leiöi til skatta
hækkunar. Jóhann sagði m.a.:
Úr Skaftafellssyslu
,,Það, sem menn hafa ekki
nægjanlega gert sér grein fyrir á
undanförnum árum, er, að enda
þótt Alþingi hafi ekki með nýrri
skattalöggjöf lagt nýja skatta á
einstaklingana i þjóðfélaginu, þá
hafa skattarnir stöðugt verið að
hækka stórkostlega, og það er
vegna þess, að dýrtíðin i landinu,
hin sivaxandi dýrtið, hefur gegnt
hlutverki vaxandi skattpiningar
ár frá ári”.
Jóhann lýsti siðan þvi ákvæði i
frumvarpi hans og Magnúsar, að
miða umreikning á sköttunum við
kaupgjaldsvisitölu, á þennan
veg:
„Þetta ákvæði á að miða að þvi,
að verðbreytingar, hækkandi
dýrtið i landinu, verki ekki ein út
af fyrir sig sem stórkostleg
skattahækkun á þegnana, þó að
skattalöggjöfin að öðru leyti
breytist ekki neitt, heldur að
skattaálagningin að þessu leyti
hreyfist til og frá eftir þvi, sem
verðhækkanir eða verðlækkanir
kunna að verða i þjóðfélaginu”.
Hér er bersýnilegt, að Jóhann
reiknar með þvi, að kaupgjalds-
visitalan fylgi framfærsluvisitöl-
unni, eins og lika var á þessum
tima.
Vísitalan frá
1965
Lagaákvæðið frá 1953 um um-
reikning skattanna samkvæmt
kaupgjaldsvisitölu, h.élzt óbreytt
þangað til á Alþingi 1961. Þá var
hin svonefnda viðreisnarstjórn
komin til valda og þóttist ætla að
efna loforð sitt um „afnám tekju-
skatts á almennum launa-
tekjum”. Stjórnin setti þvi ný
heildarlög um skattamálin, þar
sem skattstigum var breytt i
samræmi við þessa stefnuyfir-
lýsingu, en hins vegar alveg fellt
niður ákvæðið um umreikning
skattanna samkv. visitölu.
Stjórnin taldi nefnilega, að hún
væri búin að ráða niðurlögum
dýrtfðarinnar með „viðreisnar”-
lögunum, og því væri skattvisi-
tala orðin óþörf! Þetta fór á
annan veg, þvi að dýrtið óx meira
en nokkru sinni fyrr.
Sú skattalækkun, sem upp-
haflega fólst i lögunum reyndist
þvi fljótt óraunhæf, og miklu
meira en það. Dýrtiðin hélt áfram
að vaxa og skattarnir að þyngjast
i samræmi við það, án þess að
rauntekjur eða kaupgeta ykist.
Einkum kom þetta eftirminnilega
i ljós sumarið 1964, þegar laun
margra hrukku ekki fyrir skött-
unum og efnahagsráðgjafar
stjórnarinnar lögðu til að skatt-
þegnar fengju opinber lán til að
geta greitt skattana.
Rikisstjórnin var þvi tilneydd
að endurskoða skattalögin á þingi
1965. Jafnframt var henni ljóst,
að taka yrði upp skattvisitölu að
einhverju leyti að nýju. 1 stað
þess að binda hana við kaup-
gjaldsvisitölu, eins og áður hafði
verið, var sett það ákvæði i
skattalögin, að skattvisitalan
skyldi árlega ákveðin að fengnum
tillögum kaupgjaldsnefndar, hag-
stofustjóra og rikisskattstjóra.
Skýring Gunnars
Þegar Gunnar Thoroddsen, þá-
verandi fjármálaráðherra, lagði
áðurnefnt skattafrumvarp fyrir
þingið, gaf hann eftirfarandi
skýringu á þessari nýju skattvisi-
tölu:
„t fjórða lagi er það nýmæli i 8.
grein frumvarpsins, að skylt sé
frá og með gjaldaárinu 1966 að
hækka eða lækka þær fjárhæðir,
sem um ræðir i 1. gr„ 1. málsgr.,
2. gr. og 3, gr„ svo og þrepin i
skattstiga þeim, sem um ræðir i 4.
gr.,þ.e.a.s. það er skylt að hækka
eða lækka þær fjárhæðir, sem
snerta persónufrádráttinn og
skattþrepin, isamræmi við skatt-
visitölu. Hér er þvi tekin upp svo-
kölluð umreikningsregla. Það var
ætlunin að ákveða i þessu frum-
varpi, við hvaða visitölu skyldi
miða. Þá kom til greina kaup-
greiðsluvisitala, framfærsluvisi-
tala, þ.e.a.s. samkvæmt a-lið
visitölunnar, og fleiri möguleikar
komu til greina. Nú er svo ástatt,
að visitalan er i endurskoðun hjá
hagstofunni og kauplagsnefnd, og
töldu þeir sérfræðingar, sem til
var leitað, sér ekki unnt að gera
ákveðna tillögu um það, hvernig
skattvisitalan, sem þessi um-
reikningur var á byggður, skyldi
byggð upp; treystu sér ekki til
þess að svo stöddu. Það varð þvi
niðurstaðan að ákveða annars
vegar, að skattana skuli um-
reikna frá og með árinu 1966, en
sú skattvisitala, sem eftir skuli
farið, skuli ákveðin siðar af fjár-
málaráðherra að fengnum til-
iögum kauplagsnefndar, hag-
stofustjóra og rikisskattstjóra”.
(Alþt. 1964, B-1873).
Framkvæmd
AAagnúsar
Ljóst er af þessum ummælum
Gunnars Thoroddsens, að hann
hefur við setn. framangreinds
ákvæðis um skattvisitölu fyrst og
fremst haft i huga að miða hana
við kaupgjaldsvisitölu, sem
mældi dýrtíðarbæturnar, eða
framfærsluvisitöluna, eða m.ö.o.
að hlutverk skattvisitölunnar
væri að koma i veg fyrir skatta-
hækkanir af völdum dýrtiðar-
bóta. Vegna endurskoðunar
þeirrar, sem þá stóð yfir á fram-
færsluvisitölunni, er ákvörðun-
inni um þetta frestað og fjár-
málaráðherra falið ákvörðunar-
valdið i samráði við þá aðila, sem
mest fjalla um framfærslu-
visitölu og kaupgjaldsvisitölu,
þ.e. kauplagsnefnd og hagstofu-
stjóra. Ætlunin hefur sem sagt
verið að beita skattvisitölunni á
likan hátt og á árunum 1953—’59.
Framkvæmd Magnúsar Jóns-
sonar á þessari lagasmið Gunn
ars varð hins vegar með allt
öðrum hætti. Hann rauf sam-
bandið milli framfærsluvisi
tölunnar og skattvisitölunnar á
þann hátt, að á árunum 1966—’71
hækkaði framfærsluvisitalan úr
100 I 196 stig, en skattvisitalan
ekki nema úr 100 i 168. Það
vantaði m.ö.o. næstum þriðjung á
það, að skattvisitalan fylgdi
framfærsluvisitölunni.
Sanngjörn aðferð
Samkvæmt þvi, sem að framan
er rakið, er það tvimælalaust
réttur skilningur hjá fjármála-
ráðherra, þegar reikna á út
gamla skattakerfið, að miða við
þann grundvöll persónufrá-
dráttar og skattþrepa, sem
ákveðinn var i skattalögunum á
þingi i fyrra, og bæta siðan við til
hækkunar þeirri breytingu á
framfærsluvisitölu, sem siðan
hefur orðið. Þá er fullnægt þeim
tilgangi, sem skattvisitölunni
hefur fyrst og fremst verið
ætjaður, þ.e. að koma i veg fyrir
að dýrtiðarbætur leiddu til hækk-
unar á sköttum.
Það má hins vegar segja, að
það hefði sýnt enn betur hvernig
gamla skattakerfið var fram-
kvæmt af fyrrv. rikisstjórn að
miða við það, að skattvisitalan
hækkaði ekki nema um 68 stig á
árunum 1966—’71, á sama tima og
framfærsluvisitalan hækkaði um
96 stig. Samkvæmt þvi hefði átt
að meta hækkun skattvisitöl-
unnar I ár um 4.5%, eða rúmlega
tvo þriðju af hækkun framfærslu-
visitölunnar. Þetta gerir fjár-
málaráðherra ekki, heldur lætur
hana hækka um 6.5%. Sá út-
reikningur er þvi meira en full-
komlega sanngjarn gagnvart
gamla kerfinu.
Þrífelld tillaga
Stjórnarandstæðingar vilja
ekki una þessari sanngjörnu að-
ferð, þvi að þeim er ljóst, að
gamla skattakerfið þeirra hefði
leitt til mikilla skattahækkana
sökum þeirrar tekjuaukningar,
sem hefur orðið á siðasta ári.
Þess vegna halda þeir fram, án
þess að geta rökstutt það hið
minnsta, að skattvisitalan hefði
átt að hækka nú samkvæmt
gamla kerfinu um 21.5%. Sam-
kvæmt þessari tilbúnu tölu fá þeir
út, að gamla skattkerfið hefði
oröið launafólki nokkru hag-
stæðara en hið nýja!
Þessi tala stjórnarandstæðinga
er i algerri andstöðu við fram-
kvæmd þeirra á gamla kerfinu,
eins og hér hefur verið rakiðr og
hún er meira en það. Hún nálgast
þær tillögur, sem Framsóknar-
menn hafa flutt á undanförnum
þingum, og stjórnarandstæðingar
hafa ekki sjaldnar en þrifellt og
talið hina mestu fjarstæðu. Nú á
það, sem þeir hafa fellt á þremur
þingum, að sýna stefnu þeirra i
skattamálunum og vera sönnun
um gamla kerfið!
Lengra verður ekki komizt i
málefnalegum ógöngum. Slikur
málflutningur haggar ekki þeirri
staðreynd, að skattar hefðu
hækkað gifurlega, ef gamla
skattakerfið hefði haldizt áfram
og framkvæmdin verið á sama
veg og hjá fyrri stjórn.
Þ.Þ.