Tíminn - 07.03.1972, Blaðsíða 11

10
TÍMINN
Sigurður Eiríksson:
UM FERÐAMÁL OG
ÖNNUR ATVINNUMÁL
í ÞINGEYJARSÝSLU
Einhæfni atvinnulffsins
Vegna dýrtiðar, markaðsmála
og kólnandi tiöarlars virðast
litlar horfur á verulegri
atvinnuaukningu við bústörf i
þessu héraði.
Búskapur og fiskiveiðar hafa
jafnan verið aöalstörf fólksins i
þessum landshluta, þótt fl. hafi
komið til I smáum stil, og senni-
lega um takmarkað árabil — og á
ég þar við brennisteinsnám liö-
inna alda. Þess vegna hlýtur
mönnum að veröa mjög hugsaö til
þeirra atvinnumöguleika sem
fyrir hendi eru i héraðinu.
Kisiliðjan við Mývatn er ekki
likleg til þess aö geta veitt fjölda
manns atvinnu umfram það sem
orðið er. Viö sjóinn verður tæp-
lega mikið um iðnaö umfram þaö
sem er, nema e.t.v. eitthvað a
Kópaskeri, Raufarhöfn og bórs
höfn, en þá mun það byggjast á
fiskveiðum, sem ekki eru
öruggari en reynslan sýnir — þótt
vera megi aö úrfærsla landhelg-
innar bæti þar nokkuð úr.
Aukin ferðaþjónusta
Þess vegna verður mér mjög
hugsað til feröamanna — og þá
einkum útlendra ferðamanna,
enda mun það vera svo, að okkar
héraö hefur sitthvað upp á að
bjóða slikum gestum, hvort sem
um er að ræða fólk sem litiö er
skólalært en hefur sæmilega
glöggt auga fyrir hinu marg-
breytilega landslagi — hraunum,
fjöllum, fljótum, fossum og
jöklum — eða þá laxveiðimenn og
siðast en ekki sist jaröfræðinga,
sem löngum hafa lagt leið sin
sina i þetta hérað.
Og þá kemur að þvi hvernig
förum við aö — og hvað þarf að
gera, til þess að við getum tekið á
móti þessum gestum, og sýnt
þeim það sem hér er einkum að
sjá, og þeir munu einkum hrifast
af.
Nauðsyn samgöngubóta
Þá er fyrst aö nefna brú á
Mjóadalsá og siðan veg yfir
Sprengisand. Það þolir enga bið
aö rannska þaö vegarstæöi, enda
veltur á mjög miklu hversu tekst
um val vegarstæðis um hálendið
og ræsa- og brúargerð vegna vor-
leysinga, þá eru það stórbættir
vegir viða innan héraðs.Mig
langar að nefna: Veg frá Akur-
eyri um Fosshól og nýja brú þar
á fljótiö — sem enga bið þolir —
um Laugaskóla til Helluvaðs að
Skútustöðum.
Svo koma vegir til sumarferða
— þar má nefna vegi i Fjöru, á
Fleyjardal; sprengja þarf bergið
fyrir forvaðana norður i Nátt-
faravikur, svo þangað veröi
komizt. Þá eru það vegir, sem
eru sumir farnir, og þarf að end
urbæta, t.d. úr Reykjahverfi aö
Fjöllum og veg að Þeysta-
reykjum — sennilega þaðan til
Reykjahliðar. Greiðfæran
sumarveg aö vestan við Jökulsa'
— um Svinadal, Hljóöakletta, og
allt til Herðubreiðarlinda og i
öskju, frá Svartárkoti og Græna-
vatni til Suðurárbotna, þaðan um
Dyngjufjalladal, austan fyrir
fjöllin, veg lengra upp með
Jökulsá um Kistufell og Gæsa-
vötn i Tómasarhaga. Veg i
Hvannalindir, veg frá Stórutungu
um Sandmúía, Krossárgil, i
Hraunárbotna til Gæsavatns.
Ýmsar þessar leiðir eru þegar
farnar, eöa fiestar þeirra — en
þær þyrftu ailar að vera greið-
færar á sumardegi.
Þetta var um vegakerfið, en
það er mikil þörf á þvi að fá
stóran og fullkominn flugvöll i
Aðaldalnum, þar verða að geta
ient þotur i millilandaflugi og
fengið þar nauðsynlegustu fyrir-
greiðslu, t.d. þegar þoka eða
óveður hamlar för þeirra um
Keflavik — svo sem um hefur
verið talað. Og svo er sennilegt,
að þörf sé á að bæta flugbraut-
irnar hjá Reykjahliö fyrir minni
vélar, en ég er þvi með öllu
ókunnugur.
Gististaðir og hótel -
dvalir á sveitaheimilum
Þá er komið að hótelum og
gististööum — með öllu, sem þvi
fylgir. Senniiega þarf að reisa
nokkrar byggingar i þvi sam-
bandi, en allmikið er um skólahús
i héraðinu, sem liklegt er að mikil
hjálp gæti orðiö að i þessu
sambandi. Svo þarf viða að
byggja smágreiðasölur —
..sjoppur' meö snyrtiaðstöðu —
sennilega er þegar brýn þörf þess
i Bárðardalnum, vegna ferða-
mannafjöldans um Sprengisand.
í sambandi viö þetta kemur til
greina sú hugmynd, að ferðafólk
gæti dvalið smá tima á heimilum
bændanna, mér þykir liklegt, að
þaö gæti orðið mjög heppilegt á
marga grein, þar kynnist gestur-
inn atvinnu og lifskjörum og
hugsunarhætti sveitafólksins--
auk þess munu heimamenn fá af
þessu nokkurn tekjuauka —
ásamt meö nýjum straumum
menningar og „ómenningar”. Ég
tel sjálfsagt að heimamenn i
héraði flytji þessa gesti um lengri
og skemmri leiðir i bifreiðum
sinum, þar er um verulega at-
vinnu að ræöa, sem trúlega gæti
drjúgt i aðra hönd, en hætt er við
mikilli fjárfestingu i þeim far-
kosti. Og svo eru það veiðiárnar,
öll stöðuvötnin og pollarnir i heið-
unum, þar sem þegar er meira
og minna fiskalif, hér er stórkost-
legt verkefni fyrir höndum, en
sennilega er dýrasta fram-
kvæmdin á einum stað að koma
fiski upp Skjálfandafljót, sem nú
er i undirbúningi.
Heilsuhæli
Enn er það stóra verkefni að
reisa heilsuhæli i héraðinu, svo
sem þegar hefur verið rætt um.
Mér dettur i hug, hvort hægt væri
að reka þaðyfiisumaHimann fyrir
útlendinga, en fyrir heimamenn á
vetrum.Þeir, sem dvalið hafa á
heilsuhælinu i Hveragerði, gera
sér nánari grein fyrir þvi, hver
höfuðnauðsyn er á slikri stofnun i
minnifjarlægðauk þess er þar um
verulega atvinnu að ræða við
byggingar og rekstur sliks staðar.
Ég tel brýna þörf á þvi, að
drjúgur hluti væntanlegra gesta
komi beint til okkar, t.d. þannig
að ferðaskrifstofa heima i héraði
hefði beint samband við slikar
stofnanir úti i löndum. Þá er
hugsanlegt að fá slika ferða-
mannahópa beint á næsta flugvöll
— e.t.v. meö skipum til Húsa-
vikur, þannig að heimamenn
annist alla þjónustu og tekiurnar
renni i þeirra vasa
Heimilisiðnaður og
minjagripir
Þá er það verzlun með margs
konar minjagripi — unna úr
hinum breytilegustu efnum — ég
geri mér vonir um nokkra fram-
leiðslu slikrar vöru i heima-
húsum, þegar skipulag væri
komið á i þeim efnu.
Þá er komið að þeim fjallháu
vandamálum — hvernig afla
skal þess fjármagns, er þarf til
slikra framkvæmda. Að sjálf-
sögðu þarf háar fjárhæðir fra þvi
opinbera, en e.t.v. eru fleiri leiðir
hugsanlegar. Hvernig væri að
setja á stofn happdrætti? Ég tel
sjáifsagt að leita margvislegs
stuðnings Þingeyinga i Reykja
vik, — m.a. Þingeyingafélags
ins — liðveisla þeirra er okkur
brýn þörf — enda vafalaust fús-
lega i té látin.
Ýmsir telja sjálfsagt að þetta,
sem hér hefur veriö rætt um, séu
draumórar einir og hringa
vitleysa. En það er svo að Þing-
eyingum hefur sitthvað komiö til
hugar — sumt af þvi hefur komizt
til framkvæmda og reynzt
heillarikt fóikinu til handa. Það
voru ekki sýnilegir vegir til allra
átta fyrir 90 árum þegar Kaup-
félag Þingeyinga var stofnaö —
það var ekki heldur bjart yfir,
þegar ákvörðun var tekin um að
hefja byggingu Laugaskóla i
harðindunum árið 1924.
Við verðuni að finna nokkur úr-
ræði til þess að halda i okkar
unga, dugandi fólk heima i héraöi
— enda virðist mér sem margt af
þvi kjósi að eiga þar starfsdaginn
— hér er reynt aö benda á nokkur
ráð til þess að svo mætti verða.
Fyrsta Fatafellan, á frummál-
inu „The night they raided
Minsky á”. Leikstjóri: William
Friedkin, kvikmyndari: Andrew
Laszlo. Handrit: Arnold Schul-
man, Sidney Michaels, Norman
Lear, byggt á bók eftir Rowland
Barber.
MmSM: Charles Strouse.
Bandarisk frá 1970. Sýningar-
staöur: Tónabió, islenzkur texti.
Þetta er ofsafyndin og skemm-
tileg mynd. Frábærlega vel kvik-
mynduð af Laszlo, sem hefur not-
að ljósmyndir og gamla filmu-
búta til aö endurskapa andrúms-
loft glööu áranna um 1920. Ralph
Rosenblum hefur klippt af mikilli
fimi og snilldjOg einnig er at-
hyglisvert hvernig þeirr nota liti.
Söguþráöurinn er mjög einfald-
ur; segir frá ungri stúlku (Britt
Ekland) úr trúaðri fjölskyldu,sem
kemur til New York til þess . að
gerast dansmær, og veröur fyrir
tilviljun nektardansmær.
1 leikhúsinu hittir hún trúðinn
(Norman Wisdom), sem veröur
ástfanginn af henni, og heims-
manninn Raymond (Jason Ro-
bards); hann tekur aö sér aö
fræða hana um leyndardóma ást-
arinnar.
Myndin er full af fjöri og kátinu
og einnig þeim dapurleika, sem
alltaf mun fylgja fólki, sem verð-
ur að skemmta öðrum þó að
hjartakornið hamist af ást og
söknuði. Friedkin gefur okkur
innsýn i lifið á bak viö tjöldin, og
kór og dansstúlkurnar eru frá-
bærlega vel leiknar,allar sérstæð-
ar og skemmtilegar og fylla vel i
þá heildarmynd af deginum,
þegar lögreglan varð aö láta
ryðja Minskyærslaleikhúsið.
Harry Andrews leikur föður
.stúlkunnar, eins og spámaöur
stiginn beint út af siðum Bibli-
unnar. Tónlistin er góö og
Robards og Wisdom báðir I essinu
sinu, svo ómögulegt er annað en
hrifast og skemmta sér konung-
lega þessar 99 minútur i Tónabiói.
Myndin hefur allsstaðar .hlotiö
frábsra dóma, enda vönduð og
dável leikin.
Þriöjudagur 7. marz 1972.
Þriðjudagur 7. marz 1972.
TÍMINN
n
sýnt, að oliumölin á framtíð fyrir
scr hcrlcndis scm slitlag á vcgi og
götur með lcttri umferð. Þar sem
mcstur liluti islenzka vegakerf-
isins ber létta umferð, mun
notkun oliumalar fara ört vax-
andi, og mcðhöndlun hennar á
eftir að komast i margra hendur.
Stofnunin telur þvi nauðsyn á, að
eitt af fyrstu sérritum hennar
fjalli um oliumöl, þar sem tekin
er saman almenn þekking,
islenzk rcynsla og niðurstöður
rannsókna við stofnunina á þessu
slitlagsefni.”
1 þessari skýrslu er siöan
fjallað um malarslitlög almennt,
bindingu þeirra með ýmsum
efnum, saga oliumalar rakin,
greint frá hráefni, vegoliu
viðloðunarefni, prófblöndum,
undirbyggingu, lagningu, eftirliti,
viöhaldi o.fl. Einnig er allýtarleg
verklýsing. Þessi skýrsla er þvi
hin gagnlegasta handbók.
—AK
Olíumölin hefur
staðizt íslenzka
prófraun og á
augsýnilega fram
tíð fyrir sér hér
Rætt við Björn Einarsson, bæjarfulltrúa um lagningu olíumalar
og fyrir hugaða flutninga hennar til Austurlands
Senn er liðinn áratugur siðan
byrjað var að leggja oliumöl á
akvegi hér á landi, þar á meðal
götur i bæjum, þar sem umferð er
ekki mjög mikil. Margt hefur
koinið á daginn og ýmis mistök af
reynsluleysi átt sér stað, en samt
er svo komið, aö við höfum öölazt
þá festu, reynslu og tækni i þessu
starfi, að viöunandi árangur og
oft ágætur hefur náðst, og allt
bendir til, að oliumöl veröi I mjög
vaxandi mæli notuð á islenzka
vegi og götur I kauptúnum og
kaupstöðum. I.íklega er búið að
leggja oliumöl á nær hundrað
kilómetra islenzkra vega, og átta
cða níu ára reynsla hefur þegar
sýnt góöa endingu, þar sem un-
dirlag er sæmilega gott og blönd-
un og lagning hefur tekizt vel.
1 sumar hefst alveg nýr þáttur i
lagningu oliumalar, þar sem oliu-
möl verður væntanlega flutt á
skipi frá Keflavik austur um land
og lögð á götur kauptúna þar.
Upphaf oliumalarnota hér.
Einn helzti brautryðjandi
notkunar oliumalar hér á landi er
Sveinn Torfi Sveinsson, verk-
fræðingur. Hann segir, að svo hafi
boriö til sumarið 1961, að þeir hafi
hitzt i gistihúsi i Kaupmannahöfn
hann, Guðmundur Jónsson,
deildarstjóri Oliusöludeildar
KEA og Arni Þorsteinsson,
deildarstjóriOliufélagsins h.f., en
þá hafi verið búið aö gera ráðstaf-
anir til þess, að forystumenn
vegagerðar á Skáni sýndu þeim
slitlag úr svonefndri oliumöl, sem
farið var að nota I Sviþjóð.
Þeim félögum leizt vel á þetta,
og Sveinn skrifaði grein um oliu-
möl i timaritið ökuþór, eftir
heimkomuna, og hann ræddi
einnig við sveitarstjórann i
Garðahreppi um að reyna þetta
slitlag á Flötunum i Garðahreppi,
og ákvað hreppsnefndin þar að
ráðast i tilraunina. Sveinn Torfi
segir, að þetta hafi mætt ótrúlegri
andspyrnu verkfræðinga i háum
embættum, og borgarverkfræð-
ingurinn i Reykjavik hafi gengið
þar sérstaklega fram fyrir sk-
jöldu og talið oliumöl óhæfa
vegna grjótkasts.
Eftir nokkurn viðbúnaö og
utanfarir var lögð oliumöl á götu-
hluta i Garðahreppi 11. sept.
1963, og er hún enn þar litt slitin
eftir átta ár. Ýmsar tilraunir
voru siöan gerðar hér og hvar, en
tókust misjafnlega, enda var
kunnátta um undirlag, blöndun og
lagningu litil og tæki léleg.
Verulegur skriður komst ekki á
málið fyrr en sveitarfélögin i
Reykjaneskjördæmi höfðu sam-
ráö um að stofna vel hæfa oliu-
malarstöð i samstarfi við fleiri
aðila. Aður höfðu þó tvö eða þrjú
fyrirtæki framleitt og lagt oliu-
möl með allgóöum árangri, og má
þar nefna fyrirtækið Véltækni h/f.
Það var Björn Einarsson,
bæjarfulltrúi Framsóknarflokks-
ins i Kópavogi, sem átti þarna
verulegan hlut að þvi að hrinda
málinu fram, enda hafði hann átt
frumkvæði að auknu samstarfi
sveitarfélaganna i Reykjanes-
Fullkomin oiiulagningarvél að starfi á austurvegi.
Hvaða kauptún hafa ákveðiö að
fá oliumöl i sumar þar eystra?
Lausleg áætlun, sem byggt er á
nú, er sú að Vopnafjörður fái
möl á 2 km af götum, Seyðis-
fjörður á 3 km, Neskaupstaður á 3
km, Eskifjörður á 4 km, Reyðar-
fjörður á 3 km, Búðir i Fáskrúðs-
firði á 2,5 km, Breiðdalsvik á 1,5
km, Djúpivogur á 1,5 km, Höfn i
Hornafirði á 3 km, Egilsstaðir á 3
km og vegagerð rikisins þar
eystra ef til vill 5,5 km. Alls er
þessi vegalengd um 32 km.
— Verður olíumalarstöðin
á sama stað og nú?
— Já. Við höfum ágætt efni i
Rauðamöl við Stapafell á Reyk
janesi. Þar er þétt gosefni með
einstaklega góða viðloðunarhæfi-
leika.
— Eru fleiri verkefni ráðgerð?
— Þéttbýlissvæöin i Reykja-
neskjördæmi ráðgera að leggja á
um 25 km og vegagerð rikisins á
einhverja kafla.
— Hvaö framleiddi stöðin
mikla oliumöl s.l. ár?
— Um 35-40 þús. tonn. Hún
getur framleitt um 90 tonn á
klukkustund, og tækin gætu fram-
leitt á eina 100 km á sumri. Af
þessu sést, að unnt væri að
komast töluvert áleiðis á vega-
kerfi landsins á nokkrum árum,
ef tækin væru fullnýtt og fjár-
magn fyrir hendi.
— Ert þú að hætta starfi hjá
hjá Oliumöl núna?
— Já, ég hef tekið að mér starf
við miðbæjarskipulag Kópavogs.
Mér hefur þótt ánægjulegt að eiga
hlut að þvi að koma þessum
málum á rekspöl. Ég tel, að nú sé
dýrmæt reynsla fengin og unnt sé
að byggja á henni meiri fram-
kvæmdir. Oliumölin er að minum
dómi tvimælalaust sú lausn, sem
við eigum að hverfa að i vega-
gerðinni um sinn, þangað til
annað betra kemur á daginn.
Við ættum að geta rykbundið með
þessum hætti aöalvegi landsins
og notað þá undirbyggingu sem
fyrir er, að verulegu leyti. meö
styrkingu. Þetta mundi gerbreyta
vegunum og borga sig fyrr en
nokkurn grunar i viðhald bila og
vega, auk þeirra viðbrigöa, sem
það er að aka á slikum vegum,
sagði Björn.
Fyrir siðust áramót kom út
skýrsla Rannsóknarstofnunar
byggingaiðnaðarins um oliumöl,
og er hún i alla staði mjög já
kvæð. Dr. Guömundur Guðmunds
son, sem annazt hefur prófanir á
efni og fylgzt með hönnun,
blöndun og lagningu, gerir þar
grein fyrir helztu þáttum máls-
ins, og er þar að finna mikil-
vægar upplýsingar.
Haraldur Asgeirsson, forstööu-
maður rannsóknarstofn-
unarinnar, segir m.a. i formála
um oliumölina:
„Nú eftir sex ára rcynslu þykir
Björn Einarsson
kjördæmi um ýms mál, og leiddi
það til stofnunar sambands
þeirra.
Oliumöl h.f. var stofnuð áriö
1970 með þessum sveitarfélögum
og tækin keypt frá Véltækni h/f.
Með þeim tækjum var mikil
oliumöl gerð bæði á götur i þétt-
býli og á vegum. Loks fékk
Oliumöl h.f. enn betri og stór-
virkari tæki fyrir tveimur árum,
og hafa þau bæði verið notuö
austan við fjall og vestan heiða.
Gott efni fannst við Stapafell
sunnan Hafnarfjarðar, og þar er
oliumalarstööin nú. Talið er, að
unnt sé aö blanda og leggja oliu-
möl á allt að hundrað kilómetrum
á sumri, séu þessi tæki fullnýtt.
Allir ökumenn finna greinilega
þann reginmun, sem er á oliu-
malarvegi og venjulegum malar-
vegi, einkum á þurrum sumar-
dögum. Það er mikil raun að aka
i bilalest i rykmekkinum yl'ir
Hellisheiði og likast þvi að koma
út úr brennandi húsi á oliumalar-
vegin i Svinahrauni.
Björn Einarsson, bæjarfulltrúi i
Kópavogi, hefur verið fram-
kvæmdastjóri Oliumalar h.f. frá
byrjun.
Sveinn TorfiSveinsson og Björn
fóru nú eftir áramótin til Austur-
lands að ræða við forystumenn
kauptúnanna þar um lagningu'
oliumalar þar. Ráðgert er, að hún
hefjist i sumar. Sá er hængur á,
að þar eystra hefur ekki fundizt
nægilega mikið af góðu eða hæfu
malarefni og einnig er örðugt að
flytja tækin milli staða til smá-
verka á hverjum stað. Þvi hefur
verið horfið að þvi ráði að flytja
oliumölina tilbúna til lagningar
héðan að sunnan austur og leggja
hana siðan beint upp úr skipinu.
Norðmenn flytja oliumöl milli
staða á skipum og hafa til þess
___hæfilega pramma.
Timinn átti tal við Björn á dög-
unum og spurði hann um þessar
fyrirætlanir.
Björn sagði, að þeir Sveinn
Torfi hefðu rætt viö marga og
skoðað aðstæður, og nú mætti
heita fullráðið að flytja ein 22
þús. tonn af oliumöl austur i
sumar. Enn væri ekki fengiö skip
til flutninganna, en ráðgert væri
að bjóða flutningana út bæði
innan lands og utan. Hér á landi
væru til ein tvö skip, sem unnt
mundi að nota, en til að mynda
Norðmenn ættu mörg skip sér-
staklega búin og vel hæf til þess-
ara flutninga. Gera mætti ráð
fyrir aö fara þyrfti einar tiu
flutningaferðir. Sérstakir og
haganlegir „krabbar” væru til,
sem tækju mölina úr skipi og létu
á bilpalla.
Blöndunartæki olfumalar að starfi i stöðinni við Rauöamel hjá Stapafclli á Reykjanesi.