Tíminn - 17.03.1972, Blaðsíða 9

Föstudagur 17. marz 1972.
TÍMINN
r ■ /> i n

vmfivn

Utg¥fand?;:Fratti*ökíMrfl6kKurinn
ikHilfánítíáirtódtktsiíönííliiMtjd'íáíit^MiftttH::
: G. Þor$lein«M>n r.'.rMIWvp.'.nirWíjiiHíSvnf.'. og Tómfts KárfMOn. A o^lýsingastiórl: Stetó-
::::: jjrimoj:: -Gíslason IfiaðO — 1S3Q6, 1Uíl Auglysin AskriRarg;ald 1 kc. lí.Ó . RRsfior jaslmi 19 ;t, Í2$,ðQ 0 OlnUkfó tiijiirji r B á V*Ú ah'ftásjfáeií ASrár s nánúSt;:::it ÐUSapre f íddobúsinu, sfitwr • 7. — Afgretðsiusfmi krlfstofyr simj T8300, maniands í tatisasóltí
Læknamálin og dreifbýlið
Rikisstjórnin hefur nú alla heilbrigðislög-
gjöfina i endurskoðun, og verður frumvarp til
laga um nýskipan þeirra mála i heild væntan-
lega lagt fyrir það Alþingi, er nú situr.
Ástandið i læknamálum dreifbýlisins er hins
vegar svo slæmt, að aðgerðir til lausnar þeim
vanda þola enga bið. Þess vegna hefur rikis-
stjórnin ákveðið að leita strax ákveðinnar
bráðabirgðarlausnar á vandanum og hefur nú
lagt fram frumvarp i þeim tilgangi að reyna að
bæta héraðslæknaþjónustuna.
Frumvarpið gerir ráð fyrir að stofnaðar
verði sérstakar læknisstöður við rikisspitala,
sem séu bundnar skilyrðum um einhverja
þjónustu i héraði.
Hér er farið inn á braut, sem Læknafélag ís-
lands hefur bent á sem liklega til að leysa
vandamál héraðslæknisþjónustunnar að ein-
hverju leyti. Er gert ráð fyrir að reglugerð
verði sett um þessar stöður að fengnum til-
lögum Læknafélags Islands og stjórnarnefndar
rikisspitalanna.
Þá ráðgerir frumvarpið að rýmkuð verði
heimild i gildandi lögum, sem aðeins heimilar
að 6 hjúkrunarkonur alls starfi hverju sinni i
héruðunum. Lagt er til að heimilað verði starf
ótiltekins fjölda héraðshjúkrunarkvenna, enda
sé ráðning þeirra gerð i samráði við héraðs-
lækni og landlækni og staðfest af ráðherra. Sé
hérað læknislaust, er lagt til að rikissjóður
greiði að fullu laun þessara hjúkrunarkvenna.
Þá er lagt til að lánum læknastúdenta með
kvöð um starf i héraði verði breytt i styrki.
Verður heimilt að veita læknanemum rikis-
styrk allt að 200 þús árlega, gegn skuldbind-
ingu um læknisþjónustu i strjálbýli að loknu
námi.
Sem fylgiskjal með frumvarpinu fylgja svo
drög að reglugerð um þessa nýskipan. Er gert
ráð fyrir að veita megi stúdent styrk i allt að 3
ár, eftir að hann hefur staðizt fyrsta hluta
læknaprófs. Skal styrkþegi skuldbinda sig til
að gegna læknisþjónustu i héraði þannig, að
hver styrkveiting jafngildi einu almansksári i
læknishéraði. Skal styrkþegi þá vera reiðubú-
inn til að hefja þjónustu i dreifibýli einu og
hálfu ári eftir að hann lýkur læknisprófi, en
hafi þjónustu styrkþegans ekki verið óskað,
þegar liðin eru tvö og hálft ár frá þvi að hann
lauk prófi, fellur skylda hans til þjónustu i
dreifibýli niður.
Geti styrkþegi hins vegar ekki uppfyllt
skyldur sinar, skal hann þá þegar hefja endur-
greiðslu styrkja þeirra, sem hann hefur notið
við nám sitt, og endurgreiða þá ásamt vixil-
vöxtum, þannig að hver styrkveiting endur-
greiðist á einu ári ásamt vöxtum.
Þessi ákvæði frumvarpsins um riflegar
styrkveitingar til þeirra læknastúdenta, sem
vilja skuldbinda sig til þess að starfa i eitt til
þrjú ár við héraðslæknisstörf i dreifbýli eftir að
þeir hafa lokið námi, eru mjög likleg til að
stuðla að framtiðarlausn á héraðslæknaskort-
inum. TK
David Buchan:
Samningar EFTA-ríkja
við Efna hagsba n da lagið
Lipurð í samningum gæti komið miklu góðu til leiðar
MIKLU máli skiptir,, hvað
verður um EFTA-rikin, sem
ekki geta af stjórnmála-, eða
efnahagsástæðum fylgt
Bretum inn i Efnahagsbanda-
lagið, en þau eru Austurriki,
Sviss, Sviþjóð, Finnland,
Portúgal og Island. Bretar
réðu úrslitum um örlög EFTA
og bera þvi að vissu leyti
ábyrgð á,að þessi riki biði ekki
tjón við stækkun Efnahags-
bandalagsins.
Enginn biður tjón og allir
hagnast, ef EFTA-rikin, sem
ekki ganga i Efnahagsbanda-
lagið, ná samkomulagi við það
um niðurfellingu tolla af iðn-
varningi. Þá risu ekki að nýju
tollmúrar milli fyrrverandi
aðildarrikia að EFTA og þeim
veittist i fyrsta sinn frjás að-
gangur að markaði Efnahags-
bandalagsrikjanna. 1 þessu
væru fólgnar miklar framfarir
og það hafa samningamenn
Efnahagsbandalagsins viður-
kennt i megindráttum.
ENN hefir litið orðið úr
framkvæmdum, nema hvað
einni hindrun hefir verið rutt
úr vegi, eða öllu heldur vikið
til hliðar, en það er andstaða
Bandarikjamanna gegn sliku
samkomulagi EFTA-rikjanna
og Efnahagsbandasagsins.
Bandarikjamenn þykjast sjá
fram á. að þess viðar, sem
ivilnanir Efnahagsbandalags-
ins ná, þess meira þrengi að
þeim sjálfum á heimsmark-
aðinum. Þeir héldu fram i
haust, að eitt af þvi, sem gera
þyrfti til að efla dollarann
varanlega, væri að stöðva
samninga Efnahagsbanda-
lagsins um tollfrjáls viðskipti
við EFTA-rikin. Nú er búið að
ráða peningamálunum til
lykta og fulltrúar Efnahags-
bandalagsins hafa sagt
Bandarikjamönnum blátt
áfram, aö þetta mál sé þeim
óviðkomandi.
Margt er óleyst enn og hvert
einstakt EFTA-riki á við sinn
sérstaka vanda að striða.
Sum vilja samninga um fleira
en tollfrelsi iðnvarnings, en sé
ekki um annaö að ræða vilja
fulltrúar Efnahagsbandalags-
ins tolla þann varning, sem
fulltrúar einstakra aðildar-
rikja telja i sérflokki.
BRUNO Kreisky kanslari
Austurrikis hefir lagt leið sina
til höfuðborga Efnahags-
bandalagsrikjanna og London
að undanförnu og lýst óánægju
sinni fyir þvi, að stál, pappir
og ál virðist verða taliö i ,,sér-
flokki” og eigi ekki að njóta
tollfrelsis. Frakkar eru
áhrifamiklir innan Efnahags-
bandalagsins og vilja láta
vernda framleiðslu þessara
vara.
Þá viil dr. Kreisky einnig fá
afmáð gömul ágreiningsefni
Austurrikismanna, einkum
um toll á nautgripum, sem
fluttir eru til ítaliu og Þýzka-
lands. Samningamenn Efna-
hagsbandalegsins eiga afar
erfitt með að undanþiggja
landbúnaðarvörur venju-
legum ákvæðum, og gæti sam-
komulag i þvi efni knúið
Austurrikismenn til aö nálgast
stefnu Efnahagsbandalagsins
i landbúnaðarmálum i mörg-
um áhrifamiklum atriðum.
Kanslarinn hefir gefið i skyn,
að sú leið gæti komið til álita,
en þá kynnu Rússar að bera
Austurrikismönnum á brýn,
að þeir væru að rjúfa hlut-
leysið.
RÚSSAR hafa lengi verið
andvigir einineu Vestur-
Evrópu. Þeir geta ekki bent á
samninga eða lög, sem banni
Austurrikismönnum tengsl við
riki Vestur-Evrópu. Satt er að
visu, að hlutleysi Austurrikis
var forsenda þess, að
rússneskur her hvarf á brott
úr landinu árið 1955. En
austurriska þingið lýsti hlut-
leysinu yfir og er þvi engum
skuldbundið i þvi efni. Dr.
Kreisky hefir þvi lög að mæla
þegar hann segir: ,, Við þurf-
um ekki á samþykki valdhaf-
anna i Moskvu eða neinna
annarra að halda”.
Enn sem komið er hafa
Rússar látið sér nægja að
benda Austurrikismönnum. a"
að nánari tengsl við Efna-
hagsbandalagið gætu komið i
'veg fyrir ýmisleg friðindi
Austurrikismanna, svo sem til
dæmis, að fá Valdheim kjör
inn aðalritara Sameinuðu-
þjóðanna.
Ef svo óliklega færi, að
Efnahagsbandalagið féllist á
að ganga lengra en að veita
Austurrikismönnum tollfrelsi
iðnvarnings, geta Rússar eng-
um vörnum við komið. Þar er
til dæmis ekki um sömu st-
jórnmála- og viðskiptatengsl
að ræða og við Finna.
SVISSLENDINGAR eru
betur settir en Austurrikis-
menn. öllum er sama um toll
frelsi Sviss nema Svisslend-
ingum sjálfum. Enn hefir eng-
inn i Brussel andmælt toll-
frelsi helztu útflutningsvara
Svisslendinga, véla, lyfja og
úra. Kröfur Sviss snerta ekki
landbúnað. Aðlögun að land-
búnaðarstefnu Efnahags-
bandalagsins yrði svissnesk-
um bændum sver i fangi, þar
sem þeir þyrftu jafnvel hærri
styrki en flestir aðrir bændur i
Vestur-Evrópu til þess að geta
þraukað i fjalllendinu.
Svisslendingar vilja fá
viðurkennd þau ein forréttindi
i Brússel, að þeim leyfist siðar
meir að taka aukinn þátt i
samstarfi Efnahagsbanda-
lagsins. Tveir annmarkar eru
þar á, og er annar i sambandi
við uppruna vara. For-
ráðamenn Bandalagsins vilja
tryggja, að Sviss, sem er nák-
væmlega i miðri Evrópu,
verði ekki notað til að taka við
vörum frá rikjum utan banda-
lagsins og koma þeim undir
sameiginleg tollaákvæði þess.
Hinn annmarkinn er, að
talir eru sagðir seta það skil-
yrði fyrir hvers konar við-
skiptaivilnunum, að italskir
verkamenn fái frjálsari að-
gang aö Sviss en áður. Þetta
gæti orðið hitamál i Sviss, þar
sem kröfur eru uppi um fækk-
un erlendra verkamanna.
SVIAR fóru i upphafi fram á
algert tollabandalag við Efna-
hagsbandalagið og létu jafn-
vel i það skina, að þeir vildu
gerast aðilar að stefnu þess i
landbúnaðarmálum. Þetta
jafngilti aðild i reynd, en ák-
væði um hlutleysi i stjórnmál-
um átti að fylgja. Fyrir réttu
ári hófu stjórnarandstæðingar
i Sviþjóð andróður og Sviar
tóku að draga i land og vildu
ganga skemmra en áður.
Samningamenn Efnahags-
bandalagsins létu þá greini-
lega i ljós, aö þeir væru að
reyna aö láta öll EFTA-rikin
sæta sömu kjörum og kröfur
Svia væru um of frábrugðnar
kröfum hinna.
Horfur virðast á, aðSviar fái
ekki fullt tollfrelsi- á iðnvarn-
ingi, þar sem stálvörur
þeirra og pappir teljast
sennilega i sérflokki. Sam-
ninganefnd bandalagsins hefir
lagt fram tillögur um- 12 ára
aðlögunartima áður en
pappirsvörur verða alveg toll-
frjálsar. Sviar halda hins
vegar fram, að lengri timi en
fimm ár valdi pappifsiðnaði
þeirra óbætanlegu tjóni.
Tvennt bendir til, að Sviar
nái hagstæðum samningum.
Hlutleysi þeirra er hvorki lög-
bundið né helgað af nábýli
óvinveitts stórveldis. Það er
aðeins orðin viðtekin venja,
sem gilt hefir allt siðan i
Napóleonsstyrjöldunum fyrir
hálfri annarri öld. Hitt er þó ef
til vill enn mikilvægara, að
Norðmenn og Danir vinna
fyrir Svia, þar sem þeir vilja
ekki, að aðild að Efnahags-
bandalaginu gjörbreyti við-
skiptum Norðurlandanna inn-
byrðis.
FINNAR fóru aðeins fram á
tollfrelsi iðnvarnings. En sá
hængur er þar á, að pappirs-
vörur nema um 55% af út-
flutningi þeirra. Þeir verða og
að reikna með valdhöfunum i
Moskvu og yrði þvi erfitt að fá
þá til að sætta sig við krappa
samninga.
Finnar hafa gert „vináttu-
og samvinnusáttmála” við
Rússa auk margs konar við-
skiptasamninga. Áhrif Rússa
eru ekki skjalfest en eigi að
siður mikil. Kvikmyndaeftir-
litið finnska bannaði til dæmis
fyrir skömmu kvikmyndina
„Dagur i lifi Ivans
Denisovich”, sem gerð er eftir
bók Solzhenitsyns um
rússneskar fangabúðir, og
forsenda bannsins var, að sýn-
ing myndarinnar „gæti tor-
veldað Finnum sambúðina við
erlent stórveldi”.
Minnihlutastjórn situr að
völdum i Finnlandi og Kún
verður að hafa i huga, að
kommúnistar eiga 37 fulltrúa
á þingi og þeir eru andvigir
öllum tengslum við Efnahags-
bandalagið. Rússar voru and-
vigir aðild Finna að EFTA, en
sættu sig við hana þegar
rússneskar vörur voru undan-
þegnar tollum i Finnlandi.
Hugsanlegt er, að valdhafarn-
ir i Helsinki hafi i huga svipup
ákvæði til sátta að þessu sinni.
1 sumar sem leið hófust samn-
ingar um aðild Finna að fjár-
festingarbanka Camecon, en
hann á að lána til þróunar-
framkvæmda i Austur-
Evrópu.
PORTÚGALIR ó' Islend-
ingar eiga við sérstaka erfið-
leika að striöa, þó að ólikir
séu. Liklega verða vefnaðar-
vörur frá Portúgal taldar i
sérflokki og fá ekki fullt loll-
frelsi. Niðursuðuvörur og kork
frá Portúgal var talin toll-
frjáls iðnaðarvara samkvæmt
samþykktum EFTA. Efna-
hagsbandalagið flokkar
þessar vörur hins vegar undir
landbúnaðarvörur. Það hefir
einnig gert sérsamninga við
Alsir, Marokkó og Túnis, sem
kæmu sér illa fyrir útflutning
Portúgala á korki, niðursuðu-
vörum og vinum. Portúgalir
verða einnig aö reikna með
andúð Hollendinga, Norð-
manna og Dana á stefnu þeirri
i Afriku.
I viðræðum við Efnahags-
bandalagið hefir ekki enn
komið fram svipaður an-
dróður gegn Portúgölum og
vart hefir orðið við hjá
Atlantshafsbandalaginu. Að
visu er ekki rökrétt að blanda
stjórnmálum i þá samninga,
sem einungis eru efnahags-
legs eðlis, en slikt gæti eigi að
siður hent.
SÉRSTAÐA Islendinga
snertir einvörðungu fisk.
Samningamenn Efnahags-
bandalagsins hafa tjáð Islend-
ingum, að þeir séu fúsir að
lækka aðflutningstolla á fiski
um helming, ef ’lslendingar
hverfi frá fyrirhugaðri
stækkun landhelgi sinnar. Is-
lendingar virðast hins vegar
Framhald á bls. 19