Tíminn - 21.03.1972, Blaðsíða 11

Þriöjudagur 21. marz 1972.
TÍMINN
11
markaði
og réttlátara
hraustar og sterkar þvi þá ekki að
ráða sig i áður dæmigerð karla-
störf, t.d. við sjómennsku eða i
byggingariðnaðinn.
Rauðsokka orðaði þettameðkon-
ur i byggingariðnaði nýlega við
mann, sem vegna starfs sins gjör-
þekkir til islenzks iðnaðar i öllum
greinum, og það eina, sem hann
taldi geta mælt gegn þvi að konur
fengju byggingavinnu var að engin
salerni væru fyrir konur á bygg-
ingastöðunum! Það bryti i bága við
heilbrigðissamþykktina. Konur
ættu kannski að fara að koma sér
upp klósettum hér og þar...
Kyngreining er sú leið til að við-
halda launamisrétti, sem mest er
notuð og erfiðast er að sjá við. En
atvinnurekendur hafa fleiri vopn á
hendi til að vinna á alþjóðasáttmál-
anum meö. Ein er yfir-, nætur- og
helgidagavinna, eða þá vakta-
vinna, sem er betur launuð en
venjuleg dagvinna. Konur geta
fengið þessa vinnu með sömu kjör-
um og karlar, en fáar ráða sig i
hana. Það er vegna þess, að þær
eru svo oft lika húsmæður og mæð-
ur og geta ekki verið að heiman á
hvaða tima sólarhrings sem er. A
sama hátt valda aldurshækkanir
mismunum. Mæður missa timabil
úr starfsaldrinum við barneignir
og vegna þess, að oft þurfa þær að
vera heima um árabil meðan börn-
in eru ung, og fá þá ekki starfsald-
urshækkanir eins og kalmennirnir,
sem vinna óslitið. Einstaklega
kemur þetta sér illa fyrir konur
innan fyrirtækja, sem greiða sér-
stakar launauppbætur fyrir langa,
óslitna þjónustu á sama stað.
Konurnar sjálfar sinnu*
lausar og óstéttvísar
Aður var að þvi vikið, að verka-
lýðsfélögin veiti ekki konum þá
vernd á vinnumarkaðinum, sem
ætti að vera hlutverk þeirra, en á
þvi er kannski ekki von meðan kon-
urnar sjálfar eru jafn sinnulausar
um eigin hagsmuni og jafn óstétt-
visar og raun ber vitni, þvi miður.
Þetta á sér sinar orsakir i uppeldis-
og umhverfismótun, og mörgum
konum, og karlmönnum reyndar
lika, finnst alveg óhugsandi t.d. að
eiginkona vinni sér inn meiri pen-
inga en eiginmaðurinn. Og einmitt
hjá lægst launuðu stéttunum, þar
sem mest er þörfin á að varðstaðan
sé sterk, bregzt hún oftast vegna
óstéttvisi. Eða hvað er hægt aö
kalla það annað en óstéttvisi, þeg-
ar þurfi allt að þvi að draga verka
konur viða um land til að láta skrá
sig atvinnulausar, jiegar atvinnu
leysið var sem mest hér árið 1968:
— þær litu nefnilega ekki á sig sem
verkakonur þótt þær ynnu árið um
kring þegar vinna var næg, heldur
fyrst og fremst sem húsmæður.
Það þykir kannski sumum ffnna að
vera ,,frú” en að vera „verka-
kona”, en með þessu komu konurn-
ar bæði i veg fyrir að atvinnuleysis-
skráningin gæfi rétta mynd og
unnu auk þes beinlinis gegn eigin
hagsmunum, þvi meðan þær létu
ekki skrá sig, fengu þær heldur
ekki atvinnuleysisstyrk.
Og hvað er hægt að kalla það
annað en sinnuleysi, að i Alþýðu-
sambandi Islands, þar sem með-
limir eru um 35 þúsund, og þar af 12
þúsund konur, skuli aðeins ein kona
eiga sæti i 15 manna miðst., að i 18
manna samninganefndinni eru
konur aöeins tvær og i 40 manna
yfirnefndinni aðeins þrjár konur.
Fjölmennasta stéttarfélag innan
A.S.l. er Verzlunarmannafélag
Reykjavikur — V.R. Ariö 1960 voru
félagar þess tæp tvö þúsund, þar af
um áttahundruð konur. Aratug sið-
ar eöa i árslok 1970 hafði körlum
fjölgað um helming, en fjöldi
kvenna þrefaldazt.vFélagsm voru
nú orðnir hálft fimmta þúsund og
þar af um 55% konur. Núverandi
stjórn V.R. erskipuð 11 körlum og 1
konu. Þegar þessi hlutföll i félaga-
tölu og skipan stjórnar eru gaum-
gæfð vaknar sú spurning hvort kon-
ur séu framsæknarinnan félagsins.
Eftir samninga 1. des. sl. voru
starfsheiti á launaflokkum sam-
ræmd þannig að þau gilda jafnt
fyrir alla: t.d. hvernig verkar aug
lýsingin „Vélritunarstúlka óskast”
á pilt, sem hyggst taka sér það
starf fyrir hendur.
Eftirfarandi auglýsing speglar
hinn hefðbundna hátt á verkaskipt-
ingu milli kynja og hvernig konum
er beint i lægri launaflokka:
„Skrifstofustúlka óskast",
„Starfsmaöur óskast"
Þjónustufyrirtæki óskar eftir
starfsfólki:
A. Starfsmanni með bókhalds-
þekkingu og kunnáttu i ensku og
dönsku og skipulagshæfileika.
B. Skrifstofustúlku, vélritunar-
kunnátta nauðsynleg, kunnátta i
ensku og dönsku æskilég.
Auglýsingin beinir greinilega
hvoru kyni að sinu starfi.
Spurningar leita sifellt á —
hvernir eru MENN? í orðabók
menningarsjóðs útg. 1963 er eftir-
farandi skýring á uppsláttarorðinu
Maður: „Tvifætt og tvihent spen-
dýr, hið eina, sem hefur lært að
taka og hagnýta sér orkulindir utan
eigin likama.”
Lita konur ekki á sig sem menn?
Viöbrögð við eftirfarandi auglýs-
ingu frá einni af stjórnardeildum
rikisins gæti gefiö svarið:
„Ráðuneyti vill ráða starfsmann,
Starfið er fólgið i að gefa upp-
lýsingar um ráðuneytið, visa til
vegar i Arnarhvoli, vélrita, sjá um
frágang á pósti.”
Tólf spurðu um starfið þar af ein
kona og var hún auðvitað ráöin,
enda viðtekið kvennastarf að ræöa.
1 nokkrum nágrannalanda okkar
er sú stefna uppi, að ekki megi
höfða til kyns umsækjanda i aug-
lýsingum eftir starfsfólki og að
jafnvel verði skylt að tilgreina
starfskröfur og launakjör i auglýs-
ingum, þannig að sá, sem sækir um
starf viti fyrirfram að hverju
gengið er.
Nú "þegar'lauriþega'r og alvinriu-
rekendur hafa nýlokið samningum
spyrjium við: Hafa báðir aðilar
þekkingu og vilja til þess að
hagnýta sér þá möguleika, sem i
þeim felast — og eru þeim ljósar
skyldur og réttindi i þessu tilliti?
Þar sem konum fer fjölgandi viö
afgreiðslustörf, væri ekki úr vegi
að svipast um hjá þeim:
Rauðsokka spuröi nokkrar kon-
ur, sem vinna við afgreiðslu i verzl-
unum, hvernig vinnutima þeirra
væri háttað eftir . að vinnuvika
styttist i 40 stundir og laugardags-
lokun kom til greina og hvort þær
fengju laun semkvæmt launa-
flokkum.
Rauðsokkunni til undrunar höfðu
þær litið sem ekkert hugsað um
þessí mál. 0 hvort launin voru
meiri eða minni en samningurinn
segði til um — þær voru ekki vissar.
Höfðu aldrei kynnt sér það.
Um vinnutimann fengust þau
svör, að atvinnurekandinn ákvæði
hann.
Að lokum spurði rauösokka kon-
urnar, hvort þær væru ánægðar
með kjör sin. Nei — þær voru ekki
allar ánægðar, en þær höföu aldrei
um 3% karlanna. 112. fl. og þar yfir
var aftur á móti röskur helmingur
karlanna en 3% kvennanna.
Rikið er stærsti vinnuveitandi
landsins. Samvkæmt uppfýsingum
frá launadeild fjármála-
ráðuneytisins eru u.þ.b. 6.300
manns á hinu almenna launakerfi
rikisstarfsmanna. Þar af er um
þriðjungur konur. Ráðuneytiö
áætlar lauslega að skrifstofufólk
teljist um‘, : 1300 1954 i orö-
(Tétt: Karlar og konur hafa
jatrian rétt til opinberra starfa og
til sömu launa fyrir sömu störf”.
A siðastliðnum vetri athugaði
einn starfshópur rauðsokka skipt-
ingu skrifstofufólks i launaflokka
hjá tveimur opinberum fyrirtækj-
um. Þar eð niöurröðun samkvæmt
nýju kjarasamningunum var ekki
lokið var stuðzt við samninga frá
69, en telja má vist að miðurstaðan
heföi orðið svipuð, þótt samnning-
arnir frá '71 heföu verið lagöir til
grundvallar. Starfsfólkinu var rað-
aö niður eftir launaflokkum,
menntun, starfsaldri og kyni og
fékkst þannig öruggur og auðveld-
ur samanburður. Of langt mál yröi
að skýra itarlega frá könnun þess-
ari hér, en niðurstöður hennar birt-
Frh. á bls. 13.
kvartaö né óskaö eftir úrbótum.
Rauðsokkunni voru það sár von-
brigði,hvað konurnar virtust hugsa
litið um eigin hag, ekki sizt vegna
þess að skömmu áður hafði hún
spurt karla viö afgreiðslustörf
sömu spurningar og þeir voru al-
veg vissir um hvernig þeir stóöu að
vigi, mátu sjálfa sig sem fullgilt
vinnuafl og gerðu kröfur samk-
væmt þvi.
Þær láta sér nægja aö tala
Algengt er, að konur hiki við að
taka þátt i kjarabaráttunni, ef til
vill af misskildu stolti eða kven-
legri hæversku. Þær láta sér
nægja að tal a sin á milli, en hafast
ekki að. Margar ungar stúlkur
imynda sé að við giftingu muni
samband þeirra við vinnumarkað-
inn enda. Oft finna þær samt sem
áður, að lifsbarátta þeirra er rétt
að byrja og áður en varir hafa þær
fyrir fleiri en sjálfum sér að sjá.
1 5. tb. Samvinnurnnar s.l. ár birt
ust niðurstöður könnunar, sem
gerðvará kjörum u.þ.b. 700 félags-
manna V.R. Varöandi flokkaskipt-
ingu milli kynja kom m.a. i ljós,að
i 6 fl. — miðaö við flokkana 1970 —
voru rúmlega 40% kvennanna en