Tíminn - 30.03.1972, Page 14

14
TÍMINN
Fimmtudagur 30. marz 1972.
I 1
o
Reykurinn
banvæni

ÞaO er gaman aO vclta þvi fyrir
sér, hvernig heimurinn liti út, og
hvaOa breytingar yrOu á allri
menningu, ef skyndilega væri
ekkert tóbak til. — Engar reyk-
ingar.
SÍOan fyrirfólk I Evrópu fór aO
fást viO reykingar, aO hætti villi-
manna i Ameriku á 16. öld, hafa
vinsældir tóbaksins magnazt
gifurlega. — Þaö er raunar un-
dariegt, hve reykingar eru al-
mennar meöal siömenntaöra
manna, þegar þess er gætt, aö
þaö er tiltöiulega langt slöan
mönnum varö ljóst, hversu mikill
heilsuspillir tóbaksreykur er. En
reykingatizkan sannar okkur
kannski betur en margt annaö
mátt sefjunarinnar.
Saga tóbaksreykinga
Tóbak er unniö úr tóbaksplönt-
unni (nicotiana tobacum), sem er
upprunnin i Suöur-Ameriku.
Sagan segir, aö Kólumbus hafi,
þegar hann kom fyrst aö strönd-
um Ameriku, sent mann nokkurn
Miguel Torre aö nafni, I land.
Maöur þessi átti aö sinna ein-
hverjum rannsóknum. begar
hann kom aftur, tjáði hann
Kólumbusi, aö hann heföi séö inn-
fædda menn sitja viö eld og draga
að sér reyk I gegn um pipur, sem
þeirstungu I nasir sér. Reykurinn
kom hins vegar frá blöðum, sem
þeir lögöu á glóðarteina.
baö var ekki að sökum aö
spyrja, hvitu mennirnir rann-
s^ökuðu lltillga tóbaksvenjur Indi-
ananna, og siöan fluttu þeir
þennan „ágæta” sið með sér til
Evrópu.
A þessum árum mikillar fá-
fræði komust þegar á kreik
ýmsar bábiljur um áhrif tóbaks-
ins. Einkum átti það að vera
heppilegt til að lækna ýmsa sjúk-
dóma, likt og segularmböndin
hérna um árið.
baö er ekki að orðlengja það, að
reykingar urðu fljótlega mjög
vinsælar i „gamla heiminum”, en
i fyrstu þó einkum meðal fyrir-
fólks, sem einkum reykti það i
pipum. bó voru til ýmsir rrmn
andvigir reykingum, eins og til
dæmis Jakob kóngur Engil-Saxa,
en hann hélt þvi ákveðiö fram, að
tóbakið væri komið bint frá hel
viti, eins og raunar allir gætu séð
af kolsvörtum reyknum, sem upp
af þvi stigi við bruna. Hann harð-
bannaði þvi þegnum sinum aö
nota tóbak.
brátt fyrir það, að nokkrir
glöggir menn sáu fljótlega, að
tóbaksreykur var hinn argasti
heilsuspillir, máttu þeir sin einsk-
is gegn ógnarafli hins sefjaða
fjölda, og reykingar urðu geysi-
vinsælar i Evrópu og Ameriku.
Siðar meir breiddust þær út
þaðan, og nú reykja menn i öllum
heimshornum.
Aður en lengra er haldið, væri
ekki úr vegi að gera nokkra grein
fyrir þessu heimsundri, sem
tóbaksjurtin er.
Eitur
Nikótin er efni, sem finnst i
blöðum tóbaksjurtarinnar. Efni
þetta ku vera svo sterkt eitur, að
væri örlitlum skammti þess dælt i
mann, orsakaði það þegar i stað
hjartalömun, og þá dauða. Vart
getur um annað eitur jafn sterkt.
bá finnast i tóbakinu ýms önnur
eiturefni, og mætti til dæmis
nefna blásýru, kolsýru og am-
móniak, en svo sterkt er
nikótinið, að varla tekur þvi að
telja þessi nöfn. Af nikótininu
stafar reykingamönnum þvi fyrst
og fremst hætta.
Áhrif tóbaksreykinga.
Astæða þess, að börn hefja
reykingar, á ekkert skylt viö
tóbaksnautnina, þvi að hana
þekkja börnin ekki fyrr en eftir að
hafa vanið sig á tóbak, en það
tekur nokkurn tima. bað er þvi
helzt sefjunin, sem þvi veldur,
unglingum finnst vænlegt að
byrja að reykja til þess að sanna
manndóm sinn. begar svo tekizt
hefur að venja likamann við
reykinn, en það gengur ekki alltaf
harmkvælalaust, reynist ekki
jafn auðvelt að venja sig af ósiðn-
um aftur. Til þess liggja ýmsar
ástæður, en hér verður aðeins
komið að þeim, sem beinlinis
verka á likamann.
Helztu ástæðurnar munu vera
þær, að tóbaksreykurinn verkar
bæði róandi og örvandi. örvandi
þegar fólk er þreytt (dregur úr
þreytutilfinningu) eða miður sin,
en róandi þegar það er tauga-
óstyrkt og æst.
Orsakir hinna örvandi áhrifa
munu vera þær, að nikótinið fær
nýrnahettumerginn til að fram-
leiða adrenalin, en það verkar
þannig á lifur og vöðva, að þau
láta af hendi glycogenbirgðir
sinar, sem aftur verða að sykri i
blóðinu. betta er orsökin fyrir
þvi, að reykingamönnum finnst
þeiröðlast meiri orku. Náttúrlega
orsakar þetta mikinn missi
glycogens, þ.e.a.s. hjá þeim, sem
reykja mikið, en of litið sykur
magn veldur þreytu, og auk þess
starfar heilinn ekki eðlilega —
reykingamaðurinn verður mjög
taugaspenntur og þreytist við
minnstu áreynslu.
Vissulega virðist manni, að
þessar staðreyndir einar saman
ættu að vega allmjög upp á móti
þeirri velliðan, sem er samfara
reykingum, en reyndin er önnur.
Reykingar fara stöðugt vaxandi.
Æ fleiri unglingar, og jafnvel
börn, venja sig á reykingar.
Reyndar hef ég engar nýjar tölur
handbærar um þau mál, en sam-
kvæmt könnun, sem framkvæmd
var i barnaskólum Reykjavikur
fyrir tiu árum, var tiundi hver tiu
ára drengur farinn að reykja og
þriðji hver þrettán ára. Stúlkur
byrja ekki svona ungar, en þær
sækja sig með aldrinum, og um
tvitugt gefa þær karlkyninu ekk-
ert eftir. (bessar tölur gilda að
sjálfsögðu ekki lengur. Liklegast
er, að þær séu allmiklu hærri nú).
Sjúkdómar af völdum
tóbaksreykinga
bótt læknar, og sjálfsagt vel-
flestir leikmenn, hafi nú um ára-
bil vitað um óhollustu af völdum
reykinga, þá var með þetta mál
eins og önnur, að nauðsyn bar til
að gera gangskör að þvi og sanna
það visindalega. bað var árið
1962, að hin fræga tiu manna
nefnd settist á rökstóla. Nefnd
þessi var bandarisk að þjóðerni,
skipuð læknisfróðum mönnum.
Markmið hennar var að sanna
(eða afsanna), að reykingar væru
heilsuspillandi. Nefndin skilaði
svo niðurstöðum sinum árið 1964,
i janúarmánuði. Alitsgerð hennar
kom út i bókarformi undir nafn-
inu „Smoking an d Health”.
Ég man glöggt eftir risafyrir-
sögnum dagblaða, frásögnum i
útvarpi og umræðum manna á
götuhornum, ve gna þessa. Niður-
stöður nefndarinnar voru nefni-
lega geigvænlegar:
1. Sigarettureykingar orsaka
lungnakrabba i karlmönnum, og
allt virðist benda til, að þvi sé eins
farið með konur.
2. Sigarettureykingar eru mikil-
vægasta orsök „krónisks bron-
kitis” og auka á hættu dauða af
völdum „krónisks bronkitis” og
„emphysema”, sem er
lungnasjúkdómur.
3. Sigarettureykingar draga mjög
úr starfsemu. bað er mun al-
RANGE ROVER
FERÐABÍLL — TORFÆRUBlLL
LÚXUSBlLL — H RAÐ AKSTU RSBlLL
Með því að sameina orku og þægindi Rover fólksbílsins
og eiginleika hins sterka torfærubíls, LAND-ROVER, hefur
fengist ökutæki, sem í rauninni er fjórir bílar í einu.
Þegar á allt er litið, eru möguleikar RANGE-ROVER stór-
kostleg'ir og notagildið víðtækt. Hann ó allstaðar jafn vel
við: Á hraðbrautum, á bændabýlum, ó „rúntinum" í stór-
borginni og inn í öræfum.
RANSE HOVER dffiPjfc
■B