Tíminn - 09.04.1972, Blaðsíða 8

TÍMINN
Sunnudagur 9. april 1972.

i IV ki nn 0( % ) m i kfn • ii Hækkun blaðgjaldanna
Frá Stokkseyri.
Ritstjórarnir vita betur
Ritstjórar Morgunblaðsins,
Alþýðublaðsins og Visis keppast
nú við að segja frá ■
verðhækkunum, sem orðið hafa
að undanförnu, og reyna eftir
megni að færa þær allar á kostnað
núverandi rikisstjórnar.
Einkum kenna þeir um
kauphækkunum og vinnutima-
styttingu sem samið var um
nokkru fyrir siðastl. áramót.
Þessu halda ritstjórar blaðanna
hiklaust fram, enda þótt þeir viti
manna bezt, aö verðhækkanir
þær, sem hafa oröið siöan um
áramót, reka fyrst og fremst
rætur til útgjaldahækkana, sem
voru komnar að mestu eða öllu
leyti til sögu fyrir verðstöðvunina
svonefndu og neitað hafði verið
um leyfi til að taka inn I verðlagið
fyrr en hún féll úr gildi.
Bezta dæmið um þetta er
hækkunin á blað gjöldum og aug-
lýsingatöxtum dagblaðanna, sem
gekk f gildi um áramótin. Þá
hækkuðu blað gjöldin um 15.4%
og auglýsingataxtarnir um 8%.
Dagblöðin sóttu um þessa hækkun
23.febrúar 1971 vegna útgjalda-
hækkana, sem þá voru þegar
komnar til sögu. Þeim var hins
vegar neitað um þessa hækkun
meðan verðstöðvunin var i gildi
og fengu hana þvi ekki fyrr en um
áramótin. En verðhækkunin, sem
þau fengu þá, stafaði samkvæmt
framangreindu öll af útgjalda-
hækkunum sem höfðu verið til
orðnar fyrir 23,febrúar 1972. Hún
rekur þvi að öllu leyti rætur
til útgjaldahækkana, sem urðu i
tið fyrrverandi rikisstjórnar.
Þetta vita ritstjórar Morgun-
bláðsins, Visis og Alþýðublaðsins
mæta vel. Þeir vita einnig, að hið
sama gildir um langflestar aðrar
verðhækkanir, sem hafa orðið að
undanförnu. Samt hamra þeir á
því dag eftir dag, að allar þessar
verðhækkanir séu af völdum nú-
verandi rikisstjórnar. Gleggra
dæmi er ekki hægt að fá um
stjórnarandstöðu, sem segir vis-
vitandi ósatt.
*
Spádómur Olafs
hefur rætzt
Þegar ölafur Björnsson,
prófessor talaði um hrollvekjuna,
sem myndi taka við af verð-
stöðvuninni, átti hann ekki sizt
við það, að meðan hún stæði yfir,
yrði ýmsum óhjákvæmilegum
verðhækkunum frestað, en þær
myndu kom til sögu með stór-
auknum þunga, þegar verð-
stöðvuninni lyki. Það er þetta,
sem hefur verið aö gerast nú eftir
áramótin.
Þegar Nixon fyrirskipaði
þriggja mánaða verðstöðvun i
Bandarikjunum á síöasti. hausti,
likti einn af helzt hagfræðingum
Bandarikjanna henni við fyrri
hálfleik i knattspyrnu, liðsmenn
héldu að sér höndum og gerðu
ekki neitt mark, með það fyrir
augum að búa sig betur undir
seinni hálfleik og setja öll mörkin
þá. Bráðabirgðaverðstöðvun
leysti ekki neinn vanda, heldur
frestaði honum um stundarsakir
með þeim afleiðingum, að hann
yrði enn meiri siðar. Þetta hefur
vissulega sannazt fullkomlega i
sambandi við þá verðstöðvun,
sem var hér á siðastl. ári. Það
sýna verðhækkanirnar að undan-
förnu.
Hrollvekjan 1967
En þetta er ekki fyrsta reynsla
Islendinga af slikri bráðabirgða-
verðstöðvun. Fyrrv. rikisstjórn
lék nákvæmlega sama bragð
fyrir þingkosningarnar 1967. Þá
var öllum verðhækkunum frestað
haustið 1966 og ákveðin verð-
stöðvun fram yfir kosningar. A
þeim tima, sem verðstöðvunin
gilti, hélt vandinn áfram að
aukast. Fyrrv. stórn sá ekki
annað ráð til að mæta honum en
að leyfa miklar verðhækkanir og
fellasíðan gengi krónunnar. Al-
menningur sem hafði i alltof
stórum stil blekkzt til að trúa þvi
fyrir kosningarnar, að búið væri
að stöðva verðhækkanirnar, fékk
yfir sig miklu stórfelldari verð-
hækkanir en nokkru sinni. Jafn-
framt gerði rikisstjórnin ráð-
stafanir til að launafólk fengi
þessar verðhækkanir ekki bættar
i auknum dýrtiðarbótum. Niður-
staðan varð þvi stórfelld kjara-
skerðing hjá launþegum.
Astæðan til þess, að verð-
stöðvunin hefur nú ekki leitt til
jafnmikillarhrollvekju og haustið
1967 er fyrst og fremst sú, að nú
fer önnur rikisstjórn með völd.
Hún spornar gegn verð-
hækkunum eftir fremsta megni
Það er ekki sizt hér, sem einn
meginmunur á stefnu fyrrverandi
sjórnar og núverandi stjórnar
kemur hvað skýrast i ljós.
r
Oheiðarleg
vinnubrögð
Verðstöðvanirnar 1966 og 1970
eru ömurlegt dæmi um vinnu-
brögð óheiðarlegra stjórnmála-
manna, sem leggja aðaláherzlu á
að afla sér fylgis með þvi aö
blekkja almenning. Það var
öllum ljóst haustið 1966, að
vandinn i efnahagsmálunum var
orðinn svo mikill, að tafarlaust
þurfti að gripa til róttækra aö-
gerða. 1 stað þess að bregðast
karlmannlega við vandanum, á-
kvað rikistjórnin að fresta honum
og fyrirskipa verðstöðvun til þess
að lata menn halda, að allt væri i
bezta lagi. Viðvaranir Fram-
sóknarmanna voru kallaðar bar-
lómur og hrakspár. Stjórnin væri
búin að stöðva dýrtiðina og það á
stand myndi haldast áfram, ef
menn væru svo hyggnir að kjósa
stjórnarflokkana.
Nógu margir urðu til að trúa
þessu. Eftir kosningarnar fékk
fólk að reyna, að það hafi verið
illa svikið. Þá voru opnaðar allar
gáttár fyrir verðhækkanir og dýr-
tið og krónan að lokum lækkuð.
Verðstöðvunin hafði ekki aðeins
reynzt gagnlaus, heldur hættuleg
bráðabirgðaráðstöfun, sem hafði
hins vegar hjálpað óvönduðum
stjórnmálamönnum til að vinna
kosningar.
Ráð Alþýðuflokksins
Margir af leiðtogum Sjálf-
stæðisflokksins mega eiga það, að
þeir vildu ekki leika sama
leikinn haustið 1970. Þeir töldu
vandann þá svo mikinn, að ekki
myndi nást samkomulag um að
leysa hann fyrir kosningar. Það
var þvi tillaga þeirra, að efnt yrði
til kosninga þá strax um haustið.
Foringjar Alþýðuflokksins vildu
hins vegar ekki fallast á það. Þeir
vildu sitja meðan sætt væri. Að
ráðum þeirra og hinna óábyrgari
leiðtoga Sjálfstæðisflokksins var
ákveðið að reyna að blekkja al-
menning i annað sinn með bráða-
birgðaverðstöðvun. Allar verð-
hækkanir voru stöðvaðar fram
yfir kosningar, enda þótt fyrir-
sjáanlegt væri, að það myndi
valda hallarekstri hjá ýmsum at-
vinnugreinum. Þessu til viðbótar
voru fjárlögin fyrir 1970 áætluð
eins lágt og hægt var, m.a. með
þvi að fresta hækkun á almanna
bótum fram yfir næstu áramót og
semja þannig við opinbera
starfsmenn, að veruleg hækkun á
kaupi þeirra komi ekki til fram-
kvæmda fyrr en á næsta ári. Með
þessum hætti átti að leyna
almenning þvi, hvernig komið
væri og láta hann halda, að allt
væri I bezta lagi.
Arangur
stjórnarskiptanna
En kjósendur létu ekki blekk-
jast i annað sinn. Þeir mundu
eftir reynslunni frá 1967. Þeir
vildu ekki kalla yfir sig ftór-
felldar verðhækkanir og gengis-
fellingar i annaö sinn. Þeir skiptu
nú um stjórn. Þessari stjórn er
það að þakka, að nú hefur ekki
verið látið undan öllum verð-
hækkunarkröfum eins og 1967.
Þótt verðhækkanir hafi orðið
verulegar og eigi eftir að verða
nokkrar er það ekki nema sviður
hjá sjón i samanburði vð hroll-
vekjuna haustið 1967. Núverandi
rikisstjórn reynir nefnilega eftir
megni að halda verðhækkunum i
skefjum og leyfa ekki nema hluta
af þvi, sem farið er fram á. Þrátt
fyrir það er óhjákvæmilegt að
verðhækkanir verði nokkrar
sökum þess, hvernig komið var
þegar hún tók við völdum, og
framannefnt dæmi um dagblöðin
sýnir ljóslega.
Uppgötvun Gylfa
og Jóhanns
Það kemur nú næstum daglega
i ljós, að liðan forustumanna
stjórnarandstöðunnar fer hrið-
versnandi. Það virðist fyrst nú
vera að renna upp fyrir þeim, að
þeir eru ekki lengur i stjórn. Það
gildir bersýnilega það sama um
þá og sagt er um jarðbundna
menn, að þeir átti sig seinna á þvi
en aðrir, þegar þeir flytjast i aðra
tilveru. Gylfa Þ. Gislasyni og
Jóhanni Hafstein hefur þótt vænt
um ráöherrastólana sina og hafa i
anda setið áfram i þeim mörgum
mánuðum eftir að þeir voru búnir
að missa þá i veruleikanum. En
nú eru þeir að uppgötva, að þeir
eru búnir að missa þá. Það bætir
,ekki úr skák, að flokksmenn
þeirra eru að verða mjög óþolin-
móðir vegna þess, hve léleg st-
jórnarandstaðan þeirra er. Alveg
sérstaklega finnst þeim litið til
um vopnið, sem ætti að bita mest.
Margir Sjálfstæðismenn segja, að
Morgunblaðið sé gagnlausara en
Alþýðublaðið, enda þótt það hafi
fimmtánfalt meiri útbreiðslu.
Misheppnuð
sýning
Uppþot þaö, sem þeir Jóhann
og Gylfi gerðu i sambandi viö
flugbrautarmálið á Keflavikur-
velli, er gott dæmi, um, hversu
málefnasnauð og máttlaus st-
jórnarandstaðan er. Þeir Jóhann
og Gylfi töldu sér trú um, að hér
fengju þeir tækifæri til að sýna,
að þeir gætu eitthvað, en öll vopn
snérust i höndum þeirra sökum
fortiðar þeirra sjálfra. Þeir
deildu á rikisstjórnina fyrir að
hafa ekki strax haft samráð við
Alþingi og utanrikismálanefnd.
Fyrrvandi stjórn hafði aldrei gert
það i slikum málum. Núverandi
rikisstjórn hafði lika fulla vit-
neskju um, að stjórnarandstaðan
var fylgjandi þvi að leyfið til flug-
brautarlengingarinnar yrði veitt.
Og leyfisveitingin hefði þannig
stuðning 51 þingmanns. Allt
glamur þeirra Jóhanns og Gylfa
féll þvi máttlaust niður. Sýningin,
sem átti að sanna snilld þeirra og
vigfimi, miklu meira en mistókst.
Dæmi um misheppnaðari st-
jórnarandstöðu er ekki hægt að
finna i þingsögunni.
Klofningsþátturinn
Af öllum misheppnuðum
þáttum i þessari leiksýningu
Jóhanns og Gylfa misheppnaðist
sá mest, sem bezt var þó reynt
að vanda til, en það var viðleitnin
til að reyna að spilla á milli st-
jórnarflokkanna vegna á-
greinings þeirra um flugbrautar-
leyfið. Bersýnilegt var að Jóhann
og Gylfi töldu sig hafa fengið hér
gullið tækifæri til að fullnæe.ja
kröfu þeirra ungu Sjálfstæðis-
manna, sem lögðu á þau ráð, að
reynt yrði eftir megni að ala á rig
og sundrungu milli stórnar-
flokkanna og einstakra ráðherra.
011 viðleitni Gylfa og Jóhanns til
þess að nota umræddan ágreining
i þessu skyni bar alveg þver-
öfugan árangur, eða þann að
auka samheldni stjórnar-
flokkanna. Það hefur aldrei verið
farið dult með þann ágreining,
sem hér er um að ræða, enda var
hann strax látinn koma fram i
stjórnarsáttmálanum, en hér er
um að ræða mismundandi afstöðu
til Atlantshafsbandalagsins.
Eftir þessa misheppnuðu klof-
ningstilraun Gylfa og Jóhanns
mun þessi ágreiningur aðeins
styrkja samheldni stjórnar-
fblkkanna um þau mörgu mál-
efni, sem algjör samstaða er um.
Er Gylfi
orðinn gamall?
Gylfi Þ. Gislason hefur oft tekið
þvi léttilega, sem sagt hefur
verið, ekki alveg að tilefnislausu,
að honum væri gjarnt á að skipta
um skoðun . Hann hefur m.a. einu
sinni komizt svo að orði, að hann
teldi það ellimerki, ef hann missti
hæfileikann til að skipta um
skoðun. Margt bendir til þess, að
hann sé að vissu marki búin að
missa þennan hæfileika. Gamlir
vinir hans höfðu gert sér vonir um
að hann myndi draga þann lær-
dóm af úrslitum siðustu þing-
kosninga, að hann ætti að hætta
fylgispekt sinni við Sjálfstæðis-
flokkinn. En þetta virðist ekki
ætla að rætast. A.m.k. hefur Gylfi
aldrei veitt Sjálfstæðisflokknum
eindregnar fylgi en siðan
hann kom heim frá Kaupmanna-
höfn. Það væri raunalegt, ef Gylfi
væri búinn að missa hæfileikann
til að skipta um skoðun, þegar
hann þarfnast hans mest. Þ.Þ