Tíminn - 11.04.1972, Blaðsíða 11

10
Hörður Sigurgrímsson
Asgrimur Pálsson
Grétar Zóphaniasson
Agúst Guðbrandsson
Stefán Jónsson
Vernharður Sigurgrimsson
TÍMINN
Þriðjudagur 11. april 1972
Þriðjudagur 11. april 1972
TÍMINN
11
BJARTSÝNI GÆTIR í ATVINNULÍFI
Á STOKKSEYRI OG EYRARBAKKA
Það fer ekki mikið fyrir
Stokkseyri, er maður sér þorpið
ofarlega úr F'lóanum, en um leið
og komið er á veginn, sem liggur
út i þorpið, koma fyrstu sérein-
kenni þorpsins i ljós, þ.e. sjó-
varnargarðarnir, sem byggðir
voru fyrir siðustu aldarmót.
Maður á bágt með að trúa, að það
hali verið bændur og útvegsmenn
staðarins, sem hlóðu þessa garða,
ásamt búaliði sinu. Efnið i garð-
ana var sótt i fjöruna og einnig
upp i Flóann. Grjótið var borið á
handbörum eða þá dregið af hest-
um. Svo vel eru þessir garðar
hlaðnir, að fólk gæti haldið, að hér
hefðu verið æföir steinhleðslu-
menn að verki.
En Stokkseyri hefur fleiri sér-
einkenni, og ber þar hæst brim-
garðinn fræga og hina fallegu
fjöru, sem liggur milli sjóvarnar-
garðanna og skerjagarðsins.
Skerjagarðurinn, sem skapar
hið fræga Stokkseyrarbrim, hefur
ætið þótt tignarlegur og um leið
ógnvekjandi, ekki sizt sæfar-
endum. Brimgarðurinn hefur
lengi staðið Stokkseyri fyrir þrif-
um. Þar helur ekki verið hægt að
fara i gegn nema á 20—30 tonna
bátum, fyrr en nú á siðustu árum,
en allir stærri bátarnir verða að
sæta sjávarföllum, er þeir fara
inn og út úr höfninni.
Margir þekktir tslendingar
hala komið frá Stokkseyri, bæði
fyrr og nú. 1 þvi sambandi má
m.a. nefna Þuriði formann, sem
var skipstjóri á áttæringum frá
Stokkseyri i fjölda ára á 19. öld-
inni. Af seinni tiðar mönnum ber
hæst þá Pál Isólfsson og Helga
Sæmundsson, og báðir bera þeir
einsog flestir, sem alizt hafa upp
á Stokkseyri, mikla ást til þessa
byggðarlags.
Mikil endurbót
á bátaflotanum.
Fyrir stuttu komum við á
Stokkseyri og ræddum þar við
nokkra menn. Fyrst hittum við að
rnálf Vernharö Sigurgrimsson
bónda i Holti, en Vernharður er
oddviti Stokkseyrarhrepps.
Fyrst spyrjum við Vernharð
hvaða framkvæmdir hafi verið og
séu efst á baugi hjá Stokkseyr-
ingum.
— Fyrst ber að nefna hafnar-
framkvæmdirnar og uppbygg-
ingu frystihússins, en að þessum
verkefnum var mjög mikið unnið
i fyrra. Þá erum við að endurnýja
varavatnsveituna og höfum
haldið áfram uppbyggingu vatns-
veitunnar.
— Hvað var gert i hafnarmál-
unum i fyrra?
— Brimvarnargarðurinn var
lengdur og höfnin dýpkuð. Þetta
verk er mjög dýrt og erfitt fyrir
sveitarfélagiö, en bráðnauðsyn-
legt. Kostnaðaráætlunin fór langt
fram úr áætlun. Upphaflega var
áætlaður kostnaður upp á 10.8
millj. kr., en þegar allt kemur til
alls verður kostnaðurinn senni-
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllll
Texti Þorleifur ólafsson
Myndir
Gunnar V. Andrésson
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiii
lega um 17 milljónir. Það er mjög
bagalegt að fá ekki nákvæmari
kostnaðaráætlanir.
Enn er geysimikið verk eftir, og
ber fyrst að nefna hækkun
bryggjunnar, og svo þarf að gera
rás út fyrir brimgarðinn, en það
er nauðsynlegt, til að geta tekið
stærri báta með góðu móti inn á
höfnina. begar öllum þessum
framkvæmdum er lokið, er gert
ráð fyrir, að 50—60 tonna bátar
geti athafnað sig i höfninni.
— Hvernig hefur atvinnuást-
andið verið á Stokkseyri að un-
danförnu?
— A siöasta ári var mikil at-
vinna hér á staðnum, og svo hefur
einnig verið i vetur. Mest at-
tir Stokkseyrarhöfn
vinnan i landi var við uppbygg-
ingu hraðfrystihússins, en einnig
hefur verið mikið um ibúðarhúsa-
byggingar. Undanfarin ár hafa
verið 6—8 hús i smiðum á ári
hverju. En þó svo að mikið hafi
verið byggt, þá hefur ekki orðið
mikil fjölgun á ibúum. Ibúa
fjöldinn hefur nánast staðið i stað,
en þeir eru um 500. Aftur á móti
hefur meðalaldur ibúanna breytzt
til hins betra, enda er það flest
ungt fólk, sem byggir hér á staðn-
um.
— Hvað getur þú sagt um
ykkar helztu atvinnu greinar,
landbúnaðinn og sjávarútveginn?
— Með hafnarbótunum hefur
átt sér stað mikil endurnýjun á
bátaflotanum, og i vetur eru
gerðir út héðan 8 bátar, þar af
bættist einn i hópinn nú fyrir
nokkrum dögum. Sá bátur er 48
rúmlestir, byggður i
Stykkishólmi og ber nafni Geir
Jónasson.
Aftur á móti hefur landbúnað-
urinn farið heldur minnkandi, en
búin hafa stækkað, og fram-
leiðslan hefur þar af leiðandi ekki
minnkað. Ég vil taka það fram,
að litlir árekstrar eru milli sjávar
og sveitar. Við hér i sveitinni
stundum vinnu yfir vetrartimann
niðri i þorpi, en erum svo heima
við á sumrin.
— Hafið þið áhuga á að koma
upp einhvers konar iðnaði i
tengslum við sjávarútveginn,
eins og t.d. þaraverksmiðju?
— Þaraverksmiðja væri senni-
lega risin upp hér, ef fólk væri
fyrir hendi.
— Hvað viltu segja um þá
útgerð og fiskvinnslu, sem nú á
sér stað á Selfossi?
— Ég tel, að fullvinnsla hefði
átt að vera á Selfossi — ekki
frumvinnsla.
Gerum bændur
að iðnaðarmönnum
Hörður Sigurgrimsson, bóndi i
Holti, vill að bændur verði smám
saman gerðir að iðnaðarmönn-
um, Þess vegna lögðum við
nokkrar spurningar fyrir Hörð?
Við báðum hann að segja okkur
litillega frá þessari hugmynd
sinni.
Hörður sagði að hann teldi, að
gera ætti mönnum það að keppi-
kefli að stunda landbúnaðar-
störfin og um leið yrði búskap-
urinn mönnum meira virði. En til
þess þarf bætta menntun.
Um þessar mundir er mikil
eftirspurn eftir jörðum, og
margir þeirra, sem vilja kaupa
þessar jarðir, hafa litið sem ekk-
ert vit á búskap. Búnaðarbankinn
þarf að krefjast þess, að menn,
sem eru i jarðakaupum, hafi eitt-
hvert inngrip i búskapinn.
Þar sem lánsfé til landbúnað-
arins er ekki of mikiö, þarf góða
menntun til að reka bú. Enda
Framhald á bls. 19
Við fórum frá Stokkseyri vestur
á Eyrarbakka, þennan fornfræga
verzlunarstað Sunnlendinga. En
um aldaraðir var Eyrarbakki
aðalverzlunarstaður Arnesinga
og Rangæinga. Þó svo að langt sé
siðan, að Eyrarbakki hætti að
gegna þessu hlutverki, þá ber
staðurinn þess augljós merki, að
þar hafa verið mikil umsvif áður
fyrr. Það þarf ekki að nefna nema
Faktorshúsið fræga til að minna á
forna frægð staöarins. Þvi húsi
hefur verið haldið vel við, og mun
það halda uppi fornri frægð
staðarins um ókomna tið.
Hafnarmálin erfiður
hjallur
Þegar við vorum komnir á
Eyrarbakka, hittum við þá Þór
Hagalin, sveita-stjóra, og Öskar
Magnússon oddvita fyrsta að
máli.
Fyrst spurðum við þá að þvi,
hvort þeir teldu æskilegt, að
Eyrarbakki og Stokkseyri ættu &&
sameinast i eitt sveitaíélag á
næstu árum.
Þór og Óskar sögðust vera al-
gjörlega á móti þvi. Þetta hefðu
verið sameiginleg sveitafélög til•
siðustu aldar, en þá var þeim
skipt. Þeir ögðust telja, að litið
myndi sparast við sameiningu
staðanna.
Aftur á móti sögðu þeir, að þeir
teldu, að Suðurlandsáætlun ætti
að skapa byggðarkjarna ák-
veðinn sess, og þá á sviði sam-
vinnu en ekki samkeppni.
—Hvaða verkefni hefur hvilt af
mestum þunga á Eyrbekkingum
undanfarin ár?
— Það má segja, að aðeins eitt
mál hafi hvilt með verulegum
þunga á okkur að undanförnu og
það munar lika um það, en það er
bygging hafnarinnar.
—Við höfum unnið að byggingu
hafnarinnar s.l. 10 ár, eftir getu
okkar. Og nú má segja, að bátar
séu nokkurn veginn öruggir,
þegar þeir eru komnir inn i
höfnina.
Fram til þessa, hafa farið 32
milljónir i hafnargerðina og það
er ekki svo litið, þegar tillit er
tekið til þess, að ibúar þessa
staöar eru ekKi nema 542. pena
vandamál okkar skýrist bezt
þannig, að á yfirstandandi ári
þurfum við að borga röskar 5000
kr i afborganir og vexti á hvern
Ibúa hérna i þorðinu. Það verða
þvi um 25 þús kr. á visitölu-
fjölskylduna.
Stærsta skrefið i hafnarmálum
okkar var stigið á árunum 1963 —
1967, er brimbrjóturinn var
byggður. a þessum árumþurftu
sveitafélögin að leggja fram 60%
af kostnaði, en rikið 40%. Á árinu
1968 breyttist þetta þannig, að
rikið lagði til 75%, en sveitafél-
ögin 25%. Þetta gjörbreytti öllu
fyrir þau sveitafélög, sem þá
höfðu ekki lagt út i dýrar hafnar-
framkvæmdir. En hlutur hinna,
sem áður höfðu farið út i dýrar
framkvæmdir var ekkert réttur,
þannig að okkar höfn á eftir að
verða okkur erfiður hjallur á
næstu árum.
— Hvað um aðrar framkvæmdir á
vegum hreppsins?
— Við erum nýbúnir með vatns-
veitu fyrir staðinn, en hún er ekki
nægileg. Vatnsþörfin hefur aukizt
mikið með mikilli aukningu i fisk-
iðnaöinum. Vatnsveitan var
byggð að mestu á árunum 1966-
1970, og um þessar mundir
stefnum við að þvi að bæta viö
annarri borholu i Kaldaðarnesi.
Þetta verður ekki dýr fram-
kvæmd, þar sem dælurnar við
hina borholuna eru svo kraft-
miklar að við þurfum ekki að
bæta við þær.
Brú yfir Ölfurárósa
— Hvernig hefur atvinnu-
ástandið verið að undanförnu?
— Það má segja, að atvinnu-
ástandiðhafi verið gott nú siðustu
árin. Það er helzt i kringum ára-
mótin, aö hér er timabundið at-
vinnuleysi.
Cr frystihúsinu á CyrarDaKKa
Við teljum, að úr þessu megi
bæta á tvennan hátt. I fyrsta lagi
þyrfti að koma hér upp ein-
hverjum iðnaði, og kæmi þá
niðurlagning vel til greina. 1 öðru
lagi væri hægt að afla aukins hrá-
efnis með þvi að gera brú yfir
ölfusárósa og aflanum yrði ekið
hingað á bilum frá Þorlákshöfn.
Það er brýn nauðsyn að koma upp
brú yfir ósa ölfusdr, og er það eitt
af óskamálum okkar.
— Þið talið um óskamál, hvaða
óskamál eigið þið fleiri, sem eru
á döfinni?
— Við vonum t.d. að innsiglingin
verði bætt á næstu árum. Annars
erum við þeirrar skoðunar, að
hafnarmál Arnessýslu beri að
taka þannig, að um eitt vandamál
sé að ræða. Enda teljum við
okkur eiga sama rétt til lands-
hafnarinnar i Þorlákshöfn og
Þorlákshafnarbúar.
Þá getum við einnig nefnt
varanlega gatnagerð, en það mál
verður vafalaust mjög erfitt, en
sem betur fer þurfum við ekki að
skipta um jarðveg i götunum
okkar ef við förum út í varanlega
gatnagerð. En það er með þessi
mál, sem önnur, Við verðum að
sniða stakk eftir vexti.
— Viö töluðum um sameiningu
Stokkseyrar og Eyrarbakka i upp
hafi, hvað segið þið viö þeirri til-
lögu, sem upp hefur komið um
sameiningu allra sveitafélaga i
Flóa og ölfusi?
— Við teljum engar likur á, að svo
verði. T.d. átti einu sinni að gera
svæðaskipulagningu, sem tæki til
þeirra 5 þorpa, sem eru i Flóa og
ölfusi. Þvi miður byggðu menn
loftkastala i þessum efnum, sem
svo mörgum öðrum. En innan
skipulagsstjórnar rikisins rikti
verulegur áhugi á þessum efnum.
Þetta mál strandaði á einstak-
lingum.
Hitt er svo annað mál, að sam-
vinnan milli þessara staða eykst
sifellt. 1 þvi sambandi má nefna
tvö mál, þ.e. sameiginlega sorp-
hreinsun og jarðhitaleit. I sam-
bandi við sorpleitina má þó geta
þess, að þar riktu sérsjónarmið
eins og oft vill verða. Stóri bróðir
Selfoss vildi ekki vera með. Kaus
frekar að borga 10-15% meira
fyrir hreinsunina.
Nú eru komnir sveitastjórar i
öll þessi sveitafélög, og hafa
málin þróazt þannig, aö þeir
hittast reglulega, og um leið er
stefnt að aukinni samvinnu.
Vill koma upp full-
komnum niðursuðuið-
naði á. Selfossi — ekki
fiskverkun.
— Þorgeir Guömundsson er
framkvæmdastjóri Hraðfrysti-
stöðvar Eyrarbakka h.f. —
Þorgeir segir okkur, að frá
Framhald á bls. 19
Unniö er að jaröhilaleit
á Eyrarbakka
Þór llagalin
Séö yfir austurhluta Stokksevrar
Eyrarbakki (séö til austurs)
Þorgeir Guömundsson