Tíminn - 12.04.1972, Page 7
Miðvikudagur 12. apríl 1972.
TÍMINN
7
,s%wA
Frauiiókttartlokkurinn
Rdðstefna um varnir
gegn mengun sjávar
í Reykjavik stendur nú yfir ráðstefna um
varnir gegn mengun sjávar og bann við losun
hættulegra úrgangsefna i hafið. Utanrikisráðu-
neytið gengst fyrir þessari ráðstefnu og hefur
skipulagt hana. Þessi ráðstefna er nokkurs
konar framhald af ráðstefnu, sem haldin var
um þessi efni i Ottawa i Kanada i nóvember og
er til undirbúnings ráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna i Stokkhólmi i sumar um verndun
umhverfis mannsins. Er stefnt að þvi að ná
samkomulagi um uppkast að samningi, sem
fengið æti sem viðtækastan stuðning annarra
þjóða á Stokkhólmsráðstefnunni og þar með al-
þjóðlegt lagagildi.
Á siðasta ári náðist mikilvægur áfangi i
þessum málum, er gerður var svæða-
samningur 12 þjóða um bann við losun hættu-
legra efna i Norðaustur-Atlantshaf. Sam-
ningurinn tekur gildi, þegar 7 af þessum 12
þjóðum hafa formlega staðfest hann, en búizt
er við,að það verði á þessu ári.
1 ræðu, sem Einar Ágústsson, utanrikisráð-
herra,flutti við setningu ráðstefnunnar i fyrra-
dag, sagði hann, að svæðasamningar einir sér
væru ekki fullnægjandi lausn á þvi , vandamáli.
sem við væri að etja. Þörf væri alþjóðlegra
ráðstafana, viðtæks alþjóðasamnings, sem
tæki til allra hafa heimsins og yrði til styrktar
þeim svæðásamningum, sem siðar kynnu að
vera gerðir.
Utanrikisráðherra sagði, að rikisstjórn
íslands legði áherzlu á, að slikur samningur
yrði sem itarlegastur og áhrifarikastur og að
meginmarkmið hans beindist að verndun fiski-
stofnanna. Væri það i fullu samræmi við stefnu
islenzku rikisstjórnarinnar, sem framfylgdi
strangari fiskverndunarreglum gagnvart
islenzkum þegnum en alþjóðarreglur krefðust.
Slik framkvæmd ylli óhjákvæmilega nokkru
óhagræði, en mundi þegar til lengdar léti hafa
hagstæð áhrif á fiskistofna Norðaustur-
Atlantshafsins. Á sama hátt væri ekki ósenni-
legt, að strangur mengunarvarnasamningur
kynni að valda iðnaði aðildarrikja sliks
samnings erfiðleikum i byrjun, en slikur
samningur myndi tvimælalaust eiga rikan
þátt i þvi að vernda heimshöfin gegn skað-
legum áhrifum.
Verðlagning búvara
Rikisstjórnin hefur lagt fram frumvarp á
Alþingi um Framleiðsluráð landbúnaðarins og
fl. Meginbreytingin, sem i frumvarpinu felst
frá gildandi lögum, er sú, að bændastéttin mun
semja beint við rikisvaldið um verðlag land-
búnaðarvara, og skal rikisstjórnin skipa þrjá
fulltrúa i sexmannanefnd i stað þeirra full-
trúa, sem tiltekin launþegasamtök hafa
tilnefnt i nefndina. Þá verður Fram-
leiðsluráði heimilt, að fengnu samþykki land-
búnaðarráðherra, að gera tilteknar ráð-
stafanir til stefnumörkunar i búvörufram-
leiðslu. —TK ~
Anthony Sylvester, Guardian:
Tító tókst að koma
á ró í Júgóslavíu
Króatískir þjóðernissinnar eru þó ekki af baki dottnir
Titó
NOKKRAR héraðsstjórnir
og leiðtogar ýmissa samtaka i
Júgóslaviu hafa lagt til, að
Tito marskálki verði veitt orð-
an ,,hetja alþýðunnar” i annað
sinn. Tilefnið er, að honum
virðist hafa lánazt að kveða
alveg niður „þjóðernis- og
andbyltingarsinna” i Króatiu,
en óróinn þar virtist ógna ein-
ingu rikisins meira en nokkuð
annað siðan kommúnista-
flokkurinn komst til valda.
Marskálkurinn flutti ræðu 1.
desember og réðist þar gegn
óróaseggjum, sem væru i
þann veginn að fara afvega.
Andstaðan virtist hjaðna þeg-
ar i stað og leiðtogar hennar
viðurkenndu villu sins vegar.
t lok janúar var búið að
svifta um 400 framámenn á
Króatiu fyrri störfum. Sumir
voru settir i fangelsi og 357 var
vikið úr flokknum.
ATOKIN voru hörð og
snertu allan kommúnista-
flokkinn i Króatiu, en allt fór
þetta fram án þess að einum
blóðdropa væri úthellt. Rétt
fyrirsiðast liðin áramót höfðu
þó margir spáð borgara-
styrjöld i landinu. Titó heldur
nú fram að ágreiningurinn
hafi ekki verið verulega alvar-
legur, heldur að mestu leyti
tilbúningur óvinveittra er-
lendra blaða.
Margir margfróðir menn á
Vesturlöndum um málefni
Júgóslaviu höfðu gert ráð
fyrir, að gripið yrði að nýju til
aðferða Stalins. Til þess hefir
ekki komið, og ekki heldur
leitað til gamalreyndra
manna eins og Alexanders
Rankovich, sem áður var yfir-
maður öryggislögreglunnar,
en vikið frá starfi árið 1966.
Sennilega hefir þetta valdið
Rússum nokkrum vonbrigð-
um, en þeir eru tiðast hlynntir
þeim, sem hörðu vilja beita i
Júgóslaviu.
TVO einstaklinga ber hæst
að afstöðnum átökunum i Kró-
atiu. Annar er Josep
Verhovec, formaður fram-
kvæmdanefndar miðstjórnar
kommúnistaflokks Króatiu.
Hinn er formaður miðstjórnar
flokksins, frú Milka Planinc.
Bæði eru þau hófsöm i skoðun-
um og hallast fremur á sveif
með vesturveldunum en Rúss-
um, ef þvi er að skipta, en tak-
markalaus hollusta við Tito er
þó höfuðeinkenni beggja.
Vist hafa átökin i Króatiu
dregið fram i dagsljósið ýmsa
nýja, litt kunna leiðtoga, sem
hafa i kyrrþey þokað sér
áfram i flokksstarfinu og beð-
ið þess, að hinir eldri létu af
störfum eða féllu i ónáð. At-
burðirnir að undanförnu gáfu
þeim allt i einu tækifæri til að
sanna Titó ágæti sitt, en hon-
um mislikaði verulega, að
gamli ágreiningurinn milli
Króata og Serba skyldi endur-
vakinn og eins og ýmsir
þeirra, sem hann hafði sett
traust sitt á, reyndust ekki
vandanum vaxnir þegar i
harðbakkann sló.
VLADIMIR Bakaric, sem
var einn helzti fulltrúi Titos i
Króatiu árum saman og jafn-
framt einn af aðalhöfundum
hins frjálslynda kommúnisma
i Júgóslaviu, hefir ávallt verið
andsnúinn öfgum króatiskra
þjóðernissinna. Hann er nú
sjúkur og sárþjáður, en eigi að
siður sakaður um of mikið
frjálslyndi og umburðarlyndi,
og talinn eiga nokkra sök á
erfiðleikunum.
Jakov Blazevic er einnig
gamalkunnur samherji Titós
marskálks og hefur að undan-
förnu verið forseti þjóðþings
lýðveldisins Króatiu. Hann er
nú sagður liggja undir grun,
enda þótt hann hafi snemma
rofið öll tengsl við þjóðernis-
sinna.
Ef til vill hefir komið einna
mest á óvart að Krste
Crevenkovski, hinn þraut-
reyndi leiðtogi Makedoniu-
manna hefir orðið allhart úti i
átökunum. Honum er nú fund-
ið til foráttu, að hafa farið of
mjúkum höndum um þjóð-
ernissinna heima fyrirog sýnt
Króötum samúð.
STANE Dolanc er aftur á
móti allgott dæmi um hina
upprennandi menn i Júgósla-
viu, en hann var litt kunnur
utan flokksins þar til i janúar i
vetur. Þá veitti hann forstöðu
ráðstefnu flokksins i Belgrad
og var þar falið það hlutverk,
að fást við afleiöingarnar af
baráttu þjóðernissinna, bæði i
Króatiu og annars staðar.
Dolanc er litið eitt innan við
fimmtugt, holdugur maður og
þægilegur i viðmóti. Hann er
skjólstæðingur Edvards Kar-
delj, eins helzta stjórnmála-
ráðgjafa Titós marskálks og
Sloveni eins og hann. Dolanc
hefir góðar skipulagsgáfur og
hefir nú verið skipaður for-
maður framkvæmdanefndar
æðstu flokksstofnunarinnar i
landinu. Æðsta ráðs banda-
lags kommúnista i Júgóslaviu.
Framkvæmdanefndinni hefir
verið breytt verulega og nú
eiga þar ekki sæti nema átta
menn, en voru áður fimmtán.
Sumir hafa getið sér þess til,
að Dolanc eigi að taka við af
Titó. Hann er fyrst og fremst
trúr flokksmaður, en gerir sér
eigi að siður manna gleggsta
grein fyrir raunveruleikanum
i landinu. Dolanc er mikill
málamaður, hefir ferðazt við-
ar og tekið þátt i námskeiðum
og ráðstefnum bæði i Moskvu
og i ýmsum höfuðborgum i
Vestur-Evrópu. En fáir efast
um, að hann kunni betur við
sig i hópi kommúnista og
sósialista i Vestur-Evrópu en
Austur-Evrópu.
EKKI þykir siður táknrænt,
að gengið hefir verið framhjá
Serbum við skipun i tvær mjög
mikilvægar stöður i rikiskerf-
inu. Króatinn Ivan Miskovic
hershöfðingi var gerður að
formanni öryggisráðs júgó-
slavneska rikisins, en bróðir
hans á sæti i æðsta ráði flokks-
ins.
Einnig var skipaður nýr for-
maður varnarmálaráðs rikis-
ins og varð Slóveninn Ivan
Dolnicar hershöfðingi þar
l'yrir valinu. Titó forseti hefir
sýnilega ekki i hyggju að fela
Serbum einum forsjá rikisins,
en þeir eru drottnandi meðal
herforingjans og kynnu að
hala veitt honum aðstoð við að
kveða niður aðskilnaðarhreyf-
ingu Króata, enda hafa þeir
heitið honum að gripa trúlega
i taumana ef á þyrfti að halda.
AFORMAÐ er að halda
áfram með hinn frjálslynda
kommúnisma i Júgóslaviu, en
efalaust verða tökin hert við-
asthvar. Einstök lýðveldi inn-
an rikisbandalagsins eiga að
hafa minni tök og ta'kifæri en
áður til að stofna til vandræða,
og ætlunin er að efla „lýð-
ræðislega miðstjórn”.
Ennfremur eru miklar vonir
bundnar við endurvakta og
eflda „sjálfsstjórn” en þar er
átt við aukin tækifæri forustu-
manna fyrirtækja og samtaka
þeirra til ákvarðana og frum-
kvæðis, einkum ef þeir eru
kommúnistar. — Að sjáíf-
sögðu er þó gert að skilyrði,
að fylgt sé linunni að ofan i
öllum verulega mikilvægum
málum.
ALLIR þeir, sem fylgja
einingu rikisins, bæði innan
Jugóslaviu og utan, geta óskað
sjálfum sér og Titó forseta til
hamingju með, að tekizt hefir
að afstýra alvarlegri ógæfu,
sem yfir virtist vofa. En viss-
ara er að „fagna i hljóði” og
gera sér þess grein, að skiln-
aðarhreyfingar, bæði meðal
Króata og annarra minnihluta
i landinu, hafa aðeins verið
hraktar i felur en ekki kveðnar.
niður fyrir fullt og allt.
Vera má, að stjórnmála-
mennirnir, sem urðu að þoka i
Króatiu, hafi aðeins verið not-
aðir sem hentugur öryggis-
ventill niðurbældra en heitra
tilfinninga. Um 600 þúsund
Króatar dvelja um þessar
mundir i Vestur-Evrópu. Þeir
hafa safnað töluverðu fé við
störf þar og geta komið til
landsins, eða farið úr landi að
vild sinni. Júgóslavia kann að
eiga alvarlegum erfiðleikum
að mæta, ef ekki tekst að
sannfæra hina ýmsu þjóð-
ernisminnihluta innan rikisins
um, að þeir eigi mikilvægra
hagsmuna að gæta i varð-
veizlu einingar rikisins.