Tíminn - 14.04.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Föstudagur 14. apríl 1972.
„Nauðsynlegt að láta líta
reglulega eftir augunum”
Rætt við Ragnheiði Guðmundsdóttur, formann Augnlækningafélagsins
Augnlæknafélag islands var
stofnaö árið 1966, og núverandi
formaður þess er Ragnheiður
Guðmundsdóttir. Ragnheiður
sagði i viðtali, að allir 12 starfandi
augnlæknar landsins væru i
félaginu, sem hefði verið stofnað
meira sem sérgreinarfélag, þar
sem augnlæknar gætu hitzt og
boriö saman bækur sinar, og
einnig komiö fram sem ein heild.
Félagið hefur haft náið samband
viö norræn augnlæknafélög, og
m.a. þinguðu norrænir augnlækn-
ar hér á landi á sl. ári. Við báðum
Ragnheiði að ræða stuttlega um
sjónverndarmál.
— Hvað er sjónvernd?
— Sjónvernd miðar að þvi að
varðveita sjónina hjá öllum. Þró-
unin á sviði læknisfræði hefur æ
meira beinzt i þá átt að koma I
veg fyrir sjúkdóma, en sllk þróun
er eðlileg i ljósi aukinnar þekk-
ingar og aukinnar tækni. Sjón-
vernd má flokka undir fyrir-
byggjandi læknisfr-æði.
— Að hvaða aldursskeiðum
beinist sjónvernd helzt?
— Börnum og fólki, sem komið
er af bezta aldursskeiði. Ef við
litum fyrst á barnsaldurinn, þá
eru fyrstu árin mikilvægust.
Maðurinn fæðist með ófullkomna
sjón, og nauðsynlegt er að reyna
að tryggja að hún fái að þroskast
eðlilega, með þvi að finna og lag-
færa sjóngalla og t.d. rangeygu,
en þetta getur hindrað þroskann.
— Getur það verið alvarlegt
fyrir barn að fæðast rangeygt?
— Fyrir utan það, að hér um aö
ræða lýti, sem getur háð barninu,
er sjónin gölluð, þ.e.a.s. það getur
ekki beitt augunum saman á eðli-
legan hátt, og hætta er á þvi, að
sjónin tapist á þvi auga, sem ekki
er notað?
— Hver eru helztu læknisráð
við þessu?
— t sumum tilfellum er hægt aö
lagfæra skekkjuna með gleraug-
um, æfingum eða aögerðum, og
stundum þarf allt þetta til. Það er
enn ekki til æfingastöð hér á landi
fyrir þá, sem þurfa á endurhæf-
ingu að halda, en vonir standa til
að úr þvi verði bætt innan tiðar.
Takmarkið ætti að vera að finna
öll rangeygð börn og lagfæra gall-
ann, áður en þau komast á skóla-
skyldualdurinn, þvi að á þeim
tima er sjónin að þroskast.
— Hver er helzti sjúkdómur
efri aldursflokkanna?
— Þar er glákan nr. 1. Gláka er
fyrst og fremst sjúkdómur efri
ára og tiðust hjá fólki, sem komið
er yfir miðjan aldur. Hér vil ég
benda á, að varðandi glákuna
verður aldrei um of brýnt fyrir
fólki að láta lita reglulega eftir
augunum áður en það er orðið of
seint og augun skemmd. Það er
ekki hægt að lækna þá skemmd,
sem komin er, áður en glákan
uppgötvast. Uppgötvist hún hins-
vegar nógu fljótt, eru vonir til að
hægt verði að varðveita sjónina.
— Hefur verið gerð skipulögð
leit að gláku?
— Að vissu leyti má svara þvi
játandi. A vegum Hjartaverndar
hefur verið leitað skipulega að
leyndri gláku. Hinsvegar tel ég
eðlilegt, að komið verði á stofn
glákuklinik, sem augnlæknar
stæðu aö og þar sem leitaö yrði aö
gláku og eftirlit haft með gláku-
sjúklingum. Væri kannski eðli-
legt, að slik klinik stæði i sam-
bandi við augnlæknadeildina.
— Hvers ber helzt að gæta hjá
fólki á bezta aldri?
„Þar vil ég fyrst og fremst
leggja áherzlu á að fyrirbyggja
slys á fólki i starfi, t.d. i málmiðn-
aöinum og efnaiðnaðinum. Þaö
þarf að brýna fyrir fólki að við-
hafa nauðsynlegar varúöarráð-
stafanir og veita þvi fræðslu I
hvernig bregðast skuli
við, ef skaðleg efni berast I
augun. Hér vil ég einnig nefna eitt
atriði, sem ég tel stórhættulegt,
og það er eftirlitslaus notkun
flugelda. Þaö má benda á það, að
i mörgum löndum er slik notkun
óheimil, enda hlýtur öllum að
vera ljós sú hætta, sem flugeldum
er samfara.
Landið, kirkjan og guð
Um þessa páska hafa gerzt at-
burðir i kirkju- og trúarlifi lands-
manna, sem vert er að veita
nokkra ihygli og vafalaust hafa
mikilvæga þýðingu, þótt örðugt sé
að sjá það enn, hvert bessi fvrstu
sporliggja. Fyrsta ályktun hlýtur
þó að vera sú, að bilið milli æsk-
unnar og kirkjunnar hafi stytzt á
þann veg, að æskan hafi tekið sér
leyfi og vald til þess að fjalla um
kristið trúarlif eins og henni
þóknast, túlka sin kristnu viðhorf
á sinu máli, samþykkja eða vé-
fengja orð bibliunnar að geðþótta,
laga bæði túlkun ritningarorða og
túlkunaraðferðir að sinum anda
og fara sinu fram án boðs eða
banns. Prestar og kirkjuhöfðingj-
ar hafa i fyrsta skipti komið til
móts við æskuna að þessu leyti
komið til móts við hana, án þess
að hafa sina gömlu messu með-
ferðis, án þess að setja sina að-
ferð fyrir fram sem lög guðsþjón-
ustunnar. I þessu efni hafa þeir
sigrað sjálfa sig að einhverju
leyti. Slikur sigur er ekki einskis
verður, og sé hann til frambúðar
getur hann orðið upphaf betri tið-
ar.
Við köllum okkur Lútherstrúar
og erum það, en ekki ætið i sama
skilningi. Sumir, til að mynda
afturhaldssamir klerkar, vilja
lita á Lúther sem kenniföður, höf-
und kenninga, sem beri að halda
sig við, og þeir hafa þvi „Fræði
Lúthers upp á vasann”.
Þeir hafa búið til nýjan ken-
ningapáfa handa sér úr Lúther,
eins og Sigurður Haukur drap á i
góðu helgistundarspjalli.
Aðrir eru Lútherstrúar i þeim
skilningi að þeir þakka Lúther
helsisbrotið, lita á hann sem lif-
andi og virka kröfu um að tengja
kristnina og Jesús Krist við tim-
ann, kröfu um að skilja hana,
túlka og njóta að þörf og skilningi
hvers samtima. I þeirra augum
er Lútherstrú skipun og krafa um
sifeilda aðlögun og timabæra
breytingu i takt við fótatak lifsins
i samtiðinni. Það eitt getur talizt
lifandi trú.
Það, sem gerzt hefur með
þessum siðustu samfundum kirk-
jufeðra og æskunnar er undir-
strikun þessa megin inntaks
Lútherstrúar, og er það vel. t
Ragnheiður Guðmundsdóttir.
— Eitthvað að lokum, Ragn-
heiður?
— Já, mig langar til að segja
nokkur orð i sambandi við þetta
átak Lionshreyfingarinnar.
Dæmin eru mörg um það, hversu
gott það hefur leitt af sér, er al-
menningur og félagasamtök hafa
áhuga á heilbrigðismálum. Þar
ber kannski hæst þátt kvenna-
samtaka I byggingu sjúkrahúsa
viða um land, og hið mikla fram-
lag þeirra til þróunar heilbrigðis-
mála. Auk þess hefur mikill fjöldi
frjálsra félagssamtaka lagt hönd
á plóginn,' og er átak Lions-
hreyfingarinnar nú dæmigert fyr-
ir slikt starf.
þeim felst einnig nýtt viðhorf til
„Orðsins”, það er ekki „heilagt”
með sama hætti og áður var i
munni margra klerka. Það er að-
eins orð eins og það, sem talað er
og ritað I dag. Biblian er aðeins
gömul bók með sinum afbökunum
og gamalkunnum afflutningi
manna á sinum tima. Það er ekki
hennar að segja okkur hverju
trúa skal, fram yfir það sem sam-
ræmist okkar skilningi og okkar
túlkun. Við eigum að velja og
hafna og túlka. Svo kemur önnur
samtið með sinn skilning og sina
túlkun. Þetta er Lútherstrú, en
ekki hitt að binda sig við kenni-
setningar hans á sinum tima.
En þótt breyting sé raunar orð-
in á trúarskilningi almennings,
hanga kirkjufeður lengur en
skyldi I gamalli túlkun, t.a.m.
að Jesús hafi verið meyfæddur
guð en ekki kynfæddur maður.
Venjulegt fólk, óháð i hugsun,
segir: Auðvitað var hann maður,
en guð er i mönnunum eða guð-
dómurinn i misjöfnum mæli.
Hvaða munur er á þvi að segja,
að Jesús hafi verið mannlegur
guð eða hann hafi verið maður
með guðdóm i óvenjulega rikum
mæli? Hvað sem um það er, þá
verður lifsdæmi hans hverjum
samtima rriikilvægastur guðdóm-
ur, af þvi að þar birtist mann-
dómur, sem við þekkjum, I ein-
földum orðum - að hafa skoðun og
lifskærleika og þora að standa við
hvort tveggja i fullum mæli. í
þessu fordæmi er frelsarahlut-
verk Jesúsar fólgið i vitund nútið-
ar, en ekki i einhverjum stein-
runnum frösum um frið-
þægingardauða og blóð lambsins,
sem burt ber heimsins synd. Það
er ákaflega mikilvægt, að prestar
fari að segja fólki frá hugsjóna-
baráttu Jesúsar á máli og i sam-
likingum samtiðar sinnar, en
hætti að vera páfagaukar bibli-
unnar.
En guðdómurinn er auðvitað
viðar en i mönnum. A sama hátt
og maðurinn lifir i verkum sinum,
birtist guðdómurinn i öllu góðu
sköpunarverki - náttúrunni, land-
inu og lifi þess. Það er engin
furða, þótt maðurinn leiðist bezt
til guðrækilegra hugleiðinga,
þegar hann horfir á tign lands
sins af góðum útsýnisstað eða
skoðar gróður, dýralif og önnur
stórmerki náttúrunnar. Og þá er
ég loks kominn að raunverulegu
erindi þessa pistils. Það er afar
mikilvægt, að kirkjan tengi sig
við mál samtiðarinnar, leiði hug-
sjónir kristindóms að vandamál-
um líðandi stundar. Landið, nátt-
úran, umhverfið er sú guðsgjöf,
sem kristnum manni ber að varð-
veita. Þvi ætti islenzk kirkja að
taka náttúruverndarmálin á sina
arma, boða þá guðlegu skyldu að
vernda landið og náttúrulif þess,
friða það og bæta. Ég hef verið að
biða eftir þvi, að einhver skilgóð-
ur prestur tengdi sig við timann
með þvi að halda skelegga stól-
ræðu um náttúruvernd frá
sjónarmiði kristins manns. Ég
hef ekki heyrt slika ræðu enn, þótt
hún gæti hafa farið fram hjá mér.
En slikar stólræður mættu verða
margar i viðurkenningu á þeirra
staðreynd, að landið og lif þess,
ættjarðarástin, er ótrúlega ná-
komið trúarlifi íslendinga. Kirk-
jan „átti” verulegan hluta af
landinu árum og öldum saman,
en hún bætti það aldrei eða vernd-
aði, heldur rændi það, spillti þvi,
mjólkaði það. Hún mætti gjarnan
sjá að sér á nýrri tlð. Margar stól-
ræður eru fluttar um „fórnir” og
hjálp við hrjáðan lýð i öðrum
löndum. Við þvi skal ekki amazt,
og þvi skal haldið áfram. En kirk-
jan er islenzk stoínun, og landið
hennar er að ýmsu leyti i sporum
snauðra, erlendra mannsbarna,
og hún á sjálf verulega sök á þvi,
hvernig það hefur verið leikið.
Islenzka kirkjan á að taka
islenzk landverndar- og náttúru-
bótamál á sina baráttuarma, og
raunar ættu kristnir menn að
taka umhverfisvandamál um all-
an heim á baráttuskrá sina.
Kannski er fátt ókristilegrá en
spilling náttúrunnar. Hugsjónir
Krists eiga þar lika við, þótt ef til
vill sé örðugt að finna texta
slikrar ræðu i bibliunni, en prest-
ar ættu lika að venja sig á að
finna texta sina á fleiri stöðum, ef
einhvern texta þarf. Enginn
tengdi landið og guð fastar saman
en Matthias trúarskáld, og eftir
góða stórræðu um náttúruvernd
mundi söfnuðurinn syngja ,,Ó guð
vors lands” með innilegri tilfinn-
ingu en áður. __ AK.