Tíminn - 16.04.1972, Page 8

8
TÍMINN
Sunnudagur 16. april 1972.
Menn oa málofni
Ný löggjöf um verð-
lagningu búvara
flð ósk bændasamtaka
Landbúnaðarráöherra lagöi i
siöustu viku fram á Alþingi frum-
varp til laga um Framleiðsluráð
landbúnaðarins.
Frumvarp þetta er samið i
samvinnu við bændasamtökin, og
þær breytingar, sem það felur i
sér, eru gerðar að ósk samtaka
bænda.
t frumvarpinu eru tekin inn öll-
þau atriði sem siðasti aðalfundur
Stéttarsambandsins að Höfn i
Hornafirði setti fram, að einu
undanskyldu, er fjallaöi um
heimildarákvæði um sölustöðvun
landbúnaðarvara, sem margir
álita að geti orðið bændastéttinni
til gagns.
Megin skipulagsbreytingar
sem frumvarpið felur i sér, er
samningsformið — en það hefur
verið baráttu mál bændasamtak-
anna um árabilaðsemja beint við
rikisstjórnina um verðlag.
Haö er alrangt að frumvarpið
feli i sér einhverja nýja skatt-
heimtu á hendur bændastéttinni.
Hað er aðeins verið að opna leiðir
með lagaheimildum þannig að
bændasámtökin sjálf geti valið
þær leiðir, sem bændur telja
heppilegastar til lausnar vanda,
ef vandræðaástand skapast i
sölumálum landbúnaðarins, eins
og t.d. gerðist 1966 og 1968.
Er frumvarpið kom til fyrstu
umræðu i neðri deild Alþingis
réðst Ingólfur Jónsson,
fyrrverandi landbúnaðarráð-
herra gegn hverri einustu breyt-
ingu, sem frumvarpið felur i sér.
Má þetta furðulegt telja, þar sem
frumvarpið er i öllum greinum
skv. óskum og tillögum bænda-
samtakanna sjálfra. Felst i þess-
ari afstöðu fyrrverandi land-
búnaðarráðherra takmarkalilil
fyrirlitning á skoðunum forystu-
manna islenzkrar bændastéttar.
Samið beint við ríkið
Skv. frumvarpinu verður samið
um verðlag landbúnaðaralurða
beint við rikisvaldið og horíið frá
þvi kerfi, sem hefur gengið sér til
húðar, eítir að Alþýðusambandið
neitaöi að tilnefna sinn fulltrúa i
sexmannanefnd. Með þessu er
tekið upp sama kerfi og Norð-
menn hafa haft hjá sér siðastlið-
inn áratug.
Neytenda-fulltrúar i slikum
samningum hljóta að hafa þau
sjónarmið ein, að halda verðlagi
á landbúnaðarvörum niðri. Full-
trúar rikisvaldsins geta með
ýmsum ráðum náð sama mark-
miði, án þess aö það bitni á hag
bænda.
Möguleikar opnast til þess að
semja um íleira en bein verðlags-
atriði: Svo sem um það, hvernig
niðurgreiðslum er háttað. Það
hefur kostað bændastéttina allt að
hundruðum milljóna, þegar
niðurgreiðslum hefur verið rokk-
að til, án tillits til áhrifa þess á
markaðinn. Eða um lánamál,
eins og tilhögun rekstrar- og af-
urðalána til landbúnaðarins. Þau
mál hafa úrslitaáhrif á það,
hvenær bændur fá greitt fyrir
vörur sinar. Dráttur á greiðslu
afurðaverðs veldur mikilli rýrnun
fjármunanna, eins og verið hefur
með stöðugri verðbólgu.
Minna má á það, hvernig
bændur stóðu einir með vandann
á sinum höndum, þegar vantaði
stórlega upp á, að afurðaverð
næðist, vegna þess að útflutnings-
bætur hrukku ekki. Innvigtimgar-
gjaldið, sem lagt var á mjólkina
1966, þegar vantaði um 26
milljónir króna upp á verðið, var
ekki vinsælt meðal bænda. Ef
ekkert hefði verið að gert, hefði
þetta komið niður á einstökum
m jólkursamlögum.
Þá vantaði um 130 milljónir á,
að verð næðist fyrir kjöt af fram-
leiðslunni 1968 og var það lagt á
sem verðjöfnunargjald og lækk-
aði hvert kiló kjöts til bænda. Um
leið var lagt á um 23 millj. kr.
gjald á mjólkina. Kikisstjórnin
taldi sig þá enga ábyrgð bera á
þcssu. Með þvi að taka upp þetta
breytta samningsform er fallizt á
áralangt baráttumál bændasam-
takanna.
'Aætlanagerð þannig,
að framleiðslan verði
hagkvæmari og
markaðir nýtist betur
Frumvarpið gerir ráð fyrir, að
gerðar verði framleiðslu-áætlan-
ir, ekki til að hefta framleiðsluna,
heldur til að beina henni inná
æskilegar brautir'þannig, að hún
veröi sem mest i samræmi við þá
markaði, sem beztir eru hverju
sinni.
Þetta er mikilvægt til þess, að
landbúnaðurinn hafi vaxtarrými
og geti þróazt eðlilega. Þeir aðil-
ar, sem vinna að áætlanagerð i
landinu, og þeir sem aðstöðu hafa
til aö hafa áhrif á stefnu og þróun
landbúnaðarmála, svo sem
Búnaðarfélagið, Stéttarsam-
oandið, Framleiðsluráð, Stofn-
lánadeild landbúnaðarins o.fl.
eiga að koma saman til fundar
árlega til endurskoðunar á fram-
leiðsluáætlunum.
Skýrari ákvæði um
launaviðmiðun bænda
við aðrar stéttir
t 5. gr. frumvarpsins eru
ákvæði um viðmiðun á launum
bænda og þeirra, sem að búskap
vinna, við aðrar stéttir. Þessi
ákvæði eru gerð einfaldari, skýr-
ari og fyllri, en þau eru i gildandi
lögum, og ættu þau að tryggja það
mikið betur, að bóndinn og
skyldulið hans fengju raunveru-
iega sinn rétta hlut.
Verðlagningin gerð
einfaldari í framkv
Framleiðsluráði er i frumvarp-
inu heimilað að ákveða smásölu-
álagningu innan ramma heildar-
samninga og getur það jafnframt
fært nokkuð á milli einstakra
vörutegunda þannig, að markað-
urinn nýtist betur.
Betri trygging
fyrir því,
að verðlag náist
Útflutningsbætur eru betur
tryggðar en áður og ættu að nýt-
ast betur, þar sem heimild er til
að færa þær á milli ára, ef af-
gangur yrði eitt árið en vantaði
eitthvað á það næsta. Að þessu
gæti orðið verulegur hagnaður
fyrir bændur.
Atak til jöfnunar
á aðstöðumun - og
til að tryggja einstök
byggðalög
Með þvi að útvegaðir verði f jár-
munir i sérstakan sjóð, sem svar-
ar til 1% af verðmæti land-
búnaöarframleiðslunnar, verður
hægt að létta undir með þeim,
sem við erfiðasta markaðsað-
stöðu búa, eða erfið skilyrði að
öðru leyti. Slikur sjóður yrði ekki
aðeins til að styrkja búsetu i
sveitum, heldur engu að siður að
tryggja tilvist margra sjávar-
staða, sem ekki eiga þróunar-
möguleika, nema byggð haldist i
aðliggjandi sveitum. Sjóðurinn
mundi létta af framleiðslunni
ýmsum flutnings og verðjöfnun-
argjöldum, sem Framleiðsluráð
hefur orðið að greiða og taka af
henni. Margt af þessu eru beinir
flutningastyrkir á vörum til neyt-
endanna, sem augljóst er, að
bændur eiga ekki að bera einir
heldur þjóðfélagið allt, en það
hafa bændur orðið að gera. Þarna
er um mikilvægan þátt byggða-
stefnu rikisstjórnarinnar að
ræða.
Stuðningur við
uppbyggingu
vinnslustöðva og við
innlenda fóðuröflun
Lagt er til, að tekið verði allt að
5% gjald af innfluttu kjarnfóðri,
og á aö verja þvi til uppbyggingar
vinnslustöðva, og ef til hrekkur,
til annarrar hagræðingar i land-
búnaði, svo sem til stuðnings við
bætta innlenda fóðuröflun (Græn-
fóðurverksmiðjur). Þetta gjald á
að reiknast inn i verðlagið, en það
kemur jafnframt neytendum til
góða i lækkuðum vinnslu- og
dreifingarkostnaði með lægri af-
skriftum af vinnslustöövum.
Fleiri valkostir um
leiðir til að jafna
út því, sem á kann
að vanta, ef
útflutningsbætur
nægja ekki
í þriðju grein frumv. eru ákvæði
um það, hvernig bregðast megi
við, ef framleiðslan er of litil á
einstökum greinum eða svæð-
um. Á sama hátt er gert ráð fyrir
þvi, að framleiðslan geti farið út
fyrir þau mörk, sem . markaðir
leyfa, þannig að 10% útflutnings-
trygging hrökkvi ekki til að ná
fullu verði. i sliku tilfelli er um
þrjár leiðir að velja eftir frum-
varpinu, og fer eftir aðstæðum,
hvaða leið telst heppilegust, en
þær eru:
1. Að leggja á sérstakt kjarn-
fóðurgjald, sem ekki má vera
hærra en 25%. Þetta gjald yrði
einungis timabundið og yröi af-
numið, strax og úr rætist.
2. Leið, sem heimilt er að gripa
til, ef fær þætti,er að ákveða
hverjum framleiðanda fram-
leiðslukvóta, og fengi hann ekki
fullt verð fyrir það, sem fram yfir
yrði.
3. Leiðin er að nota verðjöfnunar-
gjald, sem tekið yrði af vörunum,
svipað og innvigtunargjaldið.
Það fer að sjálfsögðu eftir þvi,
hvernig aðstæður eru, hvað bezt
þætti henta, en bændasamtökin
yrðu alltaf höfð með i ráðum, en
ákvöðrun um þetta er háð sam-
þykki landbúnaðarráðherra.
Leiðir til að lækka
framleiðslukostnað
Frumvarpið opnar leiðir til aö
lækka framleiðslukostnað með
ýmsu móti, t.d. með niðurgreiðsl-
um á rekstrarvörum, sem ættu, ef
allt væri með felldu; að vera hag-
kvæmar ráðstafanir, bæði fyrir
rikisvaldið, neytendur og bændur.
Rikisstjórnin hefur miklu fleiri
ráð til að bæta aðstöðu bænda til
framleiðslunnar og til að skapa
þeim lifvænleg kjör og aðstöðu,
án þess að verðlagið hækki og það
bitni á neytendum.
Lög þessi ættu þvi að vera fagn-
aðarefni, jafnt neytendum sem
bændum. Hin nýja löggjöf um
Framleiðsluráð, sem frumvarpið
ráðgerir, felur i mörg framfara-
spor og skipulagsbreytingu, sem
bændur hafa óskað árum sam eft-
ir. Til þeirra neyðarráðstafana,
sem frumvarpið heimilar bænd-
um sjálfum að velja úr, verður að
sjálfsögðu alls ekki gripið nema
vandræða ástand skapizt — og
það verða þá bændur sjálfir, sem
ákveða það, hvort og hvernig við
skuli brugðið, ef slikt ástand
skapast, sem vonandi verður
aldrei. — TK