Tíminn - 16.04.1972, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Sunnudagur 16. april 1972.
Pað sem ekki má segja
(Timamyndir GE)
lllulur i landslagi
„EF MIG LAM
MÁLA ÖÐRU V
GÆR.LÆT ÉG Þ.
Fyrir um 36 árum hélt 10
ára drengur sina tyrstu
myndlistarsýningu suður í
Hafnarfirði. Þetta var
reyndar ekki formleg
sýning, en einn og sami
nemdandinn i barna-
skólanum í Hafnarfirði var
svo áhugasamur að teikna
og mála, að myndir hans
eins skreyttu veggina í
skólastofu bekkjarins. Á
gamalli bekkjarmynd lítur
helzt út fyrir að hér hafi
verið um heila málverka-
sýningu að ræða. Þessi
duglegi nemandi Eiríkur
Smith, síðar listmálari, sem
fyrir skömmu hélt enn
sýningu i kjallara Norræna
hússins. Á milli þessara
tveggja sýninga hafa verið
margar aðrar, bæði hér
heima og erlendis.
Það kann lika að vera, að
breyting hafi orðið á verkum
Erikis á þessu timabili, frá litlu
myndunum snáðans i Hafnar-
firði, sem fannst upplifelsi að
vera farinn að teikna i skóla, til
oliumyndanna 76 á siðustu
sýningu, sem sumar hverjar voru
mjög stórar. Á fyrstu árum sinum
sem alvarlega þenkjandi lista-
maður, málaði Eirikur ,,figúra-
tif" verk, siðar fór hann út i
framúrstefnu, og i mörg ár
málaði hann „hreina
abstraksjón", sem hann byggði á
..áhrifum frá landslagi og
nánasta umhverfi”, svo notuð séu
lians eigin orð úr viðtali við
blaðamann Timans á dögunum.
beir sem sáu sýningu Eiriks i
Norræna húsinu, muna eflaust
eftir slikum abstraktmálverkum,
sem voru mikill hluti hennar. En
á sýningunni voru einnig myndir
með talsvert öðrum svip.
— Um 1967-68 fór ég að breyta
til i málverkum minum, sagði
Eirikur Smith um þennan hluta
sýningarinnar. Mér fannst orðin
einhver stöðnun hjá mér og
fitjaði upp á þvi að fara aftur að
mála „figúratift". Ég byrjaði i
auknum mæli að nota „figúruna”
á ýmsan hátt, bæði i landslagi og
„fantasium".
bessi breyting er eflaust að ein-
hverju leyti til orðin fyrir áhrif
frá erlendri nútimalist, en um
svipað leyti hafði ég sýningu á
abstraktmálverkum i London.
Þar voru uppi ýmsar stefnur og
breytileg sjónarmið i málara-
listinni um þessar mundir eins og
gengur. En brezkir og banda-
riskir myndlistarmenn hafa að
minu áliti haft sterkúst áhrif á
þróun heimsmyndlistarinnar að
undanförnu.
Ég vil þó taka það fram að mitt
takmark er ekki að mála framúr-
stefnumálverk. Ég er búinn að
gera nóg af sliku. Ég hef siðustu
ár verið að reyna að finna mina
persónulegu linu — svona með
• jálfum mér.
— Ástundar þú þjóðfélagsádeilu
i málverkum þinum?
— Nei, yfirleitt ekki, en þó er
eins og örli á sliku hjá mér. Þú
átt sennilega við hráar and-
stæður, sem stundum koma fyrir i
myndum minum. Nei, þar held
ég sé miklu fremur um dulræn
áhrif að ræða.
Það er mikið um ýmiskonar
gagnrýni á þjóðfélagið i ungri
myndlist. Þetta getur stundum
orkað spennandi og stundum
ekki.
En fyrst og fremst held ég
aö málaralist verði að vera
myndræn, Og i góðri myndlist er
sjaldan mikil predikun eða póli-
tik.
Það kemur nokkuð oft fyrir að
það er viss meining i myndum
minum, við getum t.d. nefnt áhrif
frá mengun, en ég hef ekki áhuga
á, að hún komi mjög ljóst fram.
bað álit ég til iýta fyrir mynd-
verk. Svo fer lika oftast, að dulbú-
in ádeila reynist sterkari en það,
sem framreitt er beint ofani
skoðandann. önnur form eru
e.t.v. heppilegri fyrir háværa
predikun, málverk eru nú einu
sinni hin þögla list.
Ég hef miklu fremur verið að
leitast við að sýna i myndum min-
um viss tvö svið, svo sem verald-
legt umhverfi og andstæðuna við
það. Þetta er eitthvað, sem legið
hefur i loftinu hjá mér, en ég á
vist erfitt með að tala um og túlka
i orðum. En ég hef haft gaman af
að vinna að þessu. Og stundum
næst það i myndum.
Sjálfur hef ég áhuga á eilifðar-
málunum, og það kæmi mér ekki
á óvart þótt hann kæmi fram i
þessari myndgerð. Þegar ég
bregð mér i þetta gervi er ég ekki
eins mikill landslagsmálari og ég
var upphaflega. Já, það mætti
segja mér að i þessum myndum
komi fram einhvers konar leit
mannsins, verunnar, að ein-
hverju öðru sviði en sinu verald-
lega umhverfi. betta er svo sem
ekkert nýtt. Elztu meistarar
málaralistarinnar glimdu við
þvilik viðfangsefni, og sömuleiðis
hefur kvikmyndatækni nútimans
verið beitt við þau.
En það sem mér sjálfum er
mikilvægast við þessa breytingu
á myndum minum er, að ég mála
eins og mig langar til. Og ef mig
langar til þess að mála öðruvisi á
morgun en ég geri i dag, þá læt ég
það eftir mér.
Með aldrinum er maður ekki
eins bundinn af ákveðnum stefn-
um. Það hafa allir lent i þeim
potti að mála eftir ákveðinni linu,
og sumum tekst aldrei að komast
Úr barnaskólanum I Hafnarfirði. Á vi
gleraugu). Við hlið hans er Jón Gum
son.
■BnHBHHHnHm
■Bm
„Sdttmáli um, að engin þjóð skuli nokkru sinni hafa her <
Undanfarna daga hefur staðiö
yfir hörö rimma um iengingu
flugbrautar á Keflavikurflugvelli
og fjárframlag til hennar. Einnig
hefur stjórnarandstæðingum og
málgögnum þeirra orðiö tiörætt
um þá stefnuyfirlýsingu rikis-
stjórnarinnar að stefna að þvi á
þessu kjörtimabili, með endur-
skoðun eða uppsögn varnarsamn-
ingsins við Bandarikin sam-
kvæmt ákvæðum hans sjálfs, að
hinn erlendi her hverfi úr landinu.
Þvi sést hvað eftir annað haldið
fram, að með þvi að láta herinn
fara, svikjumst við undan skyld-
um okkar við Atlantshafsbanda-
lagið, og samkvæmt þeim skyld-
um beri okkur að hafa herinn og
herstöðina, ef Atlantshafsbanda-
lagið óski þess. Aðrir segja: Mun-
ið þið ekki fyrirvara Islendinga?
Sá fyrirvari var um það, að for-
senda þess að tslendingar gerðust
aðilar að Atlantshafsbandalaginu
var skjalfest yfirlýsing um, að við
þyrftum ekki að hafa hér erlend-
an her á friöartimum. Aðrir
spyrja: Var þetta nokkur fyrir-
vari? Hvernig var hann? Við get-
um ekki gegnt skyldum i banda-
laginu nema hafa herinn, ef það
vill það. Að vera fullgildur aðili
þar og hafa herinn er það sama.
Vegna umræðna undanfarinna
mánaða um þessi mál er ástæða
til að rifja þennan fyrirvara upp
og aðfara allan að inngöngu i
bandalagið, og til þess máls hæfir
bezt að taka skráðan vitnisburö
tveggja manna, sem gerzt máttu
um þetta vita, þeirra Bjarna
Benediktssonar, þáverandi utan-
rikisráðherra, og Ólafs Thórs, þá-
verandi forsætisráðherra.
Flettum þá upp i Morgunblað-
inu 29. marz 1949:
Þar er frá þvi skýrt, þvert yfir
forsiðu, að daginn áður hafi verið
lögð fram á Alþingi tillaga rikis-
stjórnarinnar um aðild tslands að
Atlantshafsbandalaginu. Siðan er
birt, orði til orðs, framsöguræða
utanrikisráðherra, Bjarna Bene-
diktssonar, um málið, þar sem
hann rekur nákvæmlega aðdrag-
anda allan og umræður og yfir-
lýsingar um sérstöðu tslands.
Hann segir, að'sendiherra Banda-
rikjanna hér, hafi hreyft málinu
hér og annazt viðræður i umboði
bandalagsþjóðanna. Siðan segir
utanrikisráðherra orðrétt:
„Eftir að málið hafði verið
ihugað innan rikisstjórnarinnar
tilkynnti ég hinn 12. jan. 1949
sendiherra Bandarikjanna form-
lega fyrir hönd rikisstjórnarinn-
ar, að stjórnin mundi ekki geta
ákveðið afstöðu sina til þátttöku
tslands i samningsgerð N-
Atlantshafssáttmálans fyrr en
ákveðnari upplýsingar væru fyrir
hendi um það aukið öryggi, sem
fyrir tsland væri fólgið i slikum
samningi, svo og þær skyldur,
sem þessu væru samfara. Og þess
vegna væri nauðsynlegt að þessi
atriði - ásamt hinni sérstöku að-
stöðu tslands - væru skýrð með
frekari viðræðum.
Og um leið og ég las þessa orð-
sendingu fyrir sendiherranum,
átti ég samtal við hann og tók ég
þá m.a. fram:
,,að sú skoðun væri ákaflega
rik, bæði hjá fylgjendum rikis-
stjórnarinnar og stjórnínni
sjálfri, að þaö væri of dýru verði
keypt að láta hermenn dvelja hér
á friðartimum fyrir það öryggi,
sem við slikt fengist”.
Siðustu málsgreinarnar birti
ráðherrann sjálfur innan gæsa-
lappa sem orðrétta tilvitnun þess-
ara orða i ræðunni.
I samræmi við þessa orðsend-
ingu til Bandarikjastjórnar fóru
þeir vestur um haf Bjarni Bene-
diktsson, Eysteinn Jónsson og
Emil Jónsson og ræddu við
Bandarikjastjórn, sem gaf i lok
viðræðnanna eftirfarandi yfirlýs-
ingu i umboði allra bandalags-
þjóðanna:
„1. Að ef til ófriðar kæmi
mundu bandalagsþjóðirnar óska
svipaðrar aðstöðu á tslandi og
var i siðasta striði, og að það
mundi algerlega vera á valdi Is-