Tíminn - 21.04.1972, Blaðsíða 9

8
TÍMINN
Laugardagur 22. apríl 1972,
Laugardagur 22. apríl 1972
TÍMINN

Í . ( > <:« < >»*
* * '»>1
>'*vm***wm**m*ir i
**vi**ttn* #j* # # '^fí
heimsækir
FYRSTA
GREIN
Texti og myndir:
Oddur Ólafsson
tlorn i Oddeyrarskóla. Lengst til vinstri er Indriði (Jlfsson, skólastjóri.

Valur Arnþórsson,
kaupfélagsstjóri KEA
Sigrún Sigurjónsdóttir,
saumakona I Heklu.
Þar eru fjölmörg menntasetur,
viðamikil verzlun og útgerð,
þjónustufyrirtæki, margskonar og
öflugur iðnaður. Þetta er athafna-
samur bær með öflugu menningar-
og alhafnalífi. Og athafnalffið
liggur ekki niðri þá mörgu mánuði
ársins, sem enginn skemmtiferða-
maður sækir Akureyri heim, nema
rétt um páska að nokkrir Sun-
nlcndingar bregða sér á skfða-
hótelið ofan við bæinn.
Timinn sótti Akureyringa heim
tvo daga um miðjan aprllmánuð,
þegar enn var ekki orðiö sumar-
fagurt, en samt speglaðist Vaðla-
heiðin i Pollinum og götusóparar og
málningameistarar lögðu nótt með
degi, og þótt gróður væri ekki
grænn, var fagurt á Akureyri. En
ætlunin var að skyggnast ofurlitið
um og hafa tal af örfáum þeirra
manna og kvenna, sem búa á Akur-
cyri allt drið og eru við sin störf,
hvort sem þar er sumar- eða vetra-
fagurt.
Það er margtuggin setning, að
sumarfagurt sé á Akureyri og má
það til sanns vegar færa, þvi að
óvlða á landinu er gróður jafn fjöl-
skrúðugur, veðursæld meiri, umh-
verfi fegurra eða þrifnaður meiri.
Akureyri hefur sinn sérstæða
þokka, sem annars staðar er ekki
að finna. Sjálfur bærinn, sem er
mannanna verk, er uppbyggður af
myndarskap og jafnframt nostur-
semi. Hrörleg og illa máluð hús,
faltin girðing eða ósópuð gata
stingur í auga, einmitt vegna þess
hve sjaldséð slfkt er. Feröamenn,
sem gista á Akureyri i skrúða
sumarsins, sjá oftast ekki meira en
fallegu húsin, garðana, svignandi
matarborð veitingahúsanna og
fólk, sem í klæðaburði og fram-
göngu ber svolitinn keim af um-
hverfi sinu, heimsborgarar norður
undir heimskautsbaug.
En Akureyri er meira en
skrúðgangar og snyrtimennska.
I stuttri blaðagrein er ekki hægt
að gera öllu þvl mannlifi skil, sem
lifað er I byggðinni vestan við
Pollinn, en örfáir þeirra sem
byggja þennan bæ teknir tali stutta
stund. t þessari grein sem er hin
fyrri, er gengið um Oddeyrina, sem
er, og Glerárhverfi en þar eru fjöl-
mörg fyrirtæki, af ýmsu tagi, þótt
mest beri þar á iðnaðarfyrir-
tækjum, sem eru þar fleiri og
stærri en annars staðar á landinu,
sé miðaö viöjafnafmarkaösvæði og
Oddeyrin er. Það er við hæfi að
hefja spjallið við Kaupfélagsstjóra
KEA. Þótt aöalstöðvar kaup-
félagsins séu ekki i fyrrgreindum
hverfum, spannar starfsemi þess
yfir alla Akureyri og reyndar Eyja-
fjörð allan.
Miklar framkvæmdir
fyrirhugaðar
Kaupfélag Eyfirðinga á Akureyri
er stærsta fyrirtæki á Norðurlandi.
Hjá KEA og fyrirtækjum þess,
verzlunum, skrifstofum, verk-
smiðjum, afurðasölufyrirtækjum,
fiskiðnaðarfyrirtækjum og
þjónustufyrirtækjum, vinna nær
600 manns.
Valur Arnþórsson, kaupfélags-
stjóri sagði Tfmanum, að af
rekstrarþáttum KEA væri ver-
zlunin viðamest og innan ver-
zlunarinnar væri þáttur nýlendu-
vöru- og matvöruverzlunar
stærstur. Annar stærsti þátturinn
er mjólkursamlag KEA. Ef verk-
smiðjurnar eru siðan teknar sem
heild, þá koma sláturhúsin næst, á
Akureyri, Dalvik og Grenivik, þá
vinnsla sjávarafurða með frysti-
húsunum á Dalvik og i Hrisey.
A siðasta ári var velta KEA i
verzlun, iðnaði, afurðavinnslu- og
sölu, siskiðnaði, umboðssölu, á
Óli Valdimarsson, framkv stjóri
olium og benzini, og hlutafélögum,
sem kaupfélagið á að hálfu eða
meira leyti, um 2 1/4 milljarður
kr., og hafði þá aukizt um fjórðung
miðað við árið næst á undan.
Alls rekur KEA um 50 deildir og
fyrirtæki I byggðum Eyjafjarðar,
allt frá Akureyri og út til Grim-
seyjar, en þar er rekið verzlunar-
útibú og fiskvinnsla.
Nýjustu fyrirtæki kaupfélagsins
eru Kjötiðnaðarstöð KEA og stór-
gripasláturhús. Kjöt-
iðnaðarstöðin seldi fyrir 94
milljónir kr. á s.l. ári og er full-
komnasta fyrirtæki sinar tegundar
á landinu. Stórgripasláturhúsið tók
til starfa i ágústmánuði s.l. og er
það áreiðanlega bezt búna stór-
gripasláturhús, sem nú er til á
landinu.
Miklar framkvæmdir standa yfir á
vegum kaupfélagsins. A siðasta ári
var fjárfest fyrir 60 millj. kr., og
eru þær framkvæmdir enn i gangi.
Verið er að byggja verzlunar- og
skrifstofuhús að Hafnarstræti, 95,
sem verður um 3 þúsund fermetrar
að gólffleti, á sex hæðum. A neðstu
hæð verður Stjörnuapótek, sem er i
eigu KEA, og er nú til húsa i hótel
byggingunni, og einnig verður skó-
Sigurður Jóhannesson, forstjóri
búð á neðstu hæöinni. Þá verða lika
verzlanir á annarri hæð hússins. A
efri hæðunum verða skrifstofur.
Neðsta hæðin verður tekin i notkun
á þessu ári, og væntalega önnur
hæðin einnig. Framkvæmdir
standa yfir við frystihús félagsins i
Hrisey og á Dalvik, og er stefnt að
þvi, að húsin standist kröfur, sem
geröar eru vegna erlendra
markaða.
Stærstu verkefni, sem
framundan eru, eru bygging
nýrrar mjólkurvinnslust. sem
væntanlega hefst vorið 1973, og um
svipað leyti má reikna með að
hafizt verði handa um tankvæðingu
á mjólkurflutningum og i meðferð
mjólkur heima hjá bændum.
Þegar þessu verður lokið, biður
annað stórt verkefni á sviði afurða-
vinnslunnar, en það er endur-
bygging sauðf jársláturhúss
félagsins á Akureyri i samræmi við
nýjar kröfur.
Hér er aðeins stiklað á mjög
stóru um starfsemi og fram-
kvæmdir kaupfélagsins. Auk þess,
sem héx.er nefnt, eru fjölmörg við-
fangsefni, sem við erum að glima
við og biða úrlausnar, sagði Valur,
en að þeim verður unnið eftir þvi
sem aðstæður leyfa hverju sinni.
Ræður þar mestu hvernig afkoma
kaupfélagsins verður á hverjum
tima.
Hráefnisskortur háir út-
flutningi
Af öllum þeim stórfyrirtækium.
sem eru á Oddeyrinni, er
Kjötiðnaðarstöð KEA eitt hið
nýjastaj fullkomnasta og grófsku-
mesta, og er enda eftirspurn eftir
framleiðsluvörunum mikil, og
meiri en hægt er að anna.
Óli Valdimarsson framkvæmda-
stjóri Kjötiðnaðarstöðvarinnar,
sagði Timanum að það sem einkum
háði starfseminni núna, væri
skortur á hráefni og kjötiðnaðar-
mönnum. Einkum er það þó
hráefnaskorturinn, sem er baga-
legur þessa mánuðina. Samt sem
áður nemur framleiðsluaukningin
30% á ári. Akureyri er stór bær á
islenzkan mælikvarða, en samt
sem áður fara ekki nema 20% áf
framleiðslu fyrirtækisins á markað
i bænum, hitt er selt út á land. Óli
sagði, að ef hráefnaskorturinn væri
ekki eins mikill og raun ber vitni,
mundi einnig verða framleitt til út-
flutnings. Það eru til áprentaðar
dósir, og markaður mun vera fyrir
hendi erlendis, en það er ekki til
kjöt til að sjóða niður i dósirnar.
Samt er tekið kjöt allt frá Blöndu-
ósi austur til Breiðdalsvikur.
Kjötiðnaðarstöðin framleiðir
milli 30 og 40 tegundir af kjötmeti,
þar af eru um 10 tegundir af niður-
soðnum matvörum. Hitt eru
pylsur, bjúgu álegg alls konar og
sitthvað góðgæti, sem of langt yrði
upp að telja. A sfðasta ári var unnið
úr 700 tonnum af kjó'ti.
Að staðaldri vinna 55 manns hjá
Kjötiðnaðarstöðinni, og fleiri yfir
sumartimann. Eins og fram hefur
komið, vantar ekki markað fyrir
framleiðsluvörurnar heldur meira
hráefni og byggist reksturinn á að
nóg sé fyrir hendi af því, og góðum
samgöngum, þvi þar sem svo litill
hluti framleiðslunnar fer á heima-
markað þarf að koma unninni vöru
sem fyrst á fjarlæga markaði.
Starfsfólkið mætir kl. sjö á
morgnana, og að öllu jöfnu þarf að
vera búið að ganga frá fyrstu
stigum vinnslunnar um hádegi, þvi
að þá taka viðalls konar suðupottar
og reykofnar, pakningavélar og
fleiri tæki, sem notuð eru við
kjötvinnsluna. Kjötiðnaðarstöðin
er búin miklum og góðum vélakosti
og eru geymslur, sem notaðar eru
bæði fyrir og eftir vinnslu kjötsins
hinar fullkomnustu. — 1 reykof-
nana er eingöngu notað innflutt
sag. Er það beykisag, sem er
dýrast og álitið hið bezta, sem völ
er á. Inn i þetta hús kemur aldrei
tað, eða önnur reykmyndandi efni
en beykisagið sagði Óli.
Hjá fyrirtækinu vinna nú fimm
kjötiðnaðarmenn, og fjórir ungir
menn eru I læri. —Ég vil helzt að
kjötiðnaðarmennirnri læri hérna
hjá okkur, sagði Óli, og að þeir
venjist strax á að ver< kröfuharðir
gagnvart framleiðslunni þvi að
aldrei má slaka á i jafnviðkvæmri
framleiðslu og við stundum hérna.
Á annað hundrað út-
gerðarmenn
Skammt frá bækistöðvum
Útgerðarfélags Akureyrar sem er
mikið og arðbært fyrirtæki, er
smábátahöfnin. Er hún grafin inn i
Oddeyrina og er nátturlega smá,og
við hana standa smáir og snyrti-
legir beituskúrar. Þar dunda
karlarnir við veiðarfæri sin,
heimsækja hver annan og spjalla
um veður, aflabrögð og önnur þjóð-
mál.
A Akureyri eru á annað hundrað
útgerðarmenn og þurfa þeir ekki á
styrkjum og uppbótum að halda.
Um 100 trillur eru gerðar út, enda
eru fengisæl fiskimið ekki langt
undan. Löngu áður en snjó tekur af
Vaðlaheiðinni má sjá trillur úti i
Pollinum, því að þar er oft aflasælt
og einnig er sótt út fyrir Hjalteyri
og jafnvel enn utan yfir sumar-
mánuðina.
Nokkrir trillukarlanna hafa at-
vinnu af útgerð sinni,en flestir
trillueigendur stunda aðra vinnu en
róa til fiskjar á kvöldin og um
helgar. Sumir veiða á handfæri
aðrir eiga linu og enn aðrir net-
stubb i sjó.
Þegar venjulegum vinnudegi
lýkur færist lif og fjör yfir
smábátahöfnina, og aðrar
bryggjur, sem trillur liggja við. Þá
streyma þangað kennarar, ver-
zlunarmenn, forstjórar og iðnaðar-
menn til að fara á sjó, og trillurnar
dreifast um Pollinn eða út á fjörð.
— Við erum aðeins búnir að fara
I tvo túra i vor, sagði Friðsteinn
Pálsson, trésmiður, er hann var að
ýta á flot um miðjan aprilmánuð. —
En aflinn hefur verið ágætur og
höfum við lagt upp fyrir um sjö
þúsund kr. Við erum fjórir bræður
sem eigum trilluna, allir húsa-
Ingvi Baldursson, skipasmiður.
smiðir. Við keyptum þennan bát
notaðan og gerðum hann upp og
gerum út sameiginlega.
Það er oft erfitt aö stunda sjóinn
þegar mikið er að gera, þvi aö ekki
er alltaf hægt að hlaupa frá vinnu.
En við gerum út samt. Verst er, að
aflabrögðin eru bezt á sama tima
og mest er að gera I byggingavinn-
unni. Stundum er fiskiriið ágætt, en
oft er lika litð. Alltaf er þó góð
skemmtun að fara á sjó, og það er
okkur fyrir mestu.
Hvert við erum að fara? — Við
eigum linu hér utan við nesið.
Stefnum að samfelldri
stundaskrá.
Þegar Oddeyrarskólinn tók til
starfa árið 1957. námu þar 237
börn en gert var ráð fyrir stækkun
hverfisins, og var byggingin gerð
fyrir 300 til 400 börn. En byggðin á
Oddeyrinni og i Glerárhverfi hefur
vaxið svo óöfluga að nú eru I
skólanum um 500 börn á aldrinum 7
til 12 ára, þannig að Gagnfræða-
skólinn verður að taka við börnum
á skyldumámsstiginu og er þó full-
setinn. En á næsta ári eru horfur á
að ástand breytist til batn-
aðar, en þá verður tekin I notkun
skólabygging, sem verið er að
reisa i Glerárhverfi, og hægt
verður að bæta 7. bekknum við
Oddeyrarskólann og létta á Gagn-
fræðaskólanum.
—Við verðum eðlilega að tvisetja
i þennan skóla, sagði Indriði Úlf-
sson, skólastjóri, þvi að sem
stendur er mjög þrengt að okkur,
en það stendur til bóta.
En það sem okkur skortir hvað
mest núna er iþróttasalur. Feng-
jum við hann, væri hægt að fá sam-
fellda stundaskrá. En það er hart
sótt hjá okkur eins og viða annars
staðar.
Skólahverfið sem Oddeyrar-
skóknum er ætlað að taka börn úr,
er Oddeyrin, austan Brekkugötu og
Glerár. Þar búa nú um 330 börn á
skólaaldri. En meðan aðrir skólar
eru i byggingu verðum við að taka
börn úr Glerárbrekkum og Norður-
brekkunum.
Stefna fræðsluráðs Akureyrar er,
að börnin verði I sama skóla allt
skólaskyldutimabilið, en hvað
okkur i Oddeyrarskóla snertir
verður það ekki fyrr en skólinn,
sem fyrirhugaður er i Lundshverfi,
tekur til starfa. Sú skólabygging á
að hefjast næsta ár.
í Oddeyrarskólanum starfa nú 24
kennarar. Eru þá stundakennarar
meðtaldið, en sumir kennarar hér
á Akureyri starfa við fleiri en einn
skóla.
I Oddeyrarskóla, er gefið út
skólablað, og er sá háttur hafður á
með ritstjórnina, að þar er greinar-
gerð eða leiðari, sem skólastjóri
ritar, og siðan fylla börnin út það
sem eftir er, og kennir þar margra
grasa. Agóðanum af blaði þessu er
varið til að gleðja fátæk börn á
jólum. I vetur áttu nemendur
skólans trumkvæði að tveim söf-
nunum, sem þau höfðu allan veg og
vanda að. Ein af sjöttubekkjar-
deilum skólans efni til hlutaveltu
og söfnuðust þannig rúml. 27.
þús. kr. sem runnu til Pakistan-
söfnunarinnar. Nýlega héldu
nemendur aukasýningu á skemm-
tiatriðum, sem voru á árshátið, og
var hún vel sótt, og rann ágóðinn i
minningarsjóð Þorgerðar
Eiríksdóttur, sem lézt sl. vetur, en
hún var áður nemandi i Oddeyrar-
skóla.
Sagði skólastjóri að sjálfsagt og
eðlilegt væri að styrkja nemendur
til allrar þeirrar félagsstarfsemi,
sem þeir eiga frumkvæði að og
leggja vinnu til.
Húsmæður vinna að
framleiðslustörfum á
kvöldin.
I verksmiðjum SIS á
Glerárerum starfa mörg hundruð
manns. Er þar sannkallað iönaðar-
hverfi, þvi að verksmiðjurnar
Gefjun, Iðunn og Hekla eru þar i
einni þyrpingu. Ekki þarf að kynna
þá starfsemi; sem þarna fer fram,
þvl aö allir vita, að á bökkum
Glerár er unnið únislenzku hráefni
og þvi breytt i verðmætan og eftir-
sóttan varning, sem seldur er um
allt land og i sfauknum mæli
erlendis.
Þótt vélatækni sé mikil I öllum
þessum verksmiðjum, þarf þar
fjölmennt starfslið, og eru konur
þar i miklum meirihluta. 1 Heklu
eru nokkrar deildir, þar sem fram-
leiddar eru mismunandi gerðir
fatnaðar. Þar er mikil prjónadeild,
saumadeild, og i sérstakri deild eru
eingöngu búnar til loðkápur úr
gæruskinnum.
I saumadeildinni tökum við tali
Sigrúnu Sigurjónsdóttur, sem situr
þar við saumavél eins og tugir
starfssystra hennar.
Sigrún segist hafa unniö I Heklu i
þrjú ár, og hefur starfað nær
eingöngu við sauma á barna-og
unglingabuxum.
—Er ekki leiðinlegt að vinna ávallt
sömu handtökin.
— Nei, þetta er ekki alltaf hið
sama. Tizkan breytizt ört og ný og
ný snið og efni eru notuö til fram-
leiðslunnar og framleitt undir
nýjum merkjum, svo að fjöl-
breytnin i saumaskapnum er meiri
Framhald á bls. 6.
Friðfinnur Pálsson, húsasmiður
og útgerðarmaður.