Tíminn - 23.04.1972, Síða 8
8
TÍMINN
Sunnudagur 23. april 1972.
iZnTBTTfinffll
Víðtæk samstaða gegn
skattahækkunum Geirs
Merkur atburður
bað verður að telja til merkari
tiðinda á stjórnmálasviðinu, aö
minnihlutaflokkunum i borgar-
stjórn Reykjavikur, þ.e. núver-
andi rikisstjórnarflokkum og Al-
þýðuflokknum, tókstað ná algerri
samstööu i afstöðunni til þeirrar
hækkunar á útsvörum og fast-
eignagjöldum, sem borgar-
stjórnarmeirihlutinn hefur sam-
þykkt aö ráði Geirs Hallgrims-
sonar. Alþýðuflokkurinn taldi þaö
mikilvægara að taka hér ábyrga
afstöðu en að fylgja hinni óábyrgu
skatthækkunarstefnu Geirs Hall-
grimssonar. Annars er þetta ekki
i fyrsta sinn á þessu kjörtimabili
borgarstjórnarinnar, sem allir
minnihlutaflokkarnir hafa borið
gæfu til að taka höndum saman
um sameiginlega afstöðu. Vel
væri, ef það væri visbending um,
að sá timi fari að styttast, að
Sjálfstæöisflokkurinn drottni yfir
Reykjavik, þótt hann hafi minni-
hluta kjósenda að baki sér, sökum
sundurlyndis og ósamkomulags
ihaldsandstæðinga.
Alger stefnubreyting
er nauðsynleg
Minnihlutaflokkarnir i borgar-
stjórn Reykjavikur, mörkuðu
hina sameiginlegu afstöðu sina til
skattahækkana Geirs Hallgrims-
sonar meö sérstakri bókun, þegar
fjárhagsáætlun borgarinnar fyrir
1972 var afgreidd. bað er ekki úr
vegi að rifja upp efni þeirrar bók-
unar hér, en i upphafi hennar seg-
ir svo:
,,Við undirritaðir borgarfull-
trúar, sem skipum minnihluta
borgarstjórnar, þrátt fyrir þá
staöreynd, að meirihluti Reyk-
vikinga stóð að kjöri okkar við.
siðustu borgarstjórnarkosningar,
flytjum ekki að þessu sinni
breytingartillögur við fjárhags-
áætlun Reykjavikurborgar fyrir
áriö 1972. Bæöi er, að nokkuö er
nú liöið á árið og þvi óhægra um
allar breytingar, a.m.k. að þvi er
varðar verklegar framkvæmdir,
svo og hitt, að sumar af tillögum
okkar og ábendingum hafa verið
teknar til greina við gerð þess-
arar áætlunar. Nægir i þvi sam-
bandi að nefna Vistheimilið i
Arnarholti, dagheimili borgar-
innar, iþróttahús við Hliðarskól-
ann og aukið framlag til ibúðar-
bygginga. bá er það skoðun okk-
ar, að meira þurfi en tillöguflutn-
ing við fjárhagsáætlun, svo að
ráðin verði bót á þeim meinsemd-
um, sem grafið hafa um sig i
borgarrekstrinum á löngum
valdaferli Sjálfstæðisflokksins i
borgarstjórn.
Að okkar dómi skortir mjög á,
að nægilegrar hagsýni og
sparnaöar sé gætt i rekstrinum.
betta leiðir svo aftur á móti til
þess, að skattheimtan verður
óeðlilega mikil, eins og Reykvik-
ingar hafa fundið fyrir á undan-
förnum árum og munu þó enn
betur finna fyrir á þessu ári, þar
sem ákveðið hefur verið að inn
heimta fasteignagjöldin með
hæsta leyfilegu álagi og ekki
verður annað séð, en aö þvi sé
stefnt að innheimta útsvörin einn-
ig með álagi.
Við teljum, aö sé vilji fyrir hendi,
megidraga verulcga úr rekstrar-
kostnaöi borgarinnar án þess aö
skerða framkvæmdir eöa þá
þjónustu, sem borgin veitir núna.
Til þess að slikt megi veröa þarf
algjöra stefnubreytingu og nýja
aöila viö stjórnvöl borgarmál-
anna.”
400 millj. króna
útgjöldum létt
af borginni
t framhaldi bókunarinnar segir
svo:
„Astæðan fyrir þvi, að siðari
umræða og afgreiðsla fjárhags-
áætlunarinnar fer ekki fram fyrr
en nú, þegar þrir og hálfur mán-
uður eru liðnir af fjárhagsárinu,
er sú, að ný lög um tekjustofna
sveitarfélaga voru samþykkt á
Alþingi hinn 17. marz sl. Jafn-
framt var gerö sú breyting, að
verulegum útgjöldum var létt af
sveitarfélögunum, þar sem rikis-
sjóður tók á sig greiðslur kostnað-
ar við löggæzlu, almannatrygg-
ingar, og sjúkrasamlög. Við telj-
um þessar breytingar vera spor i
rétt átt og tvimælalaust beri að
halda áfram á þeirri braut að
koma á einfaldari og gleggri
verkaskiptingu milli rikisins og
sveitarfélaganna. /
IVI e ö f r a m a n g r e i n d u m
breytingum var létt af borgar-
sjóði Reykjavikur útgjöldum,
sem numið heföu á þessu ári nær-
fellt 400 millj. króna. brátt fyrir
þetta lækka rekstrargjöld
borgarsjóös frá þeirri áætlun,
sem samin var skv. eldri lögum
og lögö fram i desembermánuöi
sl., aöeins úr 1809 milljónum
króna I 1556 milljónir króna, eöa
um 253 milljónir.
bannig hafa rekstrargjöldin
raunverulega veriö hækkuö um
nærfellt 150 milljónir kr. frá þvf i
desember sl. ”
Framlög til
framkvæmda nær
tvöfölduð
I framhaldi bókunarinnar er
vikið nánar að hækkun rekstrar-
útgjalda, og segir þar:
„betta stafar af þvi, að nú hafa
verið teknar með i útgjaida-
áætlunina ýmsar hækkanir, sem
verða á þessu ári og ekki var gert
ráð fyrir við samningu fjárhags-
áætlunarinnar i desember. betta
er mjög óvenjulegt hjá Reykja-
vikurborg. bá er vert að vekja at-
hygli á þvi, að viö gerð fjárhags-
áætlunar i desember sl„ var ráö-
gert aö verja til framkvæmda 503
millj. kr. eöa 22% af tekjum
borgarsjóös. Núna er hins vegar
áætlað að hækka þessa upphæð i
577 millj. kr. eöa um 74 milljónir.
Verður þá framkvæmdaféð rösk
27% af heildartekjunum og hefur
aldrei áður verið áætlað að verja
svo háum hundraðshluta af tekj-
um borgarsjóðs til framkvæmda.
Til samanburðar má geta þess,
að á siðasta ári var fram-
kvæmdaféð áætlað 297 milljónir
króna, eöa nærfellt helmingi
lægra en nú.
Sú mikla framkvæmdagleöi hjá
borgarstjórnarmeirihlutanum,
sem iýsir sér i þessu, ber vissu-
lega vott um, aö jafnvel i þeim
hcrbúöum er mikil bjartsýni rikj-
andi og trú á framtiöina þrátt fyr-
ir það, sem þar er sagt og skrifaö
um núverandi ríkisstjórn og störf
hennar.”
Framlögin verða vart
öll notuð á þessu ári
t framhaldi bókunarinnar er
vikið að þvi, að mjög vafasamt sé
að hægt verði aö nota öll ráðgerð
framlög til framkvæmda á þessu
ári. Um þetta segir svo:
„bað er siður en svo ágrein-
ings- eða ádeiluefni, að miklu fé
sé varið til framkvæmda. Ekki
verður hins vegar komizt hjá að
láta i ljós efasemdir um, að hægt
verði að nýta framkvæmdaféð á
þessu ári, bæði vegna skorts á
vinnuafli svo og hins, hve undir-
búningur ýmissa stórra verka er
skammt á veg kominn
Okkur viröist, að litils
sparnaðaranda hafi gætt hjá
meirihluta borgarstjórnar við
samningu þessarar fjárhags-
áætlunar að þvi er varðar
kostnaðarliðina. Ætlunin er hins
vegar að spara i engu þegar að
þvi kemur að leggja gjöldin á
borgarbúa. bannig er ákveðið
að nota 50% álag á fasteigna-
gjöldin og jafnvel að bæta álagi á
útsvörin lika. Sjálfsagt er þetta
gert öðrum þræöi til að reyna að
sanna þá kenningu Mbl. og
sborgarstjórnarmeirihlutans, að
breytingarnar á skattakerfinu
séu mjög óhagstæðar fyrir Reyk-
vikinga. Fjárhagsáætlunin virðist
þó ekki samin með hliösjón af
þeirri kenningu.
bannig hefur aldrei eins hárri
% af tekjum borgarsjóðs veriö
variö til framkvæmda og eigna-
aukningar og einmitt nú.
bannig hefur aldrei fyrr verið
áætlað jafn rækilega fyrir öllum
hugsanlegum hækkunum á
rekstrarliöum á árinu og einmitt
nú.
bannig er áætlaö mjög frjáls-
lega fyrir launum starfsmanna,
sem ekki hafa verið ráönir til
starfa eöa eru i störfum.
Má i þvi sambandi minna á full-
trúa i 25. launaflokki á skrifstofu
borgarstjóra, sem jafnan eru
áætluð laun, þótt hann hætti störf-
um fyrir nokkrum árum, einnig
tvo starfsmenn á skrifstofu
fræðslustjóra og aðra tvo hjá sál-
fræðideild skóla, sem reiknuð eru
laun allt áriö á áætluninni, þótt
þeir séu óráðnir til starfa ennþá.
Fleira mætti nefna af sliku”
Hækkun á fasteigna
gjöldum íbúðar
húsnæðis mótmælt
bá er i bókuninni vikið sérstak-
lega að þeim skattahækkunum,
sem leiðir af umræddri gerð fjár-
hagsáætlunar. bar er þvi sérstak-
lega mótmælt að hækka fast-
eignagjöldin á ibúöarhúsnæði, og
eins sé hækkun útsvara óverj-
andi. Um þetta segir svo:
„Við hefðum talið æskilegt og
eðlilegt, að reynt hefði verið við
gerð pessarar fjárhagsaætlunar
að halda útgjöldum svo i skefjum,
að komast mætti hjá aö leggja
50% aukaálag á ibúðarhúsnæði og
ibúöarhúsalóðir. Til þess hefur
þvi miður engin tilraun verið gerð
eins og að framan greinir. brátt
fyrir það, þótt i engu hefði verið
sparað á rekstrarliðunum, hefði
mátt auka framkvæmdaféð um
nærfellt 50%, frá áætlun siðasta
árs. bótt álaginu á ibúðarhúsnæð-
ið og ibúðarhúsalóðirnar hefði
verið sleppt. Einhvern tima hefði
50% aukning á framkvæmdafé
milli ára verið taliö þó nokkuð
mikið.
í sambandi viö fasteignagjöldin
leggjum við mikla herzlu á þaö,
aö þau veröi ekki lögö á ibúöir
tekjulitils aldraös fólks, sem þaö
býr sjálft i.”
Hækkun útsvara
mótmælt
Að lokum er svo vikiö aö hækk-
un útsvara, og henni eindregið
mótmælt. Um þaö segir á þessa
leið:
”bá viljum viö, aö þaö komi
skýrt fram, aö viö erum andvigir
þeirri hugmynd, aö bæta álagi á
útsvörin. Komi til þess viö álagn-
ingu, að tekjur nægi ekki fyrir
áætluöum gjöldum, er þaö okkar
skoöun, aö borgarstjórn eigi aö
fjalla um fjárhagsáætlunina aö
nýju og ráða fram úr þeim vanda
á annan hátt en meö hækkun út-
svara.
Okkur er ljóst, að við erum ekki
i þeirri aðstöðu að geta lagt til og
framkvæmt þær breytingar, sem
að okkar dómi þyrfti að gera,
bæði varðandi rekstur og fram-
kvæmdir borgarinnar, til þess að
draga úr hinni miklu skattheimtu
og tryggja skynsamlega nýtingu
þess fjármagns, sem borgin hef-
ur yfir að ráða. Við munum þvi
ekki taka þátt i atkvæðagreiðslu
um þessa fjárhagsáætlun eða ein-
staka liði hennar umfram það,
sem þessi bókun segir.”
Borgarstjórnarmeirihlutinn
samþykkti að hækka útsvörin um
10%, en til þess þarf leyfi félags-
málaráðherra, að sú hækkun
komi til framkvæmda. Bersýni-
legt er, að minnihlutaflokkarnir I
borgarstjórninni ætlast ekki til
þess að það leyfi verði veitt.
Andstaða Alberts
En það voru ekki aðeins fulltrú-
ar minnihlutaflokkanna, sem
voru andvigir þessari fjárhags-
áætlunargerð og skatthækkunar-
stefnu Geir Hallgrims-
sonar.Kunnugt er, að einn af
borgarfulltrúum Sjálfstæðis-
flokksins, Albert Guðmundsson,
beitti sér eindregið gegn henni
innan flokksins, þótt hann léti
undan flokksaga að lokum. Albert
benti m.a. á, að það væri hreint
óráð frá sjónarmiði atvinnuveg-
anna að ætla að tvöfalda framlög
borgarinnar til fjárfestingar,
þegar ofþensla væri á vinnu-
markaðinum.
Nokkurt dæmi um það, hvernig
að fjárhagsáætluninni var unnið,
er það,. að á fjárhagsáætluninni
fyrir 1971 voru útgjöldin áætluö
1805 millj. króna, en eru nú áætluð
2144 millj. kr. eftir að búið er að
létta af borginni útgjöldum, sem
hefðu numið um 400 millj. kr. nú.
Raunveruleg hækkun milli ára er
þvi 741 millj. kr. hærra eð 41%.
betta er miklu meiri hækkun en
hægt er að færa eðlileg rök að.
Kaupgjald, verðlag eða annar til-
kostnaður hefur ekki hækkað
neitt tilsvarandi.
Tilgangur Geirs
bað er ekki undarlegt, þótt
margir spyrji hvað það sé, sem
valdi þessari fjárhagsáætlunar-
gerð og skattastefnu Geirs Hall-
grimssonar. bessari spurningu er
auðvelt að svara. Innan Sjálf-
stæðisflokksins er nú háð hat-
römm valdabarátta. Bæði Geir
Hallgrimsson og Gunnar
Thoroddsen vilja koma Jóhanni
Hafstein frá, og þá ekki siður hinn
fyrrnefndi. 1 innstu röðum Sjálf-
stæðisflokksins þykir nú sá leið-
togi mestur, sem hatrammast
berst gegn rikisstjórninni, en
margir i innsta hring flokksins
ganga með þá óraunhæfu draum-
óra, að hægt verði að fella stjórn-
ina með nógu illvigri andstööu.
Geir Hallgrimsson þóttist sjá til-
valið tækifæri til að afla sér fylgis
i innsta hring flokksins með þvi
að hækka skattana og reyna siðan
að kenna rikisstjórninni um.
Hér skal ekkert dæmt um,
hvaða styrk þetta kann að veita
Geir i baráttunni við Jóhann og
Gunnar i innsta hring Sjálfstæðis-
flokksins. Ef til vill rikir sá andi
þar, að sjálfsagt sé að beita sem
mestu ábyrgðarleysi og bola-
brögðum. En meðal almennings
veikir þetta ekki rikisstjórnina.
Hann mun, þegar skattseðlarnir
koma, eigna stjórninni það sem
hennar er og Geir það sem Geirs
er. Vafalitið munu svona vinnu-
brögð meira styðja hana en
veikja. En mikilsverðast af öllu
væri þó það, ef skattaálögur og
bolabrögð Geirs Hallgrimssonar
yrðu til að efla samstöðu á vett-
vangi borgarmálanna, sem yrði
nógu viðtæk og sterk til að
tryggja höfuðborginni nýja for-
ustu eftir langvarandi óstjórn
ihaldsins.
b.b.